روزنامه اعتماد در گزارشی آورده است: این خبر نشان می‌دهد ایران با روسیه به عنوان محور حرکت‌های راهبردی در اوراسیا و نیز سایر کشورهای این منطقه روابط حیاتی برقرار ساخته است و از سوی دیگر، رقابت‌های راهبردی روسیه با بازیگران بزرگ دنیا سبب شده است تا این کشور از راه محاسبه متغیرهای امنیتی و جریان مبادلات انرژی دست به تشکیل اتحادیه اوراسیا بزند با این هدف که تا جای ممکن این منطقه را به سمت ضریب بالاتری از اتحاد سوق دهد. هر درجه که این اتحاد بالاتر می‌رود، رقابت‌های راهبردی در مورد این منطقه نیز مهم‌تر می‌شود. از آنجا که مناطق آسیای مرکزی و قفقاز ادامه مناطق ژئواستراتژیکی همچون خاورمیانه هستند، بااهمیت‌تر شدن این منطقه در منازعات رقابتی می‌تواند کشورهای خاورمیانه‌ای همجوار را بیشتر تحت تأثیر قرار دهد.
وجود چین در کنار این منطقه و تأثیر عمیق چین در سازمان همکاری شانگهای، مساله راه‌های ابریشم پیشنهادی، نگاه اروپا به مسیر عبور تا قلب مشرق زمین و اهمیت آسیا - پاسیفیک برای امنیت ملی امریکایی‌ها بر ضرورت حضور و تعامل‌های چندجانبه در این منطقه بر اهمیت آن در مسیر اهداف ژئوپلیتیک ایران می‌افزایند. در کنار تمامی این موارد، ارتباطات تجاری و اقتصادی ایران در منطقه اوراسیا و اشتراکات انرژی پایه با اقتصاد روسیه سبب می‌شود که جمهوری اسلامی الزامات اقتصادی بیشتری در جغرافیای اوراسیا داشته باشد. عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، نیل به سوی در هم‌تنیدگی اقتصادی را فراهم می‌کند که این در هم‌تنیدگی، علاوه بر ثمرات اقتصادی، دستاوردهای سیاسی نیز خواهد داشت. روابط ایران با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز پس از مدتی کوتاه که دوران طلایی را سپری کرد، در سالیان اخیر مطلوب نبوده است و حجم مبادلات اقتصادی کاهش یافته است.
در شرایطی که کشورمان از تحریم‌های اقتصادی رنج می‌برد، ایده سوآپ نفتی و همکاری در زمینه انتقال انرژی کشورهای این منطقه هم برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است. از سوی دیگر ایران نقش کلیدی در شاهراه‌های موجود منطقه یعنی جاده ابریشم، راه‌آهن سراسری آسیا، تراسیکا و کریدور شمال و جنوب دارد. اقتصاد ایران و کشورهای حوزه آسیای مرکزی و قفقاز از توان هم‌تکمیلی جدی برخوردارند. اگر چه هنوز حجم مبادلات میان ایران و کشورهای منطقه مطلوب نیست، اما ظرفیت‌های فراوانی برای رشد آن وجود دارد. با توجه به خروج امریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، ایجاد وابستگی متقابل از طریق عضویت در نهادها و اتحادیه‌های علی‌الخصوص اقتصادی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای می‌توان میزان آسیب‌پذیری اقتصادی کشور را به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش داد.
عضویت ایران که از تحریم‌های اقتصادی و سیاسی غرب رنج می‌برد، در چنین اتحادیه‌ای می‌تواند دستاوردهای اقتصادی و سیاسی داشته باشد. عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، کشورمان را به بازارهای کشوهای عضو این اتحادیه که با اکثر آنها زمینه تاریخی و فرهنگی مشترک دارد و سهم ناچیزی در بازار این کشورها دارد، برساند و این موضوع به کشورمان کمک خواهد کرد که از فشار تحریم‌های اقتصادی غرب علیه خود بکاهد و از قرار گرفتن در اتحادیه‌ای که کشور روسیه در آن نقش محوری دارد، بتواند بر وزن و نفوذ منطقه‌ای خود بیفزاید. همچنین می‌توان به نگاه برون‌گرایانه در هدف‌های اقتصادی با هدف تقویت اقتصاد ملی و گسترش آن به سوی کشورهای حوزه اوراسیا، افزایش روابط تجاری و بازرگانی و سرمایه‌گذاری با کشورهای منطقه اشاره کرد.
افزایش روابط
روز گذشته پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری تجاری ایران و روسیه و همچنین دومین همایش چشم‌انداز همکاری‌های تجاری و فرهنگی ایران و ناحیه فدرال قفقاز شمالی فدراسیون روسیه در قالب ۹ کارگروه و ۳ کمیته تخصصی به ریاست معاونان وزرای ایران برگزار شد. این اجلاس‌ها از صبح دیروز به مدت سه روز با حضور مقام‌ها و فعالان بخش خصوصی و دولتی دو کشور در شهرهای تهران و اصفهان برگزار می‌شود. دومین همایش تجاری و تاریخی، فرهنگی و علمی ایران و قفقاز شمالی با حضور سرگئی ویکتوروویچ چباتاریف، وزیر قفقاز شمالی روسیه و رضا اردکانیان، وزیر نیروی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.
رضا اردکانیان در حاشیه پانزدهمین دوره این اجلاس با بیان اینکه الحاق جمهوری اسلامی ایران به منطقه اقتصادی اوراسیا در حال نهایی شدن است، گفت: ریاست همکاری اقتصادی ایران و روسیه به وزارت نیرو محول شده است. ما در مسیر توسعه روابط اقتصادی دو کشور چند طرح مهم را در دستور کار داریم که یکی از آنها نهایی کردن الحاق جمهوری اسلامی ایران به موافقتنامه اوراسیا است. وزیر نیرو نهایی شدن الحاق ایران به اوراسیا را این گونه توضیح داد: پس از تصویب فوریت این لایحه در هیأت وزیران در سه کمیسیون و صحن مجلس شورای اسلامی طی هفته گذشته به تصویب رسید. در نتیجه اجرایی شدن این الحاق می‌توان روابط اقتصادی در بخش عرضه کالا را توسعه داد، به ویژه در شرایط کنونی که مورد تحریم‌های غیرقانونی امریکا قرار داریم.
اردکانیان در خصوص شرکت‌های حاضر در این اجلاس گفت: حدود ۵۰۰ شرکت خصوصی از ایران برای حضور اعلام آمادگی کردند که نشان‌دهنده شکل‌گیری فصلی نو در روابط بین ایران و روسیه است. وزارت نیرو در تلاش است تا ارتباط بین بخش خصوصی دو کشور را تقویت و تسهیل کند. او ادامه داد: سال گذشته به پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب هیأت وزیران مسؤولیت کمیسیون مشترک همکاری اقتصادی ایران و روسیه به وزارت نیرو محول شد و این وزارتخانه مسیر توسعه روابط اقتصادی چند پروژه مهم را در دستور کار قرار داد.
ارزش واردات روسیه از این منطقه طبق آخرین آمار بالغ بر ۲۵۰ میلیارد دلار است. وزیر نیرو معتقد است با الحاق ایران به اوراسیا سهم ایران در بازار روسیه افزایش یافته و از سوی دیگر، برای حدود ۸۰۰ قلم کالا تعرفه ترجیحی برقرار خواهد شد. خبر دیگری که اردکانیان در حاشیه این اجلاس داد، تسریع در روند ساخت برخی پروژه‌هایی است که با وام‌های روس‌ها در دست اجراست. ساخت نیروگاه ۱۴۰۰ مگاواتی در هرمزگان و برقی کردن راه‌آهن گرمسار - اینچه‌برون از نمونه‌های این پروژه‌ها هستند. او برگزاری کمیسیون مشترک ایران و روسیه را از دیگر فعالیت‌های مهم در توسعه فعالیت‌های اقتصادی دانست و ادامه داد: کارگروه‌های متعددی در زمینه حمل و نقل، صنعت، معدن، کشاورزی، توریسم، همکاری‌های فرهنگی، بهداشتی و صنعت داروسازی را باید فعال کنیم. یکی از نقاط ابهامی که همواره در هر فعالیت برون مرزی میان ایران و سایر کشورها وجود دارد، مشکلات بانکی است. اردکانیان در این خصوص نیز گفت: به منظور حل مشکلات بانکی، بانک مرکزی کشورمان با همتایان خود در روسیه به زودی کارگروه مشترکی را برای بررسی و حل مشکلات در این زمینه در تهران برگزار می‌کند که در تلاشیم با حل و فصل مشکلات بانکی، روابط بین دو کشور نسبت به گذشته افزایش یابد.
وزیر نیرو در ادامه با تاکید بر اینکه تحریم فرصتی فراهم می‌کند که کشورهای منطقه ظرفیت‌های همکاری را بالاتر ببرند، اظهار کرد: به عنوان مثال در روزهای گذشته در اجلاس شانگهای و سیکا همکاری خوبی فراهم شد و رئیس‌جمهور ایران جلساتی با رؤسای جمهور روسیه، افغانستان و تاجیکستان داشت. وزیر نیرو از در اختیار قرار دادن امکانات ترانزیتی برای روسیه نیز افزود: ایران می‌تواند امکانات ترانزیتی خود را برای صادرات و افزایش مبادلات در اختیار روسیه قرار دهد تا آنها از مسیرهای کوتاه‌تری محصولات‌شان را به آب‌های آزاد و سپس به کشورهای هدف منتقل کنند.
اراده سیاسی رهبران ایران و روسیه، مهم‌ترین تضمین توسعه روابط
علاوه بر وزیر نیرو، وزیر ناحیه فدرال قفقاز شمالی روسیه نیز در این نشست به ایراد سخنرانی پرداخت. سرگئی چباتاریف مهم‌ترین ابزار و ضمانت برای توسعه روابط ایران و روسیه را اراده سیاسی رهبران دو کشور برشمرد. چباتاریف، از بسیج سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی روسیه، همچنین ایجاد ساختارهای لازم برای توسعه رابطه ایران و روسیه خبر داد.
او حوزه‌های گردشگری و کشاورزی به خصوص صادرات گوشت قرمز و غلات به ایران را از جمله علاقه‌مندی‌های کشورش عنوان کرد. چباتاریف توسعه صنعت حمل و نقل در کریدورهای «شمال - جنوب»، «شرق - غرب» و نیز ایجاد کریدور انرژی را از جمله مهم‌ترین اقدامات برای توسعه گردشگری از طریق دریای خزر دانست.
وزیر ناحیه فدرال قفقاز شمالی روسیه درباره حجم کم تبادلات کالایی بین ایران و قفقاز شمالی ادامه داد: این تبادلات هم‌اکنون حدود ۵۴ میلیون دلار است و ما باید تلاش خود را برای استفاده از این ظرفیت افزایش دهیم.