به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، دوران حیات ائمه معصومین (ع) به عنوان مهمترین بخش از تاریخ اسلام شناخته می‌شود. تا جایی که تاریخ شناسان علاقه بسیار زیادی برای واکاوی منش و اندیشه‌های آنان داشته اند. امام صادق (ع) بزرگترین شخصیت علمی در تاریخ اسلام و پایه‌گذار فقه شیعه است که در دوره زندگی با برکت شان عهده دار تربیت شاگردان بسیاری بودند، به گونه‌ای که هم در جهان اسلام و هم در غرب نیز او را می‌شناسند و در برخی آثار خود به معرفی این شخصیت بزرگ دینی پرداخته‌اند و برداشت‌های خود را بر پایه آنچه در تاریخ وجود داشته در خصوص ششمین پیشوای شیعیان بیان کرده‌اند. امامت، جایگاه علمی، موقعیت سیاسی و ارتباط امام صادق (ع) با حکومت‌های وقت و رهبران فِرق و مذاهب دیگر از جمله موضوعاتی به شمار می‌رود که تاریخ شناسان بیشتر به آن توجه کرده‌اند.
صابر، طاهر و فاضل از لقب‌های امام صادق (ع) است و ابوعبدالله کنیه آن حضرت (ع) به شمار می‌رود. راستی و درستکاری آن امام همام نیز سبب شد که به ایشان لقب صادق بدهند. این امام همام (ع) پایه گذار مکتب جعفری بود.
امام جعفر صادق (ع) که از نظر علمی مورد ستایش تمامی عالمان عصر خویش بود، سرانجام در ۲۵ شوال ۱۴۸ هجری در ۶۵ سالگی، به دستور منصور دوانیقی خلیفه عباسی، مسموم شد و به شهادت رسید. آشنایی با زندگی، آثار و اندیشه امام صادق (ع) و بهره گیری از نتایج تلاش پر ثمر و سیره ارزشمند آن حضرت ضمن تقویت روحیه اعتماد به نفس در نسل جوان، چراغی روشن برای آیندگان خواهد بود. از این رو فرا رسیدن سالروز شهادت ششمین پیشوای شیعیان، امام جعفر صادق (ع) سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به گفت و گو با حجت الاسلام «مصطفی ایزدیان» عضو گروه سیره اهل بیت (ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و کارشناس امور دینی بپردازد.
ایرنا: با توجه به فضای سیاسی و اجتماعی دوران زندگی امام صادق (ع)، اندیشه و روش‌های مبارزاتی آن حضرت برای مقابله با دشمنان به چه صورت بود؟
حجت الاسلام ایزدیان: دوران زندگی ششمین پیشوای شیعیان همزمان با جا به جایی حکومت و قدرت از بنی امیه به بنی عباس بود. در آن دوره مردم از ظلم و ستم حاکمان بنی امیه به ستوه آمده و به دنبال راه چاره‌ای بودند به طوری که دین گریزی شدیدی در میان اقشار مختلف جامعه به وجود آمده بود. از این رو امام صادق (ع) برای آنکه اوضاع را آرام کند از این فضا استفاده کرد و به تبیین مسائل دینی و فرهنگی پرداخت و تلاش کرد تا از این فرصت برای تشریح مبانی اسلام استفاده کند و تمام همت خود را بر تشکیل حوزه و تربیت شاگردان قرار داد و به بیان اصول فقهی، کلامی و تفسیری پرداخت.
ایرنا: تدوین اصول اربعه شیعه در زمان امام جعفر صادق (ع) بر چه مبنایی شکل گرفت؟
حجت الاسلام ایزدیان: بنا به روایت‌ها این امام همام (ع) حدود ۴۰۰۰ شاگرد در رشته‌های مختلف تربیت کرد که اصول اربعه شیعه به وسیله شاگردان آن حضرت (ع) تهیه و گردآوری شد. شاگردان آن حضرت ظلم ستیز بودند و از راه فرهنگی این خصوصیت خود را پیش می‌بردند. آنها در تمامی مناظره‌ها حاضر می‌شدند و از اصول تفکر شیعه در مقابل نحله های فکری دفاع می‌کردند و به نوعی بازگو کننده منطق اسلام بودند. پاسداران میراث دینی، علمی و نگهدارنده اسلام راستین به شمار می‌رفتند تا اینگونه مانع نفوذ افکار ضد اسلامی و ویرانگر در میان مسلمانان باشند.
ایرنا: احیای تعالیم اسلام به وسیله امام صادق (ع) بر مبنای چه رویکردهایی بود؟
حجت الاسلام ایزدیان: احیای تعالیم اسلام به وسیله امام صادق سبب شد که آن حضرت به عنوان رییس مذهب جعفری یا همان تشیع شناخته شود. پشتیبانی مردم از حکومت عدالتخواهانه از جمله روش‌هایی بود این امام همواره بر آن تاکید داشت. آن حضرت (ع) اعتقاد داشت که باید میان ۲ مقوله علم و فعالیت‌های اجتماعی مرز قائل شد. بدین معنا که علم همان علم آموزی و پویایی علمی به شمار می‌رود و امری گریزناپذیر است. امام صادق (ع) جازه نمی‌داد هیچ عاملی به مرزبندی اجتماعی بینجامد و امت را به چند دسته تقسیم کند و حتی تاکید به انسجام بیشتر مردم داشت. آن حضرت (ع) با استفاده از فرصت بدست آمده، بدعت‌ها و خرافاتی را که به تدریج در دین راه یافته بود از ساحت مقدس آئین محمدی زدود و حقایق احکام را روشن و آیات قرآن را به درستی تفسیر کرد. فقه اسلامی را که بیشتر از یک سده دستخوش تغییر و تحول دلخواه حاکمان اموی شده بود از نو تدوین کرد تا جایی که مناظره‌های علمی در محضر بزرگان و عالمان دینی رونق گرفت.
ایرنا: پیروی از مکتب امام صادق (ع) در دنیای امروزی چه ضرورتی دارد؟
حجت الاسلام ایزدیان: اگر جریان تاریخی و تمدن ساز امام صادق (ع) نبود بی‌تردید نظام علمی مسلمانان در همان سده سوم از هم فرو می‌پاشید. این امام همام (ع) قله عقلانیت اسلامی و کارآمدترین روش تفسیر اندیشه دین به شمار می‌رود، به طوری که همه بشریت در دنیای کنونی وام دار مدنیت اخلاقی و علمی آن حضرت (ع) هستند. امام جعفر صادق (ع) برپایه بینش صحیح از کتاب و سنت پیامبراکرم (ص) تفکرات اسلام را به جهانیان ارزانی بخشیده است. انقلاب اسلامی ایران نیز با بهره گیری از روش ائمه معصومین برای ادامه مسیر انسانیت توانسته به جایگاه اصلی خویش برسد و به اعتلای دین و آرمان‌های بزرگ اسلام بپردازد. بنابراین بازگشت به مکتب ائمه (ع) می‌تواند به عنوان یک سیستم معرفتی و انسان شناختی برای برون رفت از چالش‌ها و مشکلات جامعه امروزی باشد و توجه به این مهم یک ضرورت حیاتی است.
ایرنا: مهمترین پیام امام صادق (ع) به مسلمانان به خصوص شیعیان جهان چیست؟
حجت الاسلام ایزدیان: دوران امام صادق (ع) به عصر تضارب آرا و عقاید مشهور است زیرا در آن زمان فرقه‌های متعددی به وجود آمد و آشوب‌های فکری، اندیشه‌های انحرافی و عقاید گوناگون ظاهر شد. وجود انحرافات عقیدتی از یک طرف و فراهم شدن فضای مناسب برای بیان معارف دینی از سوی دیگر سبب شد تا امام صادق (ع) حرکتی عظیم را برای اعتلای معنوی و دینی مسلمانان آغاز کند. شناساندن فرهنگ شیعه به جهان اسلام مهمترین پیام امام صادق (ع) است. بیان اعتقادات و روشنگری هدف امام صادق (ع) و مکتب شیعه محسوب می‌شود. بنابراین سیره ائمه معصوم (ع) آشنایی اذهان با تعالیم ناب اسلامی است تا مسلمانان با وجدان بیدار به دفاع از خود و تفکر شیعه بپردازند. آزادی فکر و اندیشه مهمترین حربه امام صادق (ع) جهت مقابله با دشمنان بود زیرا معتقد بود که آزادی اندیشه در طول تاریخ جامعه را به رشد می‌رساند. مکتب آن حضرت مکتب تعالی بخش و الهام بخش به شیعیان است تا پیرو واقعی امام باشند و منطق او را به جهان عرضه کنند تا با سلاح اسلام دنیا را فتح کنند.