روزنامه توسعه ایرانی در گزارشی آورده است: گاهی با دستمال روی پلاک ماشین را می‌پوشانند. گاه با اسپری و گاهی هم با مقوا؛ هر کدام از ما کم‌وبیش این تصاویر را در سطح شهر و در خیابان‌ها و کوچه‌ها دیده‌ایم؛ اینکه رانندگانی که می‌خواهند وارد طرح ترافیک یا طرح زوج و فرد شوند، پلاک ماشین‌شان را می‌پوشانند که در دام دوربین‌های پلیس نیافتند.
اما ماجرای طرح ترافیک چیست و چگونه در تهران ایجاد شد؟ سال‌های گسترش شهرنشینی به معنای امروز در ایران که از اوایل دهه ۴۰ شمسی آغاز شد، در کنار هزاران پدیده نوین، ترافیک نیز به زیست‌جمعی ایرانیان افزوده شد. حالا باید قبول کنیم که بخش قابل‌توجهی از وقت‌مان در ترافیک می‌گذرد و روزی دو سه ساعت در ترافیک بودن و در انتظار ایستادن، تقریباً ۱۰ درصد از کل روز را شامل می‌شود که اگر در عدد امید به زندگی یا همان طول عمر ضرب شود، رقم قابل‌توجهی از زمان و زندگی‌مان را به خود اختصاص می‌دهد.
در ادامه و با افزایش جمعیت تهران در دهه ۵۰ طرح ترافیک با هدف رفع تراکم تردد وسایل نقلیه، در کلانشهر تهران با همه کاستی‌هایش اجرا شد اما این روزها این مسئله به یکی از چالش‌برانگیزترین موضوع در حوزه شهری تبدیل شده است. چندین ماه از تغییر مدیریت شهری و آغاز به کار شهردار جدید تهران می‌گذرد و حالا معاون شهردار تهران در حالی از اجرای طرح جدید ترافیکی از ابتدای تیرماه خبر داده که این طرح مورد انتقاد برخی از مسئولان این حوزه و کارشناسان حوزه شهری قرار گرفته است چراکه معتقدند زیرساخت‌های لازم برای اجرای آن، هنوز فراهم نشده است.
برگردیم به دهه ۸۰. در همان روزها در راستای طرح ترافیک، در دهه ۸۰ طرح زوج و فرد هم کلید خورد. طرح زوج و فرد از سال ۱۳۸۴ در مناطق مرکزی و پرتردد تهران با هدف کنترل ترافیک اجرایی شد. با اعمال این طرح شاهد افزایش استفاده خودروها و موتورسیکلت در سطح شهر، به وجود آمدن شغل‌های کاذب موتورسیکلت‌محور همچون مسافرکشی، افزایش تخلفات توسط رانندگان به منظور تردد در محدوده طرح و افزایش آلودگی هوا بودیم. در این شاید بتوان گفت که در ۱۴ سال گذشته تعداد ماشین‌ها در تهران دو برابر شده و در حال حاضر جمعیت شهروندان نیز رو به افزایش است.
در این میان معاون حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران چندین روز پیش از حذف طرح «زوج و فرد» و اعمال تغییرات جدید در طرح حمل و نقل شهری، تحت عنوان طرح «کنترل آلودگی هوا» از ابتدای تابستان خبر داد.
طرح «کنترل آلودگی هوا» جایگزین طرح «زوج و فرد»
طبق اعلام رسمی معاون حمل و نقل ترافیکی شهرداری تهران از امروز امسال طرح «کنترل آلودگی هوا» جایگزین طرح زوج و فرد خواهد شد. محسن پورسیدآقایی در خصوص محدوده طرح‌های ترافیکی گفت: طرح ترافیک همچون سال گذشته از سمت شمال به خیابان مطهری، از سمت شرق به خیابان شریعتی و ۱۷ شهریور، از سمت جنوب به خیابان شوش و از سمت غرب به خیابان کارگر محدود می‌شود. محدوده کنترل آلودگی هوا (طرح زوج و فرد جدید) از شمال به اتوبان همت، از شرق به اتوبان امام علی، از جنوب به اتوبان بعثت و از غرب به اتوبان‌های نواب و چمران منتهی می‌شود.
تهرانی‌ها ۲۰ روز شهرستانی‌ها ۱۵ روز
پورسیدآقایی اعلام کرد: طرح جدید از ابتدای فصل تابستان (تیر ماه ۹۸) اجرایی می‌شود و در هر سه ماه (یک فصل) خودروهای دارای پلاک تهران ۲۰ روز و پلاک‌های غیر تهران ۱۵ روز مجاز هستند تا به صورت رایگان در محدوده طرح آلودگی هوا (طرح زوج و فرد جدید) ورود پیدا کنند. در طرح جدید، دیگر زوج و فرد بودن خودروها در تعیین روزهای مجاز اهمیتی ندارد و ملاک تنها تعداد روزهای ورود به طرح است. او تاکید کرد: مبلغ طرح کنترل آلودگی هوا، نصف عوارض طرح ترافیک تعیین شده است و تمام ساکنان شهر تهران و افرادی که به تهران تردد دارند، باید در سایت «تهران من» ثبت‌نام کنند.
تخفیف ۵۰ درصدی ساکنان طرح
معاون حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران در ادامه گفت: زمان اجرای طرح کنترل آلودگی هوا از ساعت ۶:۳۰ تا ۱۹ در نظر گرفته شده است و در روزهای پنج‌شنبه، جمعه و ایام تعطیل طرح ترافیک اجرا نخواهد شد اما طرح جدید آلودگی هوا در روزهای پنج‌شنبه اعمال خواهد شد؛ در واقع روز پنج‌شنبه هم جز سهمیه ۲۰ روزه در هر فصل محسوب می‌شود و دارنده خودرو پس از ۲۰ روز مشمول پرداخت عوارض خواهد شد.
پورسید آقایی در خصوص وضعیت افراد ساکن در محدوده و مشکلات آنها گفت: در طرح جدید به ساکنان محدوده توجه بیشتری شده و بابت هزینه طرح ترافیک و کنترل آلودگی هوا به میزان ۵۰ درصد برای آنها تخفیف در نظر گرفته شده است. ساکنان محدوده برای برخورداری از این تخفیف، پس از ثبت نام در سامانه تهران من باید مدارک خود را (سند یا اجاره‌نامه قانونی، فیش پرداخت عوارض نوسازی و پسماند) در دفاتر خدمات الکترونیک شهر تهران به تایید برسانند. صاحبان ماشین توجه کنند که پیش از ثبت نام در سایت تهران من، خلافی و عوارض خودرو را پرداخت کرده باشند. همچنین یک بار خروج قبل از ساعت ۸:۳۰ و یک بار ورود بعد از ساعت ۱۷ برای ساکنان رایگان خواهد بود.
تخفیف ۲۵ درصدی معاینه فنی برتر
در این میان خبر خوب این است که بابت پرداخت عوارض طرح ترافیک از سمت پلیس راهور، فرصتی به مدت یک ماه در نظر گرفته شده است. به عبارتی تا یک ماه پس از ورود به محدوده فرصت دارید تا از فهرست اعمال جریمه خارج شوید.
معاون حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران تاکید کرد که در طرح جدید برای خودروهای دارای معاینه فنی، ۲۵ درصد تخفیف در نظر گرفته شده است. بنابراین خودروهایی که کمتر از چهار سال عمر دارند و ملزم به اخذ معاینه فنی نیستند؛ اما برای استفاده از تخفیف معاینه فنی برتر باید به مراکز صدور معاینه فنی مراجعه کنند.
معاون حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران در بهمن ماه سال گذشته در خصوص ساعت طرح زوج و فرد ۹۸، اظهار داشت: «از سال آینده تغییرات جدیدی در محدوده زوج و فرد اجرایی خواهد شد و زمان اجرای آن نیز با طرح ترافیک هم‌زمان خواهد بود»؛ به عبارتی ساعت طرح زوج و فرد با ساعت طرح ترافیک یکی خواهد بود.
او در ادامه اعلام کرد: در آخرین جلسه شورای عالی ترافیک چندین گزینه بر روی میز مطرح شد؛ یکی از طرح‌های پیشنهادی این خصوص که تردد خودورها بر حسب پلاک زوج و فرد ملغی شود و هر خودرو با هر پلاکی مجاز باشد، ۵۰ روز در سال به صورت رایگان در محدوده زوج و فرد تردد کند و افراد بعد از اتمام ۵۰ روز، ملزم به خرید طرح زوج و فرد برای ورود به محدوده باشند. در صورت موافقت با این طرح پیشنهادی و بررسی شرایط، در خصوص قیمت خرید طرح زوج و فرد احتمالی جدید تصمیم‌گیری خواهد شد.
پورسید آقایی در پاسخ به این انتقاد که گفته شده دریافت جریمه طرح زوج و فرد غیرقانونی است، گفته بود که این موضوع صحت ندارد و طبق مصوبه شورای شهر در صورت تردد غیرمجاز در محدوده، رانندگان ملزم به پرداخت عوارض هستند. همچنین ما «لایحه یک فوریتی درباره پرداخت عوارض» را به شورا ارائه کردیم که طبق آن صاحبان خودرو برای پرداخت جریمه طرح زوج و فرد خود تا یک سال فرصت دارند و در صورت عدم پرداخت در موعد مقرر در سال آتی ۲۵ درصد شامل جریمه خواهند شد. این لایحه در دست رای‌گیری است و به زودی تعیین تکلیف خواهد شد. شهرداری تنها مبلغ عوارض را طبق قیمت خرید طرح زوج وفرد مصوب، دریافت می‌کند و دریافت جریمه ورود غیرمجاز به محدوده طرح زوج و فرد برعهده پلیس است.
همه برای زندگی با کیفیت در تهران تلاش کنند
تهران کم مشکل ندارد اما با همه این صحبت‌ها نکته قابل توجه این است که ناوگان حمل‌ونقل عمومی دچار فرسودگی شده‌اند. تردد خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده در پایتخت زیاد شده‌است و این معضل روز به روز در کاهش کیفیت زندگی، طول عمر و امید به زندگی تهرانی‌ها نقش موثری دارد از این جهت لازم و ضروری به نظر می‌رسد که تمامی دستگاه‌های اجرایی مرتبط دست به دست هم دهند و در نخستین گام‌ها با ارائه تسهیلات، ورود موتورسیکلت‌های برقی، توسعه وسایل حمل‌ونقل عمومی و ارتقای کیفیت بنزین برای ارتقای زندگی پایتخت‌نشینان تلاش کنند.