ساعت ۱۶:۳۰ دقیقه عصر هفتم تیرماه ۱۳۶۶، هواپیماهای بمب افکن عراقی با بمب‌های شیمیایی به چهار نقطه پر ازدحام و متراکم جمعیتی شهر کوچک و مرزی سردشت در غرب کشور حمله کردند و هفت بمب خردل را در نقاط مختلف این شهر انداختند؛ ۲ بمب در بازار شهر و ۲ بمب دیگر در ۲ منطقه مسکونی افتاد، سه بمب دیگر هم به باغ‌های مجاور شهر اصابت کرد.
گستردگی محل بمباران شیمیایی و جغرافیایی عاملی شد تا بیشترین سطح آلودگی در سردشت پدید آید؛ آلودگی مزارع، دام‌ها، آب چشمه‌ها، چاه‌ها و وزش باد نیز سطح آلودگی را بیش از پیش زیادتر کرد؛ به علت شرایط جوی مناسب از نظر درجه حرارت و جریان ملایم هوا، آلودگی به تدریج تا کیلومترها دورتر از کانون‌های انفجار گسترش یافت و بوی نامطبوع خردل که مشابه بوی سیر و گوگرد بود از فاصله دور استشمام می‌شد.
پس از این حادثه بود که سردشت نخستین شهر قربانی جنگ‌افزارهای شیمیایی در جهان نامیده شد؛ از بمباران شیمیایی شهر سردشت بعد از بمباران اتمی هیروشیما به‌عنوان تهاجمی فجیع یاد می‌شود.
در این حادثه از شهر ۱۲ هزار نفری سردشت طبق آمار رسمی هشت هزار و ۲۵ نفر مصدوم شدند که این آمار شامل مصدومان خفیف هم می‌شد؛ حداقل چهار هزار و ۵۰۰ نفر از مصدومان به درمان نیاز داشتند، سه هزار نفر از آنان در خود شهر به طور سرپایی درمان شدند و سپس در روستاهای مجاور مدتی را سپری کردند تا آلودگی شهر کاملاً مرتفع شد و مابقی مصدومان که یکهزار و ۵۰۰ نفر بودند و حال وخیم‌تری داشتند به خارج از سردشت اعزام شدند.
۶۰۰ نفر از آنان به تهران و مابقی به چند شهر شمال غربی کشور اعزام شدند؛ از بیمارانی که به تهران آمدند ۴۲۰ نفر طی هفت تا ۱۰ روز اول از بیمارستان‌ها مرخص شدند و تعداد ۱۸۰ نفر باقیمانده افراد بدحال‌تر بودند که گروهی شهید شدند و گروهی نیز هفته‌های زیادی را در بیمارستان گذراندند که اکنون نیز از عوارض شدید ریوی رنج می‌برند.
کل آمار شهدا در فاجعه غیرانسانی سردشت ۱۳۰ نفر بود که ۲۰ نفر آنان در سردشت همان دقایق نخستین شهید شدند و بقیه نیز ظرف مدت هفت تا ۳۰ روز به درجه رفیع شهادت نائل آمدند.
فاجعه سردشت به قدری تلخ و درناک است که با گذشت بیش از سه دهه از این حادثه، آسیب دیدگان این فاجعه و نسل‌های پس از آن همچنان از عوارض مختلف جسمی و روحی آن رنج می‌برند و بعد از سال‌ها با مشکلات ناشی از این جنایت غیرانسانی همچنان دست و پنجه نرم می‌کنند.
هنوز هم با گذر از کوچه و محله‌های این شهر می‌توان آلام آن فاجعه تلخ را بر چهره رنجور مردم آن حس کرد و آثار بمباران شیمیایی را در جای جای آن با چشم دید.
وقتی در کوچه‌های شهر قدم می زنی صدای سرفه‌های خشک و خس خس نفس‌های خسته مردم بی گناه این شهر را می‌توان شنید و افرادی را که ماسک به صورت و کپسول اکسیژن به دوش در خیابان راه می‌روند را به چشم دید.
هر کدامشان بر اثر عارضه گازهای شیمیایی دچار علائم و عوارض شدیدی همچون تنگی نفس، خس خس سینه، اشک از چشمان، سردرد، استخوان درد و دردهای بی شمار دیگرند؛ آری، هنوز نسل بمباران شیمیایی در این شهر مرزی ادامه دارد، نسلی که انگار سرنوشتشان را با درد و رنج عجین کرده‌اند.
تعداد کثیری از مصدومان شیمیایی این شهر هنوز هم با دردهای این فاجعه دست و پنجه نرم می‌کنند و برخی از مصدومان نیز پس از ۳۲ سال هنوز در انتظار اعلام کمیسیون‌های پزشکی و تشخیص درجه جانبازی شیمیایی خود هستند.
فردا هفتم تیر خاطره بوی بادام تلخ در سردشت ۳۲ ساله می‌شود و این در حالی است که سندهای زنده این فاجعه دردناک یک به یک شهید می‌شوند و در سکوتی سنگین فرو می‌روند.
این جنایت پس از وقوع، برای مدتی در هاله‌ای از سکوت رسانه‌ای جهان فرو رفت و ابعاد گسترده آن و دردها و زخم‌های التیام نیافته مجروحان آن نیز از دید جهانیان مخفی ماند.
مجامع جهانی به دلیل نفوذ پشتیبانان رژیم بعث قادر به انجام اقدام قابل توجهی در این خصوص نبودند و سرانجام اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد در واکنش به جنایت‌های جنگی آشکار این رژیم پیشنهادی را در محکومیت به کارگیری سلاح شیمیایی تصویب کردند که با وتو آمریکا بی‌اثر شد.
با وجود اذعان رسانه‌های غربی و گذشت بیش از سه دهه، تاکنون تلاش‌های مصدومان و جانبازان شیمیایی سردشت که علیه این فجایع انسانی در دادگاه لاهه شکایت کرده‌اند، نتیجه نداده است و مجامع جهانی به ویژه غرب نیز به سکوت معنی دار خود در برابر این فجایع انسانی ادامه می‌دهند.
مردم بزرگ‌ترین ابزار بازدارندگی ما هستند
وزیر امور خارجه می‌گوید: بزرگ‌ترین سرمایه و ابزار بازدارندگی ما در برابر قدرت‌های جهانی علاوه بر توانمندی‌های دفاعی و علاوه بر سلحشوران جان بر کف در برابر قدرت‌های سلطه‌جو، مردم مقاوم و فرهنگ ایثار و شهادت این کشور است.
«محمدجواد ظریف» گفت: ما در جمهوری اسلامی حیات، سربلندی و افتخار خود را مرهون تلاش و ایثار و رشادت‌های جانبازان و شهدایی هستیم که سند زنده مقاومت ایران اسلامی هستند، شما نشان دادید این مردم فشار، رنج، سوزش و سرفه ناشی از بمباران سلاح شیمیایی را تحمل می‌کنند ولی زیر بار زور و ذلت نمی‌روند.
رئیس دستگاه دیپلماسی با بیان اینکه استفاده صدام از سلاح شیمیایی تقریباً از روزهای بعد از فتح خرمشهر و لااقل از سال ۱۳۶۳ به صورت مداوم از سوی ما که در آن زمان، مسئولیت حضور در سازمان ملل را داشتیم به این سازمان گزارش می‌شد، اظهار داشت: فاجعه حمله به سردشت، مقدمه حمله رژیم صدام به حلبچه شد ولی هیچکدام از این جنایت‌ها، موجب یک تحرک از سوی شورای امنیت نشد. ظریف اضافه کرد: ۶ بار دبیرکل وقت سازمان ملل متحد با فشار ما و علیرغم کارشکنی فعال آمریکا هیات‌هایی را به ایران اعزام کرد. این هیأت‌ها به سردشت هم آمدند و مصدومان و جانبازان شیمیایی ما را دیدند. گزارش‌هایی را هم دادند، گزارش‌های بدون تردید از استفاده صدام از سلاح شمیایی حکایت می‌کرد. من در نیویورک از تعدادی از مجروحان شیمیایی استقبال کردم. همه سبوعیت و ترس را در چهره کودکان و زنانی که از سلاح‌های شیمیایی مصدوم شده بودند را دیدند، ولی دریغ از یک جمله و کلمه.
وی ادامه داد: کسانی که امروز می‌گویند استفاده از سلاح شیمیایی خط قرمز ماست، تمام تلاش خود را کردند که استفاده صدام از سلاح شیمیایی را بدون کمترین هزینه فراهم کنند.
وزیر امور خارجه همچنین گفت: بعد از ماجرای سردشت، به عنوان کاردار ۲۵، ۲۶ ساله نمایندگی ایران در نیویورک، از سفیر ۶۵، ۶۶ ساله فرانسه که رئیس وقت شورای امنیت بود، درخواست دیدار کردم. به او گفتم عراق از سلاح شیمیایی استفاده کرده ولی او گفت من اجازه صحبت با شما را ندارم. امروز شماها هستید که از مقابله با سلاح‌های شیمیایی سخن می‌گوئید؟ چه کسی این ادعا از سوی شما را می‌پذیرد؟
ظریف با بیان اینکه اگر کسی در دنیا حق دارد از عدم استفاده از سلاح شیمیایی، هسته‌ای، بیولوژیک صحبت کند، کسانی هستند که زخم این دردها را با خود حمل می‌کنند، افزود: من همکارانی در وزارت امور خارجه دارم که در جلسات دست‌هایشان می‌لرزد و سرفه می‌کنند. اینها حق صحبت دارند نه شما که نه تنها مقابله نکردید بلکه تلاش کردید سرپوش هم بگذارید.
وی ادامه داد: وزارت امور خارجه افتخار می‌کند در این زمینه توانسته تاجر اصلی فروش سلاح شیمیایی به عراق را به ۱۸ سال زندان محکوم کند، تلاش می‌کنیم حقوق جانبازان و خانواده‌های شهدای شیمیایی را در دادگاه‌های جمهوری اسلامی ایران بر اساس عمل متقابل از ایالات متحده و سایر استفاده‌کنندگان سلاح شیمیایی بگیریم.
وی تاکید کرد: تلاش می‌کنیم در همه مجامع بین‌المللی با حضور پُر ارزش خانواده‌ها و جانبازان تسلیحات شیمیایی نشان دهیم واقعیت مقابله با سلاح شمیایی کجاست. کماکان تلاش می‌کنیم در منطقه خاورمیانه، منطقه عاری از تسلیحات کشتار جمعی ایجاد کنیم تا هیچ سردشت و حلبچه دیگری ایجاد نشود و هیچ مردمی مجبور نباشند تمام عمرشان را با کابوس سلاح شیمیایی زندگی کنند.
محاکمه نشدن کشورهای فروشنده سلاح شیمیایی به عراق مایه تعجب است
نماینده مردم سردشت و پیرانشهر در مجلس شورای اسلامی با اشاره به لزوم پیگیری حقوقی وضعیت قربانیان و بازماندگان بمباران شیمیایی سردشت گفت: محاکمه نشدن کشورهای فروشنده سلاح شیمیایی به عراق و پرداخت نشدن غرامت به بازماندگان این فاجعه، مایه تعجب جامعه جهانی است.
رسول خضری افزود: کشورهایی که سلاح شیمیایی را در اختیار رژیم بعث عراق قرار دادند، هنوز در دادگاه‌های بین المللی محاکمه نشده‌اند و همچنین غرامتی را به بازماندگان و قربانیان این فاجعه ضد بشری پرداخت نکرده‌اند.
وی با بیان اینکه پس از گذشت سه دهه از فاجعه بمباران شیمیایی سردشت کم کاری‌ها پذیرفتنی نیست، اضافه کرد: ایران و شهر سردشت، قربانی تروریسم بین الملل است و این امر باید در بین جهانیان تبیین شود.
وی در رابطه با احراز جانبازی مدعیان مصدومیت شیمیایی بیان کرد: پس از گذشت سه دهه و برگزاری چندین کمیسیون پزشکی، تنها جانبازی کمتر از یکهزار و ۶۰۰ نفر در این خصوص احراز شده و باید نهادهای مسؤول در این باره اقدامات لازم را انجام دهند.
نماینده مردم سردشت و پیرانشهر در مجلس شورای اسلامی در خصوص وضعیت کلینیک جانبازان شیمیایی سردشت گفت: در مورد واگذاری و تجهیز این کلینیک قول‌هایی داده شده ولی اختلاف نظر وزارت بهداشت و بنیاد شهید مانع پیشرفت آن است.
اعزام تیم ۱۸ نفری پزشکان متخصص برای ویزیت جانبازان شیمیایی سردشت
مدیرکل مصدومان شیمیایی بنیاد شهید و امور ایثارگران گفت: یک تیم پزشکی ۱۸ نفری بنیاد متشکل از پزشکان متخصص در رشته‌های مختلف جهت ویزیت و معاینه جانبازان به سردشت اعزام می‌شوند.
محمدرضا صدیقی مقدم با اشاره به بمباران شیمیایی شهر سردشت گفت: این روز با عنوان روز مبارزه با سلاح‌های شیمیایی نام‌گذاری شده است و در همین راستا تیم پزشکی ۱۸ نفره بنیاد شهید و امور ایثارگران متشکل از پزشکان متخصص در رشته‌های مختلف مرتبط با مصدومیت‌های شیمیایی روز چهارشنبه ۱۲ تیرماه به سردشت اعزام می‌شوند و طی مدت ۲ روز جانبازان شیمیایی این شهرستان را در زمینه‌های تخصصی داخلی، چشم، پوست، ریه و روان‌پزشکی، ویزیت و معاینه می‌کنند.
مدیرکل مصدومان شیمیایی بنیاد شهید و امور ایثارگران ادامه داد: از چند سال پیش کلینیک شیمیایی سردشت راه‌اندازی شده است و با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی از جمله دانشگاه شاهد اقدامات لازم را برای انجام امور درمانی و پایش و کنترل سلامت جانبازان شیمیایی انجام می‌دهد.
وی با بیان اینکه هرسال طی یک یا ۲ نوبت تیمی از طرف بنیاد برای معاینه و کنترل یا درمان عوارض جانبازان شیمیایی به سردشت اعزام می‌شود، افزود: تیم پزشکی که در هفته آتی عازم سردشت خواهد بود شامل متخصصان مختلف از جمله چشم، ریه، گوش، پوست، داخلی، روانشناس، فیزیولوژی، ایمونولوژی و جراحی مغز و اعصاب است و جانبازانی که به دلیل پیشرفت یا پیدا شدن عوارض جدید شیمیایی نیاز به درمان‌های خاص دارند و نیز جانبازانی که توسط استان معرفی می‌شوند طی روزهای پنج‌شنبه و جمعه توسط این تیم معاینه می‌شوند.
صدیقی مقدم ادامه داد: مدیرکل پیشگیری و بهداشت روانی بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز برای بررسی مشکلات و آسیب‌های روحی و روانی این جانبازان در تیم یاد شده حضور دارد. پس از ویزیت و معاینه، جانبازانی که خدمات درمانی موجود در کلینیک برایشان کافی نیست به مراکز درمانی دیگر مناطق و تهران اعزام می‌شوند تا فرآیند درمانی آن‌ها کامل شود.
مدیرکل مصدومین شیمیایی بنیاد شهید و امور ایثارگران با اشاره به تشکیل و نگهداری پرونده الکترونیکی درمان جانبازان گفت: علاوه بر معاینات، پرونده بالینی تشکیل و به صورت الکترونیکی نگهداری می‌شود تا در صورت لزوم برای دیگر پزشکان معالج ارسال شود. از سوی دیگر سیستمی در حال راه‌اندازی است تا جانبازان در صورت نیاز به درمان در شهری مثل تهران بدون مشکل بتوانند به مرکز و پزشک مربوطه مراجعه کنند و پس از طی مراحل درمانی به شهر خود بازگردند.
وی بیان کرد: در چند سال اخیر با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی ارومیه ساختار تخصصی این کلینیک تقویت شده است به نحوی که کلینیک مذکور در حال حاضر در ۹ تخصص پزشکی ارائه خدمت می‌کند؛ از طرف دیگر با همکاری دانشگاه شاهد طرح پایش سلامت تخصصی در شهرستان سردشت اجرا شد و تمام مصدومان شیمیایی سردشت تحت پوشش مراقبت‌های ویژه فعالانه قرار گرفتند.
یکهزار و ۶۰۰ جانباز شیمیایی سردشت شناسایی شده‌اند
دبیر انجمن دفاع از مصدومان شیمیایی سردشت گفت: جانبازان شیمیایی و جانبازان اعصاب و روان مظلوم ترین جانبازان تاریخ انقلاب ما هستند و نباید بگذاریم این جانبازان و بالاخص قربانیان شیمیایی سردشت به دست فراموشی سپرده شوند.
عبدالرحیم کریمی واحد افزود: سردشت در تمام دوران جنگ تحمیلی چندین نوبت بمباران شد و هر بار چندین شهید داد. حتی بعد از قبول قطعنامه در عملیات مرصاد، سردشت نیز گلوله باران شد و شهید داد اما مردم سردشت جانانه مقاومت کردند و در شهر ماندند و هیچ‌گونه مهاجرتی به شهرهای دیگر نداشتند و به عنوان مهاجران جنگ تحمیلی کوچک‌ترین باری بر دوش نظام جمهوری اسلامی تحمیل نکردند.
کریمی واحد اضافه کرد: طبق آمارهای رسمی بنیاد شهید و امور ایثارگران، شهدای بمباران شیمیایی سردشت ۱۳۰ نفر بوده و حدود یکهزار و ۶۰۰ جانباز شیمیایی دارد اما آمار غیررسمی تعداد مصدومان شیمیایی را ه شت و هزار و ۲۴ نفر اعلام می‌کند که از این تعداد حدود یکهزار و ۶۰۰ جانباز شیمیایی شناسایی و ۶ هزار و ۵۰۰ نفر دیگر شناسایی نشده‌اند.
ادامه داد: از این هزار و ۶۰۰ جانباز شیمیایی حدود ۴۰۰ جانباز بالای ۲۵ درصد هستند و از امکانات کامل بنیاد شهید استفاده می‌کنند و بقیه جانبازانی که زیر ۲۵ درصد هستند، فقط از امکانات دارویی بهره مند هستند.
وی افزود: انجمن مصدومان شیمیایی سردشت برای دریافت حقوق قانونی مصدومان شیمیایی در خصوص شکایت در مراجع بین المللی و پرداخت غرامت از سوی نهادهای بین المللی ذیربط تلاش‌هایی را تاکنون انجام داده و در برخی موارد نیز به نتایج مثبتی دست یافته است.
کریمی واحد ادامه داد: با حضور این انجمن طی ۱۸ سال گذشته در سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی (OPCW) در لاهه هلند با شکایت از فردی به نام «فرانس فان آن راد»، یکی از دلالان سلاح شیمیایی، توسط انجمن «چاک» از انجمن‌های فعال حلبچه عراق مطرح شد که نامبرده با حکم دادگاه محکوم به پرداخت غرامت شد.
دبیر انجمن دفاع از مصدومان شیمیایی سردشت در ارتباط با مشکل درمان جانبازان سردشت نیز گفت: سردشت به عنوان یک منطقه کوهستانی فقط یک بیمارستان دارد که خارج از شهر واقع شده است که جابه جایی مصدومان به بیمارستان مشکل است و محلی به نام کلینیک مصدومان شیمیایی دارد که قرار بود مجهزترین کلینیک وی وضعیت پایش سلامت قربانیان شیمیایی بعد از گذشت ۳۲ سال از بمباران سردشت را ضعیف خواند و خواستار رسیدگی بیشتر به قربانیان شیمیایی از سوی بنیاد شهید و امور ایثارگران شد.
بانک اطلاعاتی شهدای شیمیایی سردشت رونمایی می‌شود
فرماندار سردشت گفت: به مناسبت گرامیداشت سی و دومین سالگرد بمباران شیمیایی این شهرستان از بانک اطلاعاتی جامع شهدای شیمیایی رونمایی می‌شود.
اقصی نخشی پور با بیان اینکه این نرم افزار توسط معاونت اجتماعی سپاه سردشت تهیه شده و شامل ارائه زندگینامه ۸۵۷ شهید این شهرستان است اضافه کرد: فاجعه بمباران شیمیایی سردشت توسط آمریکا و رژیم بعث عراق انجام شد که هدف آن تلافی شکست‌هایی بود که در سایر جبهه‌های حق علیه باطل با آن مواجه شده بود.
وی افزود: مردم سردشت در طول دوران دفاع مقدس در کنار رزمندگان در یک صف قرار گرفته و با رشادت‌ها و از خودگذشتگی های خود به دفاع از آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب اسلامی پرداخته‌اند.
فرماندار سردشت اضافه کرد: مراسم بزرگداشت سالروز بمباران شیمیایی امسال با حضور شماری از میهمانان برجسته از وزارت امور خارجه، بنیاد شهید، استانداری آذربایجان غربی، و سایر شهرهای کشور در روز هفتم تیرماه در سردشت برگزار خواهد شد.
فرماندار سردشت از افتتاح سالن همایش‌های سردشت در روز هفت تیر خبر داد و گفت: امسال مراسم گرامیداشت یاد و خاطره شهدای بمباران شیمیایی سردشت در سالن یادمان ۵۰۰ نفری شهدای شیمیایی این شهرستان برگزار می‌شود که برای بهره برداری از آن تاکنون ۴۰ میلیارد ریال هزینه شده است. سکوت ناعادلانه مدعیان حقوق بشر هنوز زخم دل سردشت را خراش می‌دهد
یک جانباز شیمیایی ۶۵ درصد سردشتی گفت: سکوت ناعادلانه مدعیان حقوق بشر در مقابل این فاجعه انسانی چون نیش تری هنوز زخم دل سردشت ایران را خراش می‌دهد و با تحریم‌ها و زورگویی‌های بین المللی راه نفس کشیدن این مردمان زجر کشیده را تنگ‌تر می‌کند.
شنبم شیخی افزود: مردم غیور سردشت همچنان پشت سنگر نظام ایستاده‌اند و از میهن خویش دفاع می‌کنند و برای حفظ صلابت آن می‌کوشند، جای بسی خوشحالی و تقدیر است که امروز مسئولان دلسوز نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران دست در دست این مردم زجر کشیده گذاشته‌اند.
این جانباز شیمیایی سردشت از مسئولان خواست تا راهکارهای عملی و برنامه‌های اجرایی برای پیگیری این فاجعه هولناک بشری را با حضور جانبازان شیمیایی در دادگاه‌های بین المللی در دستور کار قرار دهد.
این جانباز شیمیایی ۶۵ درصد سردشتی که در زمان بمباران سردشت، کودکی خردسال بود و اکنون دانشجوی دکترای شیمی کاربردی است، افزود: همچنین از مسئولان می‌خواهم برنامه‌های اجرایی برای شناسایی دولت‌های متخاصم و شرکت‌های دست اندرکار تأمین سلاح‌های شیمیایی را با ارائه مدارک زنده جنایت سردشت و با حضور مصدومان شیمیایی در دادگاه‌های بین المللی را در دستور کار قرار دهند تا بلکه تلاش‌های گذشته به نتایج ملموسی برسد.
شبنم شیخی خواهر شهید و همچنین فرزند جانباز ۷۰ درصد است که اکنون در انجمن دفاع از مصدومان شیمیایی سردشت فعالیت دارد و نماینده یکی از صدها خانواده شهر سردشت است که از هفتم تیر ماه ۱۳۶۶ از زندگی معمولی محروم شده است.
سال‌ها از بمباران شیمیایی سردشت می‌گذرد اما هنوز نوای نفس‌های سوخته اهالی سردشت که ساز مردانگی و استقامت را کوک کرده است، صدایی جز صبر و ایستادگی ندارد. چه مادران و پدرانی که در آن زمان کودکی خردسال بودند و شاهد جان دادن بی‌صدای مادران و پدران خود بوده‌اند و اکنون نیز با سرفه‌های خشک خود لالایی غریبانه و حماسه مردمان سردشت را در گوش کودکان خود زمزمه می‌کنند. حماسه‌ای که خواب بدخواهان نظام مقدس جمهوری اسلامی را از چشمانشان ربوده و سودای طمع به خاک این کشور را محال کرده است.
امروز بعد از گذشت ۳۲ سال از آن فاجعه انسانی، سردشت همچنان زنده است و زندگی می‌کند ولی مسئولان باید بیشتر به فکر مصدومانی باشند که در شرایط بسیار دشواری روزگار می‌گذرانند و خم به ابرو نمی‌آورند؛ مصدومانی از جنس زن و مرد که سالهاست سرفه و لوله‌های اکسیژن مونس آنان است و همچنان در راه این مرز و بوم حاضر به جانفشانی و رشادت هستند.
۶۱۸۵/۳۰۷۲