به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان موسسه ای دولتی، فرهنگی و هنری با بیش از ۵۴ سال سابقه، دارای ابعاد مختلف فعالیتی با هدف ایجاد امکانات لازم برای رشد و پرورش فکری و ذوقی کودکان و نوجوانان و کمک به شکوفایی استعدادهای آنان در اوقات فراغت است. اگر چه این کانون با توجه به وظایف و فعالیت هایی که دارد، می تواند بهترین مکان برای پرداختن به دغدغه ها و مسائل حوزه کودکان و نوجوانان باشد اما بنا به دلایلی چنین امری تحقق نیافته است.
به دلیل اهمیت موضوع پژوهشگر ایرنا با عباس جهانگیریان، نویسنده و پژوهشگر به گفت و گو نشست.
فعالیت هایی که در کانون پرورش فکری کودکان انجام می شود
جهانگیریان در خصوص فعالیت هایی که در کانون برای کودکان و نوجوانان صورت می‌گیرد، گفت: فعالیت ها در کانون شامل هفت بخش انتشارات، امور سینمایی، تئاتر، کتابخانه‌ها، تولید اسباب بازی، فعالیت های آموزشی، و آموزش زبان انگلیسی در قالب کانون زبان، صورت می گیرد. البته پیش از انقلاب، بخش شعر و موسیقی هم وجود داشت که فعلاً فعالیتی ندارد. بسیاری از کودکان و نوجوانان ایران طی یک دهه از طریق نوار کاست های موسیقی کانون، با حافظ، مولانا، رودکی سعدی ابوسعید ابوالخیر و بسیاری از شاعران ایرانی آشنا شدند. این نوار کاست ها با صدای گویندگان و شاعران معاصر و موسیقی دلنواز موسیقیدان های بزرگی چون فریدون شهبازیان در تیراژ بالا، در سرتاسر ایران پخش می‌شد و اکنون این صداها بخشی از خاطره جمعی ما ایرانیان را تشکیل می‌دهد که شوربختانه دیگر شنیده نشد!
این نویسنده اضافه کرد: کانون به تعبیر من بنیانگذار ادبیات کودکان و نوجوانان در ایران است. اولین بار کانون به صورت حرفه‌ای آثاری از نویسندگان ایرانی و خارجی را منتشر کرد. نسل ما با کتابهای ماهی سیاه کوچولو، کودک سرباز و دریا، لک لک ها بر بام و آثار دوست داشتنی دیگر، با دنیای کتاب آشنا و سپس همراه شدیم. از این روی، کانون غیر از نقش مهمی که در تولید و ترویج اندیشه، کتاب و کتابخوانی در ایران داشت، در رشد ادبیات کودک و نوجوان و به تبع آن ظهور و بالندگی شاعران و نویسندگان کودک و نوجوان هم سهمی انکارناپذیر داشته است.
وی افزود: در بخش سینما، کانون از زمان تاسیس خود در سال ۱۳۴۵ تاکنون بالغ بر ۶۰۰ فیلم تولید کرده که به طور میانگین سالی ۱۰ فیلم زنده و انیمیشن تولید می‌کرد. هم اکنون این تعداد به سالی حدود دو فیلم کاهش پیدا کرده و هنوز هم کانون از ظرفیت خوب خود می‌تواند استفاده کند و به دوران طلایی تولید بازگردد؛ دورانی که در تمامی جشنواره های جهانی فیلم کودک، داوران و مخاطبان چشمشان به فیلم‌های کانون بود و امور سینمایی کانون کم پیش می آمد که بدون جایزه جشنواره های داخلی و خارجی را پشت سر بگذارد! در جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان اصفهان (و چند سالی همدان) کانون، حضور پررنگ و تاثیرگذاری داشت که من افتخار می کنم چندین دوره به عنوان داور یا دبیر سمینار های مرتبط با جشنواره همکاری داشته‌ام.
جهانگیریان افزود: من بارها به مدیران کنونی و پیشین کانون یادآور شده ام که از ظرفیت‌های بالقوه و بی نظیر کانون استفاده کنند و نگذارند چراغ امور سینمایی کانون کم فروغ شود. کانون، غیر از اکران عمومی، به دلیل وابستگی و پیوستگی ارگانیک خود به وزارت آموزش و پرورش، نزدیک به ۱۴ میلیون مخاطب دانش‌آموز در اختیار دارد و به باور من توان این را دارد که به نیاز کودکان و نوجوانان در این عرصه پاسخ بدهد و اگر غفلت کند این نیاز از سوی دیگران تامین می شود.
وی افزود: کودک و نوجوان امروز با یک دانلود ساده امکان دسترسی به همه نوع فیلم، از جمله فیلم‌های نامطلوب را دارد! شما اگر به او خوراک ندهید، به او خوراک خواهند داد! آنگاه او دیگر زبان شما را نمی فهمد و با تفکرهای دیگر مانوس می شود، چیزی که شما آن را تابوی فرهنگ غرب می خوانید! کانون، زمانی نردبان رشد سینماگران ایران بود. بسیاری ازبزرگان سینمای ایران یا با کانون شروع کردند یا برای کانون فیلم ساختند. کارگردان‌های بزرگی چون بهرام بیضایی، ناصر تقوایی، کیومرث پوراحمد، عباس کیارستمی، خسرو معصومی، ابراهیم فروزش، امیر نادری، مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، غلامرضا رمضانی، فتحعلی اویسی، ایرج کریمی، واروژ کریم‌مسیحی، نادر ابراهیمی،.... و بسیاری دیگر. کانون، بنیانگذار سینمای انیمیشن در ایران بود، علی اکبر صادقی، مرتضی ممیز، پرویز کلانتری، نورالدین زرین‌کلک، فرشید مثقالی، نخستین کسانی بودند که اقدام به تولید فیلم های انیمیشن در امور سینمایی کانون کردند. و ما اگر نتوانیم به این نیاز رو به رشد کودک و نوجوان امروز، به طور مناسب، پاسخ بدهیم، حق نداریم او را برای دیدن فیلمهایی که نا مطلوبش می نامیم، مواخذه کنیم!
جهانگیریان افزود: کانون در بخش تئاتر هم اکنون از ظرفیت بالایی برخوردار است. بسیاری از هنرمندان امروز تئاتر ایران از دل کانون برآمده اند یا در کانون مربی بودند یا هنرجو. بنیاد پژوهش و نگارش در سال ۸۴ بنابر تحقیقی که انجام داد ۳۳ درصد هنرمندان و نویسندگان ایران از دل فعالیت های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برآمده‌اند. معاونت فرهنگی کانون، با برگزاری دوره‌های آموزشی در رشته های مختلف هنری و ادبی گام های موثری را برداشته که در صورت تداوم و استمرار، می تواند استعدادهای سرگردان را کشف و شکوفا کند.
وی در خصوص عوامل کاهش اهمیت کانون در طی زمان گفت: هر دولتی دغدغه‌ها و اولویت‌های فرهنگی خودش را دارد. توجه به کودکان و نوجوانان، به طور کلی دغدغه ی دولتها نبوده و نیست! کافی است نگاهی به بودجه وزارت آموزش و پرورش و نهادهایی مثل کانون بیندازیم! و البته هیئت امنا و مدیران کانون هم سهم زیادی در فروغ و افول چراغ کانون داشته اند و خواهند داشت. در یک دوره شاهد رونق و توسعه ایم و در دوره ی دیگر ممکن است شاهد افول و ضعف و کم‌کاری باشیم."
رابطه بین کانون پرورش فکری با اوقات فراغت
جهانگیریان در خصوص رابطه بین کانون پرورش فکری کودکان و ارتباطش با اوقات فراغت گفت: هدف های آغازین کانون، غیر از کشف استعدادهای هنری، پر کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان بوده که با تولید کتاب، فیلم، تئاتر یا برگزاری دوره های آموزشی و ایجاد فضاهای مفرح....... کانون، همیشه این توان و ظرفیت را داشته و دارد که حضور پررنگ‌تری در برنامه‌ها و فعالیت‌های مرتبط با کودکان و نوجوانان داشته باشد و برای اوقات فراغت آنها باید برنامه ی مدون داشته باشد. من و برخی همکارانم در سالهای گذشته، ارتباط بیشتری با مدیران کانون داشتیم و مشارکت نویسندگان و کارشناسان ادبیات و هنر کودکان و نوجوانان با کانون، هم به سود مدیران کانون است، هم کودکان و نوجوانان.
این پژوهشگر در خصوص سازوکار دولت برای حمایت از کانون گفت: من فکر می کنم کانون در دو سه سال اخیر با کمبود بودجه یا کم توجهی دولت مواجه شده باشد، چون هیچ دلیل دیگری نمی تواند قانع کننده باشد.آمار تولید کتاب، فیلم و تئاتر و توقف توسعه فیزیکی کانون نشان از وجود مشکلی در راه مدیران کنونی دارد. آقای فاضل نظری مدیرعامل کنونی کانون، در هر دو سه دیداری که با هم داشتیم از آرمان‌هایش برای کانون گفت اما این آرمانها هنوز محقق نشده و انتظار می رود ایشان به صورت شفاف با رسانه‌ها حرف بزند و موانعی اگر هست با مردم در میان بگذارد و شفاف سازی، مردمی ترین راه برای خاموش کردن پچ و پچ هاست.
وی افزود: کانون فعلاً در تامین بودجه معمولی خودش در مانده و همین که بتواند حقوق کارکنانش را تامین کند نفس راحتی خواهد کشید! توسعه فیزیکی کانون، بودجه می‌خواهد. تولید کتاب، فیلم و تئاتر، بودجه ی کافی می خواهد. حقوق و دستمزد بسیاری از کارکنان کانون غم انگیز است! یک مربی اول باید اقتصاد زندگی اش عادلانه و انسانی باشد تا بتواند به تغذیه روحی و روانی و نیاز های ذوقی شوقی کودکان و نوجوانان پاسخ بدهد. بسیاری از مربی‌ها و کارکنان کانون هنوز مستاجرند و من آرزویم بیش از هر چیز به وجود آمدن شرایطی است که کانون آن قدر پول داشته باشد که بتواند به کارکنان مستاجر خود وام مسکن بدهد یا وام مسکن آنها را از بانک‌ها ضمانت کند. دو عامل مدیریت عاشق و کارآمد و بودجه و قدرت مالی و حمایت ملی و دولتی در هر سازمانی باشد می شود دل و امید به توسعه، تحول و شکوفایی در آن نهاد بست.
جهانگیریان افزود: باور من بر این است که هرچی کانون وابستگی مالی اش را به دولت ها کمتر کند، بهتر می‌تواند به فعالیت‌های خود ادامه بدهد. کانون امکان اینکه درآمد مستقل داشته باشد به طور بالقوه در ذات خود دارد. می‌تواند فیلم هایی تولید کند که با یک فروش خوب، هزینه امور سینمایی کانون را با فروش این فیلم ها تأمین کند. کتابهای کانون باید بیرون از کتابخانه‌هایش، در بازار کتاب، به فروش برسد و به دست مخاطبان خود برسد.
"کانون در حال حاضر هیچ فروشگاهی در ایران ندارد و در واقع همین عدم دسترسی مخاطبان به کتاب های کانون باعث شده که توزیع کتابهای کانون با مشکل روبه رو شود و من به عنوان یک نویسنده نمی‌توانم کتابهای خودم را تهیه کنم و این در واقع مشکلی است که در امور بازرگانی کانون وجود دارد و باید برطرف شود. مهمترین کار در این بخش، واگذاشتن و سپردن کتاب های کانون به بخش خصوصی است و توزیع در کتابفروشی‌های سراسر ایران که اعلام امادگی کنند. در قدم اول حتی در خود شعب کانون در تهران و شهرستان‌ها هم می‌توان با ایجاد یک غرفه فروش، به طور موقت این مشکل را حل کرد. وقتی یک موسسه کوچک با تولید قصه های شنیداری و انواع سی دی های آموزشی ایجاد درآمد می کند، چطور کانون با این ظرفیت بزرگ ملی نتواند در آمدهای مشروع و پسندیده ای از این جنس برای خود فراهم کند؟!"