محیطبانان حفاظت از ۱۱ درصد از عرصه‌های طبیعی کشور را بر عهده دارند، در کشور ۲۸ پارک ملی، ۳۵ اثر طبیعی ملی، ۴۳ پناهگاه حیات‌وحش و ۱۷۲ منطقه حفاظت شده وجود دارد، در مجموع ۲۷۸ منطقه تحت مدیریت سازمان محیط‌زیست قرار دارد که جزو مناطق چهارگانه به حساب می‌آیند و بر اساس قانون باید از آنها محافظت شود.
علاوه بر مناطق حفاظت شده، ۱۴۹ منطقه شکار ممنوع هم به عنوان مناطق پشتیبان وجود دارد که در آینده به سطح یکی از مناطق حفاظت شده یا پناهگاه‌ها اضافه می‌شوند، مجموع مناطق چهارگانه ۱۷ میلیون هکتار و مجموع مناطق شکار ممنوع حدود ۶ میلیون هکتار است که در مجموع می‌شود ۲۳ میلیون هکتار، در حالی که در خوشبینانه‌ترین حالت سه هزار محیط‌بان در کشور وجود دارد.
با در نظر گرفتن ۱۷ میلیون هکتار، سرانه حوزه فعالیت هر محیط‌بان حدود ۶ هزار هکتار می‌شود که با اضافه کردن مناطق شکار ممنوع، این سرانه به حدود ۸ هزار هکتار برای هر محیط‌بان می‌رسد در حالی که برای رسیدگی به این اراضی، به ۱۱ هزار و ۵۰۰ نیرو نیاز است بنابراین با این حساب و کتاب مشخص می‌شود که چه وظیفه سنگین و خطیری بر عهده محیطبانان است.
حال در این میان مشکلات زیادی برای محیط‌بان به ویژه در مواجه با متخلفان و شکارچیان غیر مجاز پیش می‌آید که گاهی منجر به تیراندازی و کشته و زخمی شدن یکی از دو طرف می‌شود و چون محیطبانان ضابط قضائی محسوب نمی‌شدند روند رسیدگی به پرونده آنها به صورت عادی انجام می‌شد و اگر هم فوت می‌کردند شهید محسوب نمی‌شدند یا اگر طرف مقابل کشته می‌شد پرونده آنها مانند پرونده‌های عادی رسیدگی می‌شود که با تصویب لایحه قضائی و بیمه‌ای حفاظت از محیط‌بان این مشکل برطرف شد و تمام قوانین نیروی انتظامی و مسلح شامل آنها شده و در صورت بروز حادثه‌ای در حین مأموریت شهید محسوب می‌شوند. همچنین دادسراهای نظامی و عمومی مکلف شدند شعبات ویژه‌ای برای رسیدگی به وضعیت محیطبانان تأسیس کنند.
یک مشکل دیگری که در این زمینه وجود داشت بلاتکلیف بودن همیاران محیط‌زیست بود، این قشر افرادی هستند که از روی علاقه‌ای که به محیط زیست دارند با محیطبانان همکاری می‌کنند و یا اگر حادثه‌ای مانند آتش‌سوزی رخ دهد وارد میدان می‌شوند اما اگر دچار آسیب می‌شدند سازمان محیط‌زیست مکلف به پرداخت هیچ غرامتی نبود اما بر اساس لایحه حمایت از محیطبانان سازمان مکلف به پرداخت غرامت به آنها شده است.
در این راستا سرهنگ جمشید محبت خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: روز گذشته هم کلیات و هم ۴ ماده لایحه حمایت قضائی و بیمه‌ای محیطبانان در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و اکنون به شورای نگهبان ارسال شده است که با تصویب در آن شورا به قانون تبدیل خواهد شد.
وی افزود: بر اساس این لایحه در حوزه حمایت قضائی و در راستای به کارگیری سلاح، سازمان حفاظت محیط زیست مکلف شد محیط‌بانی که در حین مأموریت دچار حادثه شده و جانباز یا زخمی می‌شود، یا به بیماری صعب‌العلاج مبتلا شد را بیمه کند.
وی اظهار داشت: روز گذشته در مجلس شورای اسلامی حین تصویب این قانون پیشنهاد دادم که تمام سازمان‌ها و نهادهایی که نیروهایی مانند محیطبانان را دارند شامل این بند از لایحه حمایت از محیطبانان شوند اما نمی‌دانم که دولت قبول کند یا نه، اما چون این لایحه ویژه محیطبانان و جنگلبانان است از این‌رو سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست و جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری مکلف به اجرای آن هستند.
محبت‌خانی به بند دوم این لایحه اشاره کرد و گفت: قانون به‌کارگیری سلاح مربوط است که برای نیروهای مسلح است و بر اساس این لایحه برای محیطبانان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، همچنین دادسراهای نظامی و عمومی مکلف شدند شعبات ویژه‌ای برای رسیدگی به وضعیت محیطبانان در صورت بروز حادثه و مشکلی مانند تیراندازی، تشکیل دهند تا این موضوعات با سرعت بیشتری پیگیری شود و حق و حقوق محیطبانان بیشتر در اطاله دادرسی قرار نگیرد.
وی افزود: موضوع بعدی مساله همیار محیطبانان بود که در این زمینه چالش داشتیم، در واقع عده‌ای که محیط‌بان نیستند اما به علت علاقه به محیط‌زیست با محیطبانان و سازمان محیط‌زیست همکاری می‌کنند و زمانی که حادثه‌ای رخ دهد در محل حاضر می‌شوند که اگر در این حین مشکلی برای آنها پیش می‌آمد سازمان مکلف به پرداخت غرامت نبود اما اکنون با تصویب این لایحه سازمان مکلف به پرداخت غرامت به آنها شده است.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست ادامه داد: چالش دیگر در این حوزه این بود که در سازمان همکارهایی داریم که محیط‌بان نیستند بلکه کارمند محسوب می‌شوند اما به علت کمبود محیط‌بان با آنها همکاری می‌کنند و بعضاً در حوادثی مثلاً آتش‌سوزی آسیب می‌دیدند و چون محیط‌بان نبودند ممکن بود حمایت لازم بیمه‌ای و قضائی از آنها صورت نگیرد حالا بر اساس لایحه حمایت از محیطبانان، این همکاران که جزو بدنه کارشناسی سازمان هستند و وارد میدان می‌شوند در صورت بروز مشکل تحت پوشش بیمه‌ای این طرح قرار خواهند گرفت.
وی اظهار داشت: همچنین در ماده ۴ لایحه حفاظت از محیطبانان، سازمان برنامه بودجه مکلف شد سالانه اعتبار مد نظر این سه ماده را در اختیار سازمان‌های مربوطه که همان سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری است، قرار دهد.
محبت‌خانی درباره شهید محسوب شدن محیطبانان حین انجام وظیفه گفت: شهید محسوب شدن، شرایط خاص خودش را دارد و بر اساس لایحه حفاظت از محیطبانان هر آنچه که در قوانین برای نیروهای مسلح و نیروهای انتظامی صدق می‌کند و شهید محسوب می‌شوند، برای محیطبانان نیز صادق است.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: با تصویب این لایحه گشایشی برای محیطبانان به ویژه برای همیار محیط‌بان حاصل می‌شود، آنها تا پیش از این انگیزه چندانی برای همکاری نداشتند و یا به طور کلی افراد انگیزه‌ای برای همیار محیط‌بان شدن نداشتند چون حمایتی از آنها نمی‌شد اما الان با تصویب این لایحه مورد حمایت قرار می‌گیرند.
وی گفت: با توجه به وسعت مناطق حفاظت شده و تعداد کم محیطبانان، به نظر می‌رسد به جمعیت خوبی در زمینه همیار محیط‌بان نیاز داریم تا محیط‌زیست کشور بهتر حفاظت شود که تصویب لایحه حمایت از محیطبانان این بستر را برای این هدف فراهم شده است.