مساله استفاده از آب این رودخانه، طی سال‌های متمادی یکی از موضوع‌های مهم توافق‌ها و مذاکره‌ها بین دو کشور ایران و افغانستان بوده است.
کشور افغانستان با همه کشورهای همسایه خود شامل ایران، پاکستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان و چین دارای حوضه‌های آبریز مشترک است و این باعث مسرت است که معاهده ۱۳۵۱ آب رود هیرمند بین ایران و افغانستان تنها قراردادی است که افغانستان در آب‌های مرزی خود با همسایگانش دارد. این واقعیت نشان دهنده روح همکاری و رویه مناسب کشورمان در موضوع آب‌های مرزی با همسایگان خود است.
بر اساس معاهده ۱۳۵۱ آب رود هیرمند، توافق شده است که در سال‌های نرمال حدود ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه هیرمند به ایران جریان یابد.
علاوه بر این در چهارچوب این معاهده پیش‌بینی شده است که کمیته مشترکی از دو کشور تحت عنوان کمیته مشترک کمیساران آب هیرمند ایجاد شود.
نخستین اجلاس این کمیته در شهریور ۱۳۸۳ در تهران برگزار و پس از آن در طی ۱۵ سال گذشته ۲۰ جلسه به تناوب در شهرهای تهران و زابل در ایران و کابل و زرنج در افغانستان برگزار شده است.
بیستمین اجلاس کمیته مشترک کمیساران آب هیرمند بر اساس معاهده ۱۳۵۱ آب رود هیرمند بین دو کشور ایران و افغانستان طی روزهای ۲۲ و ۲۳ خردادامسال به ریاست "قاسم تقی‌زاده خامسی" معاون آب و آبفای وزارت نیرو و کمیسار آب طرف ایرانی و "خان محمد تکل" معاون آب وزارت آب و انرژی افغانستان و کمیسار آب طرف افغانستانی، در فضایی دوستانه و خردمندانه با محوریت اجرای دقیق معاهده ۱۳۵۱ در کابل برگزار شد.
دلایل متعددی باعث شده که پس از گذشت حدود ۱۵ سال از برگزاری نخستین اجلاس کمیساران، هنوز اجرای کامل این معاهده به تحقق نپیوندد. یکی از این دلایل، وضعیت امنیتی حوضه ونبود دسترسی به ایستگاه شاخص تعیین وضعیت سال آبی در اجرای مفاد ماده یک معاهده مزبور است.
همچنین نبود ساز و کار مشترک برای اندازه‌گیری میزان حقابه دریافتی توسط ایران و گره خوردن موضوع ایجاد تأسیسات اندازه‌گیری مشترک با موضوع تعیین خط مرزی باعث شده بود که مفاد بندهای الف و ب ماده ۳ معاهده در مورد مواضع تحویل‌دهی حقابه تاکنون اجرایی نشود.
در این اجلاس با توجه به اراده دو کشور بر پیاده‌سازی دقیق معاهده ۱۳۵۱ آب رود هیرمند و حل مشکل مردم مناطق سیستان ایران و نیمروز افغانستان، یک برنامه عملیاتی به منظور اجرای کامل معاهده تنظیم و به امضای طرفین رسید. بر اساس این برنامه عملیاتی، طرفین طی ۶ ماه اقدام‌ها و برنامه‌ریزی‌های لازم را برای اجرای معاهده به انجام رسانیده و بخشی از موانع از جمله نبود تأسیسات اندازه‌گیری مشترک در بالادست و پایین‌دست حوضه را مرتفع خواهند کرد.
همچنین در حاشیه این اجلاس، وزارت نیرو پیشنهاداتی در راستای توسعه همکاری‌های مشترک در حوضه‌های آبی شامل ادامه کار مرکز تحقیقات آب افغانستان، ایجاد سامانه مشترک هشدار سیل در حوضه هیرمند، طرح تأمین پایدار آب شرب منطقه سیستان ایران و نیمروز افغانستان و حقابه زیست محیطی تالاب‌های بین‌المللی هامون ارائه کرد و مقرر است این زمینه‌های همکاری بر حسب مورد در چارچوب کمیته آب ذیل سند همکاری‌های راهبردی ایران و افغانستان و یا در چارچوب کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور که ریاست آن به عهده وزارت نیرو است، مطرح و اجرایی شود.
اشتراکات در تاریخ، فرهنگ، دین و زبان دو ملت ایران و افغانستان و همسایگی این دو کشور، بستر بسیار مناسبی را برای همکاری‌های نزدیک و پیوند این دو کشور در زمینه‌های فنی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فراهم می‌کند. این همکاری‌ها، همچون یک روح در دو پیکر می‌تواند موجب عمران، آبادی، رشد، توسعه و امنیت دو کشور شود.
در هفته گذشته هیأت رسمی جمهوری اسلامی ایران به ریاست قاسم تقی‌زاده خامسی معاون آب و آبفای وزارت نیرو به منظور شرکت در بیستمین اجلاس کمیته مشترک کمیساران آب هیرمند به کابل سفر کرد.