به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، کارشناسان حوزه گردشگری بر این باورند که ایران دارای ظرفیت های بالایی در گردشگری است، بطوری که اگر از این ظرفیت ها به خوبی استفاده شود، می توان به اندازه درآمدهای نفتی روی مزایای اقتصادی آن حساب باز کند.
سازمان جهانی گردشگری و یونسکو نیز، ایران را به‌دلیل برخورداری از جاذبه‌های متعدد گردشگری، بالقوه جزء ۱۰ کشور اول دنیا به‌لحاظ ورود گردشگر حساب می‌کنند.
تبدیل شدن ایران به یکی از مقاصد گردشگری مهم در دنیا منوط به بهبود زیرساخت‌های خود و مواجهه با تغییراتی است که در آینده با آنها رو به رو خواهد شد.
اهمیت موضوع گردشگری برای سیاستگذاران از جایگاه خاصی برخوردار بوده و به همین خاطر در برنامه ششم توسعه و در راستای دستیابی به اهداف سند چشم انداز احکام و وظایفی برای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در نظر گرفته شده است. به طور مشخص مواد ۱۷ ،۱۱ ،۱۱ و ۱۲۲ قانون برنامه ششم توسعه کشور به حوزه‌های فعالیتی سازمان یاد شده مرتبط است.
همچنین، به گزارش رسانه‌ها و در راستای توسعه گردشگری، با دستور حسن روحانی رییس جمهوری ضرورت مهر ورود و خروج از گذرنامه گردشگران خارجی حذف می‌شود.
بر اساس گفته کارشناسان، این طرح سال‌های است که از سوی سازمان گردشگری و همچنین فعالان این صنعت ارائه شده است اما تا به امروز بنا به دلایل مختلف مسکوت مانده و یا به آن رسیدگی نشده است و اکنون با تصویب این طرح از سوی رئیس جمهوری می توان انتظار داشت که فصل تازه‌ای در صنعت گردشگری آغاز شود.
جایگاه ایران در صنعت گردشگری خارجی
بر اساس آمار سازمان گردشگری، سهم صنعت گردشگری ایران از تولید ناخالص داخلی، حدود ۱۱۹ میلیون دلار (معادل ۲.۴ درصد) است که پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۲، به چهار درصد افزایش یابد. همچنین در حال حاضر، ۴۷۵ هزار ایرانی در صنعت گردشگری و صنایع مرتبط با آن مشغول به کارند که این میزان، ۱.۲ درصد از کل نیروی کار فعال در ایران را تشکیل می‌دهد و بر اساس برنامه‌های دولت، باید تا سال ۱۴۰۲، به ۳.۲ درصد افزایش پیدا کند.
براساس اعلام رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، طی سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶، آمار ورود گردشگران خارجی به کشور تنها ۴.۶ دهم درصد گردشگران دنیا بوده است.
در سال ۹۲ تقریباً ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر، در سال ۹۳ حدود ۵ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر و در سال ۹۴ حدوداً ۵ میلیون و ۲۵۰ هزار نفر به ایران آمدند. این آمار در سال ۹۵ با رشد حدود ۳۰۰ هزار نفری مواجه بوده است.
به‌گفته مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و حمایت از توسعه گردشگری کشور، گرچه میل سفر به ایران در کشورهای حوزه خلیج‌فارس و عراق کمتر شده، اما سفرِ گردشگران اروپایی و آمریکایی به ایران از سال ۹۵ تا پایان سه‌ماهه اول ۹۶، ۵۶.۶ درصد رشد داشته است. همچنین آمارهای سال ۱۳۹۷ نیز نشان می‌دهد که در این سال بیش از ۷ میلیون گردشگر خارجی به ایران سفر کرده‌اند.
طبق دیدگاه صاحبنظران، تصمیم رئیس جمهور می‌تواند عاملی برای افزایش آمار گردشگران خارجی باشد چرا که طبق تحقیقات به عمل آمده بسیاری از گردشگران تنها به دلیل اینکه مهر ورود و خروج کشور ایران در گذرنامه آنها وجود داشت از سفر به ایران اجتناب می‌کردند. آنها امیدوارند که با حذف مهر ورود و خروج از گذرنامه گردشگران خارجی شاهد افزایش آمار گردشگران باشیم.
طبق سند چشم‌انداز، در میانه برنامه ششم می‌بایست حدود ۸ میلیون گردشگر خارجی به کشور جذب می‌شد.
ضرورت فراهم کردن زیرساخت‌های لازم
حذف مهر از گذرنامه گردشگران خارجی اقدام خوبی است، اما رونق گردشگری به اقدامات بیشتری نیاز دارد. گردشگری ما دچار ضعف‌هایی است که باید به آنها رسیدگی شود، نیاز به سرمایه گذاری داریم. ظرفیت خوبی برای جذب سرمایه گذاری خارجی وجود دارد. آموزش و تربیت نیروهای متخصص در حوزه گردشگری از نیازهای اصلی است.
گردشگری کشور ما به ویژه از نظر زیرساختی دچار کاستی‌های زیادی است. کاستی‌هایی که به باور کارشناسان نشان‌دهنده لزوم توجه بیشتر و سرمایه‌گذاری با برنامه است.
یکی از مهمترین ضعف‌ها کمبود و یا نبود مطالعات امکان سنجی در حوزه گردشگری است. کارشناسان معتقدند که نرخ بازگشت سرمایه در فعالیت‌های مرتبط با صنعت توریسم، بلندمدت بوده و در نتیجه برای جلوگیری از شکست پروژه‌ها ضرورت انجام مطالعات مقدماتی و امکان سنجی غیر قابل انکار است.
تنوع جغرافیایی و اقلیمی کشور پهناور ایران ایجاب می‌کند که طرح‌های توسعه گردشگری کاملاً متناسب با ویژگی‌ها و خصوصیات منطقه‌ای و محلی باشد. این تناسب زمانی به دست می‌آید که طی مطالعات اولیه ارزیابی مناسبی از وضعیت موجود هر منطقه و محله در اختیار سرمایه گذاران قرار گیرد.
بعلاوه، باید ارزیابی صحیحی از بازار هر طرح و پروژه وجود داشته باشد. گردشگری همچون یک کالا است که تابع عرضه و تقاضا است. اگر تقاضایی وجود نداشته باشد هرگونه سرمایه گذاری با ضرر مواجه خواهد شد.
ایجاد تقاضا در این بخش وابستگی زیادی به تبلیغات دارد. تقاط گردشگری کشور باید به دنیا معرفی شود. بدون شک مکان‌های زیادی در کشور وجود دارد که ظرفیت جذب گردشگر دارد ولی نه تنها برای گردشگران خارجی که برای گردشگران داخلی نیز ناشناخته است.
در این مورد کارشناسان معتقدند حتی بخش عمده‌ای از میراث فرهنگی ایران به دلیل ضعف‌های علمی و تکنیکی در کاوش‌های باستانی، هنوز ناشناخته باقی مانده است. آثار فرهنگی مکشوف نیز به‌دلایلی همچون کمبود اعتبار و بی‌توجهی نسبت به مرمت و بازسازی، دچار فرسایش تدریجی شده‌اند.
در نهایت اینکه زیرساخت‌های ارتباطی و رفاهی از مهمترین ابزارهای گردشگری هستند. به ویژه موضوع حمل و نقل و دسترسی بسیار مهم است. تقویت و گسترش خطوط ریلی به اکثر نقاط کشور، برقراری خطوط هوایی با کیفیت، مطمئن و ارزان قیمت در جذب گردشگر و توسعه گردشگری نقش حیاتی دارند.
همچنین اقامت و خورد و خوراک برای گردشگری عناصری کلیدی هستند. به اعتقاد متخصصان، مشکلات محل‌های استقرار، کمبود هتل‌های توریستی و مسافرخانه‌های مناسب و مجهز، کیفیت پایین هتل‌ها، مراکز تفریحی، رستوران‌ها، کافه-رستوران‌ها، مراکز بهداشت و خدمات درمانی، از مهمترین موانع توسعه گردشگری در کشور است.
واقعیت این است که، در صورتی که این موانع رفع شود می توان به اثرات گردشگری در اقتصاد کشور، به ویژه در دوره کنونی و در شرایط تحریمی امیدوار بود. در صورتی که آمار گردشگران خارجی و حتی گردشگری داخلی تا حد زیادی افزایش یابد نه تنها صنعت گردشگری کشور زیادی زنده می‌شود، بلکه رونق صنعت گردشگری خود می‌تواند رونق اقتصادی را در حوزه‌های مرتبط با گردشگری در پی داشته باشد.