طی سالهای دور این صنعت، نشیب و فراز فراوان داشت اما همچنان مورد استقبال قرار دارد و علت این استقبال چیزی جز حمایت‌های انجام شده از آن نیست. طی سالهای اخیر این صنعت از رونق خوبی در خطه خراسان رضوی برخوردار شده اما در حالی که بیش از ۸۰ درصد صنعت نوغانداری و تولید پیله ابریشم ایران در شمال کشور است ۸۵ درصد ابریشم کشی از تولیدات پیله ابریشم ایران در پایتخت ابریشم کشی کشور یعنی خراسان رضوی انجام می‌شود.
نوغانداری از صنایع سنتی و قدیمی در منطقه آسیا و البته ایران است که وضعیت آن در بیش از دو دهه گذشته با فراز و نشیب‌های فراوانی همراه بوده است به طوری که اوج شکوفایی تولید پیله و ابریشم در کشور به سال ۱۳۷۹ برمی گردد و بعد از آن صنعت نوغانداری درگیر خواب غفلت شد.
در کنار صنعت نوغانداری، ابریشم بافی به عنوان هنر-صنعتی منحصربه فرد و بازارپسند مطرح است و با تولید نخ‌های ابریشمین زمینه ساز تولید دستبافته های سنتی و هنری در قالب فرش‌ها و تابلوفرشهای دستباف ابریشمی می‌شود که در حقیقت همان ارزش افزوده و سودآورترین بخش در مرحله تولید ابریشم است.
۴۵ روز طلایی
۴۵ روز کافی است تا تخم‌های کوچک و سیاه رنگ نوغان ثمربخش شده و به پیله‌های ارزشمند ابریشم بدل شود و به عنوان فعالیت اقتصادی جانبی در کنار کشاورزی و باغداری در فصل بهار، رونق بخش سفره هزاران خانواده باشد.
اگرچه ۲۰ استان کشور در زمینه صنعت نوغانداری فعالیت دارند اما در این میان استان گیلان قطب تولید پیله تر ابریشم و استان خراسان رضوی علاوه بر برخورداری از رتبه دوم تولید پیله تر با تولید ۸۵ درصد نخ ابریشم کشور، پایتخت ابریشم کشی ایران به شمار می‌آید.
هر ساله به جمع هزاران کشاورز و باغدار فعال در این حرفه، علاقه مندان دیگری روی می‌آورند و دلیل آن چیزی نیست جز تدبیر دولت و احیای دوباره نوغانداری در کشور و رخ نمایی از چهره‌ای جدید از صنعت نوغانداری.
حاصل تولید پیله کرم ابریشم در نهایت منجر به انجام هنری به نام ابریشم بافی می‌شود که جزء صنایع دستی محسوب می‌شود. بافت رشته‌های ابریشم از الیاف حاصل از پیله کرم، در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و به قولی قدمت آن در بین مردم روستانشین این سرزمین به ماقبل تاریخ باز می‌گردد.
نوغانداری راهی برای درآمد افزایی روستاییان
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: بخش کشاورزی ۳۳ درصد اشتغال را در این استان از آن خود کرده است و به عنوان بخش مهمی در ایجاد اشتغال محسوب می شود.
سعادت علی نیا بیان کرد: نوغانداری به دلیل ویژگی‌هایی از جمله جنبی بودن و تکمیلی بودن بخش کشاورزی، در کنار سایر مشاغل می‌تواند موجب ایجاد اشتغال و تأمین درآمد برای خانوارهای روستایی و کشاورز شود لذا برخلاف بی مهری‌های دو دهه گذشته با تلاش دولت در مسیر احیاء و توسعه قرار گرفت.
وی افزود: بی نیازی به سرمایه گذاری فراوان و مزیت نسبی و فرصت انجام این حرفه در اغلب مناطق کشور در کنار سنتی بودن این حرفه و قدمت طولانی آن در فرهنگ باستانی ایران از ویژگی‌های خاص این حرفه است.
او ادامه داد: در حوزه صادرات، محصول نهایی ابریشم یعنی دستبافته هایی از جمله فرش ابریشمی مورد استقبال و اقبال بیشتری است و بیش از ۹۵ درصد ابریشم تولیدی کشور در حوزه فرش دستباف استفاده می‌شود بنابراین فرش ابریشمی از کالاهای نفیس و ارزشمند صادراتی است که در جهان نیز یگانه، منحصربه فرد و بسیار مورد علاقه است.
او تاکید کرد: ارزش افزوده در حوزه تولید ابریشم در محصولات نهایی نهفته است و خام فروشی در این زمینه به هیچ وجه معنا ندارد.
افزایش ۱۰۰ درصدی توزیع نوغان
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به اهمیت این صنعت در اشتغال گفت: اگرچه این اشتغال، فصلی محسوب می‌شود اما خوشبختانه فعالیت در زمینه نوغانداری طی سالهای اخیر با توجه به حمایت‌های صورت گرفته با رشد خوبی همراه بوده است.
سعادت علی نیا اضافه کرد: امسال توزیع تخم کرم ابریشم یا همان نوغان در خراسان رضوی در مقایسه با پارسال ۱۰۰ درصد افزایش یافت.
وی افزود: با هدف پرورش کرم ابریشم در استان تعداد ۹۵۰۰ جعبه تخم نوغان در بین متقاضیان توزیع شده است که این میزان نسبت به پارسال ۱۰۰ درصد رشد دارد.
او با بیان اینکه پیش بینی می‌شود امسال ۲۳۰ تن پیله تر در استان تولید شود ادامه داد: سال گذشته ۱۱۰ تن پیله تر در استان تولید شد.
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی گفت: به ازای هر دو جعبه تخم نوغان برای یک نفر اشتغال ایجاد می‌شود که بر این اساس برای حدود ۵۰۰ نفر در استان اشتغال موقت ایجاد شده است.
علی نیا افزود: مرکز توسعه نوغان کشور امسال ۲۰ هزار اصله نهال درخت توت را در بین متقاضیان توزیع کرده است و بقیه نیاز خراسان رضوی هم از محل درختان توت بومی استان تأمین و توزیع می‌شود.
وی با بیان اینکه هر جعبه تخم نوغان به ۳۰ تا ۳۵ متر مربع فضای پرورش نیاز دارد اضافه کرد: هم اکنون حدود دو هزار واحد ابریشم کشی در استان خراسان رضوی در زمینه تولید پیله و نخ ابریشم فعالیت دارند.
خراسان رضوی پایتخت ابریشم کشی
در حالی که ۸۵ درصد فرآیند ابریشم کشی از تولیدات پیله ابریشم در پایتخت ابریشم کشی کشور یعنی خراسان رضوی انجام می‌شود، شهر بایگ و روستای بسک در شهرستان تربت حیدریه مهمترین مناطق هنر صنعت ابریشم کشی در این استان محسوب می‌شوند و روستای بسک به واسطه همین جایگاه به عنوان روستای ملی ثبت شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه در این استان بیش از سه هزار روستای دارای سکنه وجود دارد که بسک تنها روستایی است که به عنوان روستای ملی صنایع دستی در رشته ابریشم کشی به ثبت رسیده است افزود: بر اساس قانون، این اقدام مقدمه‌ای برای ثبت جهانی این روستای ۳۴۲ نفری و ۱۱۷ خانواری است.
ابوالفضل مکرمی فر اضافه کرد: به زودی بسک به عنوان روستای جهانی در حوزه ابریشم کشی معرفی می‌شود و این اقدام مانع ورود بی رویه نخ ابریشم خواهد شد و نیز این حرفه مشمول قرار گرفتن در ردیف مشاغل سخت و زیان آور سازمان تأمین اجتماعی کشور خواهد شد.
مکرمی فر افزود: روستای بسک علاوه بر آنکه دارای جاذبه‌های طبیعی و گردشگری متنوع است تعداد حدود ۱۰۰ چرخ ابریشم کشی در آن وجود دارد و ۹۵ درصد جمعیت آن به شغل ابریشم کشی اشتغال دارند.
وی ادامه داد: وجود حدود دو هزار کارگاه ابریشم کشی در شهر بایگ و روستای بسک شهرستان تربت حیدریه رتبه نخست کشور را در این عرصه به نام این شهرستان سند زده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با اشاره به اینکه تولید اصلی فرآیند نوغانداری، پیله ابریشمی است که از آن الیاف ابریشم حاصل می‌شود افزود: از میان تمامی تارهای منسوجات، ابریشم به دلیل ویژگی خاص خود از جمله سبکی، نرمی، مقاومت در نوسانات گرمایی، رنگ پذیری، جاذب رطوبت بودن، عایق پذیری الکتریکی و به طور کلی لطافت، ظرافت و دوام، جایگاه ویژه و ممتازی دارد.
مکرمی فر گفت: به همین دلیل در دنیا منسوجات ابریشم را ملکه منسوجات می‌نامند و ابریشم به عنوان ماده اولیه در تولید محصولاتی مانند فرش، پارچه، پیراهن، شال گردن، آویزهای دیواری و تزئینات داخلی منزل استفاده می‌شود.
او اضافه کرد: روزانه در هر کارگاه دو کیلوگرم نخ ابریشم تولید می‌شود و بر همین اساس سالانه بیش از ۱۱۰ هزار کیلوگرم نخ ابریشم در شهرستان تربت حیدریه تولید می‌شود.
۷۴۹۶/۱۹۲۲