اعتیاد، آسیبی چند علتی و پیچیده، پدیده زندگی مدرن و مساله اجتماعی بزرگی است که دامنه آسیب زایی آن گروه سنی خاصی را نمی شناسد اما قشر جوان که نیروی مولد جامعه محسوب می‌شود بیشتر در معرض خطر گرفتاری با آن قرار دارند و همین مساله سطوح پیشگیرانه و مقابله‌ای را برای دولت‌ها دشوار کرده و آنها را ملزم به شیوه‌های شناخت ماهیت اعتیاد و ارزیابی پیوسته روش‌های نوین آن می‌کند.
از سوی دیگر اعتیاد به مواد مخدر، از دغدغه‌های مهم اجتماعی است که مهار آن در نگاه تصمیم سازان جامعه از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا زمینه ساز بروز آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی می‌شود و خساراتی که از گرایش فرد به اعتیاد در حوزه خانوادگی، اخلاق فردی، اقتصادی و سلامت به جامعه وارد می‌شود بسیار سنگین است.
روند تقاضای مواد مخدر در جهان نشان می دهد که دستکم ۲۷۵ میلیون نفر معادل ۵، ۶ درصد از جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال جهان، حداقل یکبار یکی از انواع مواد مخدر و روان گردان‌ها را در سال مصرف کرده اند.
بر این اساس نرخ شیوع مصرف مواد مخدر و روان گردان‌ها در جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال در ایران معادل ۵، ۴ درصد و آمار مصرف کنندگان مستمر مواد در کشور ۲ میلیون و ۸۰۲ هزار و ۸۰۰ نفر است که در جمعیت مصرف کننده مواد، افراد در سنین مختلف، جنسیت‌های متفاوت، مجرد و متأهل، شاغل و بیکار با تحصیلات گوناگون و شهری و روستایی مشاهده می‌شوند ...
انواع مواد روان گردان جدید شناخته شده در جهان: به ۸۰۳ نوع رسیده که شاهد رشد ۳۸۴ درصدی انواع مواد روان گردان جدید شناخته شده در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۰۹ میلادی هستیم.
مواد مخدر و روان گردان‌ها به گفته برخی از کارشناسان به یک ابزار سیاسی و اقتصادی در معادلات بین المللی تبدیل شده به طوری که گردش مالی و اقتصادی قاچاق مواد مخدر در جهان و سود سرسام آور آن، موجب رشد تجارت قاچاق مواد برای نابودی نسل‌ها شده است.
کاهش سن مصرف مواد و رشد شیوع مصرف مواد در نوجوانان و جوانان جوامع از جمله نگرانی‌ها و دغدغه‌های آحاد جامعه جهانی است.
افزایش تولید مواد صناعی و شیمیایی و تغییر الگوی مصرف، تمایل به مصرف همزمان و ترکیبی گونه‌های مختلف مواد، افزایش میزان مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد و ناخالصی مواد، سبب پیچیدگی ابعاد مختلف مواد مخدر و روان گردان‌ها شده است.
بهره گیری از شبکه‌های سایبری و ماهواره‌ها به منظور ترویج و گسترش باورها و نگرش‌های غلط با هدف فریب فرهنگی و جذب مشتریان جدید سبب افزایش اقبال نوجوانان و جوانان جوامع به مصرف مواد شده است.
نشانه روی نهاد خانواده، مدارس، دانشگاه‌ها، کارکنان محیط‌های صنعتی و کارگری، بیانگر تلاش جدی سیستم هوشمند مواد مخدر بمنظور قتل عام انسان هاست.
خسارت و پیامدهای ناشی از مصرف مواد مخدر در ابعاد مختلف به کشور تحمیل شده است که این خسارت ها در عرصه بهداشتی شامل توسعه بیماری های جسمانی و روانی، شیوع بیماری های عفونی ایدز، مرگ و میز ناشی از مصرف بیش از اندازه و وجود ناخالصی موادو در عرصه اجتماعی شامل علت و پایه سایر جرایم و بزهکاری ها مانند همسرآزاری ۶۵ درصد، طلاق، ۵۵ درصد، کودک آزاری ۳۰ درصد، قتل عمد ۲۵ درصد، نزاع و خشونت ۲۳ درصد، جرایم منکراتی ۲۰ درصد، جرایم مالی ۱۰ درصد، اخراج موقت و دایم، بیکاری و محرومیت از شغل است.
همچنین خسارت های اقتصادی ناشی از مصرف مواد شامل بروز خسارت و تحمیل سالیانه چندین هزار میلیارد تومان به بودجه عمومی کشور از جمله هزینه‌های فرد مصرف کننده مواد، هزینه‌های جامعه و نیروی کار از دست رفته، هزینه‌های دولت در ابعاد نظامی، انتظامی، قضایی، پیشگیری و درمان و همچنین خسارت های فرهنگی شامل شکل گیری باورهای غلط مانند اینکه مصرف مواد برای رهایی از استرس، اضطراب، کسب نشاط و لذت کاذب، ابراز وجود، تکمیل اوقات فراغت، رفع اختلالات جنسی، بی خیالی، افزایش کارآیی و رفع خستگی، افزایش توان یادگیری، شب بیداری، تجارب عرفانی، رفع بیماری های جنسی است.
رویکرد کشور ایران در سال‌های قبل نسبت به آسیب اعتیاد مقابله‌ای بوده و کمتر به مساله مشارکت جمعی در مصون سازی و امور پیشگیرانه پرداخته شده بود اما امروز اهمیت بعد پیشگیری برجسته سازی شده است زیرا مقابله با باندهای سازمان یافته مافیایی مواد مخدر و پیچیدگی‌های این امر هزینه‌های بسیار زیادی دارد و می‌طلبد که پیشگیری و مقابله با اعتیاد به صورت توأم در سیاست‌ها دنبال شود.
اعتیاد به عنوان یک آسیب هیچ گاه به طور کامل ریشه کن نخواهد شد اما بنا بر باور صاحب نظران امور اجتماعی با تدبیر و با استفاده از تدبیر همگانی و عزم عمومی از خانه تا اجتماع و با استفاده از روش‌های علمی پیشگیری و مقابله‌ای می‌توان ضریب آلودگی جامعه به این بلای خانمان سوز را کاهش داد.
پیشگیری از اعتیاد باید مردمی و همگانی شود
مدیرکل بهزیستی اصفهان گفت: کاهش گرایش به سمت اعتیاد به مواد مخدر نیازمند همت عمومی، همگانی و همچنین همراهی نهادهای مختلف است.
مرضیه فرشاد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: با توجه به اینکه ایران در کنار بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد مخدر جهان قرار دارد باید با ارائه آگاهی ها و مهارت های لازم به مردم آنها را برای ریشه کردن کردن این بلای خانمان برانداز همراه و همسو کرد و به مردمی کردن شیوه مقابله با اعتیاد در جامعه پرداخته شود.
وی با تاکید بر حضور سازمان های مردم نهاد در این مسیر گفت: اقشار معروف ومشهور کشور از جمله هنرمندان، ورزشکاران و دیگر افراد نامی نیز می توانند با توجه به قدرت تاثیر گذاری بر ذهن مخاطبان در این اقدام همگانی وارد میدان شوند.
مدیرکل بهزیستی اصفهان افزود: مدیریت، کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی با تمرکز بر پیشگیری اولیه از سنین کودکی از محورهای اصلی مدیریت آسیب های اجتماعی است.
وی خاطرنشان کرد: مصرف و اعتیاد به مواد مخدر از جمله آسیب های اجتماعی است که تمامی افراد جامعه از جمله افراد خانواده به فراخور سن و نقش خود نسبت به آن مسوول هستند
فرشاد به یادآموزی تفکر پیشگیری از مصرف مواد مخدر به عنوان یک مسئولیت اجتماعی در جامعه به ویژه در بین کودکان تاکید کرد و گفت: شکل گیری این تفکر در خانواده و به خصوص در ذهن کودکان باعث کاهش آسیب های اجتماعی در مقوله اعتیاد به مواد مخدر خواهد شد.
وی با اشاره به طرح مصون سازی کودکان در برابر اعتیاد که در مهدهای کودک اصفهان در حال اجراست گفت: با این گونه شیوه های غیرمستقیم که کودک در قالب وسایل بازی و نقاشی بتواند آسیب و ضررهای مصرف مواد را به تصویر بکشد می تواند آنها را از هم اکنون از آلوده شدن در گرداب مواد مخدر مصون نگه داشت.
این مسوول با اشاره به وظایف حوزه پیشگیری از اعتیاد در بهزیستی استان افزود: کمک به معتادانی که ترک کرده اند با همکاری کمیته امداد امام خمینی از جمله فعالیت های این حوزه است.
وی همچنین با اشاره به راه اندازی اتوبوس سیار پیشگیری از اعتیاد با هدف آگاه سازی، مشاوره و پیشگیری در مناطق و محله های مختلف اصفهان که کمتر خدمات پیشگیری دریافت کرده اند گفت: طراحی داخلی این اتوبوس در قالب یک نمایشگاه کامل از انواع مواد مخدر، کتاب، بروشور و میز برای مطالعه و همچنین فضای بیرونی این اتوبوس حاوی پیام های مختلف پیشگیری از اعتیاد است.
فرشاد خاطرشنان کرد: در این راستا کارشناسان پیشگیری از اعتیاد بخش دولتی و غیردولتی بهزیستی استان با حضور در این اتوبوس، آموزش های لازم را به مردم ارائه می دهند.
ورود بنیان های اصلی جامعه نقش مهمی در پیشگیری از گرایش به سمت مصرف مواد مخدر دارد
رییس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران گفت: ورود و آگاه سازی از سنین کودکی و بنیان های اصلی جامعه همچون خانواده، مهد کودک و مدرسه نقش بسزایی در کاهش و کنترل آسیب های اجتماعی از جمله گرایش به مصرف مواد مخدر دارد.
کوروش محمدی در گفت و گو با ایرنا افزود: توجه و تمرکز خانواده ها به کودکان با نگاه بر پیشگیری اولیه باعث تقویت احساس امنیت بیشتر کودکان در خانواده، کاهش فاصله بین والدین و فرزندان و در نتیجه کاهش آسیب های اجتماعی در جامعه می شود.
وی اظهار داشت: همچنین برای پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر، در مدارس باید سطح آگاهی را بالا برد و دانش‌آموزان با با انواع مواد مخدر آشنا کرد و در این راستا به آنها آموزش‌های درست داده شود.
این پژوهشگر و جامعه شناس افزود: دانش‌آموزان باید در زمینه مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی، راهکار مقابله با استرس و بحران اجتماعی، زمینه فردی و اجتماعی خطرساز آموزش ببینند و مهارت‌های لازم را برای پیشگیری از اعتیاد فرا بگیرند.
رئیس انجمن آسیب شناسی اجتماعی ایران با تاکید بر آموزش مهارت نه گفتن به فرزندان گفت: باید به فرزندانمان یاد بدهیم در مقابل خواسته های اشتباه و نامناسب دیگران بتواند از کلمه نه استفاده کند زیرا این مهارت می تواند نقش مهمی در جلوگیری از گرایش کودکان و نوجوانان به سمت دوستان ناباب و گرایش به مواد در آنها داشته باشد.
محمدی آموزش مهارت های دیگر از جمله خود کنترلی، خودآگاهی، کنترل هیجانی، ارتباطات مطلوب، حل مسائل اجتماعی، مطالعه، روابط با همسالان و مقاومت در برابر مواد مخدر را نیز در پیشگیری از گرایش به سمت مصرف مواد بسیار موثر دانست.
این جامعه شناس اجتماعی افزود: در این راستا باید در توجه به دیگر زمینه های فردی و اجتماعی همچون مشکلات و اختلالات روانی و شخصی، محیط خانواده، محیط دانشگاه و خوابگاه، دوستان و همکلاسی‌ها، شرایط سیاسی و اقتصادی جامعه غفلت نشود زیرا این موارد هم برای بروز اعتیاد خطرساز است.
۶۹۹۴/۶۰۲۶/