در این گزارش از روزنامه ایران آمده است: این روزها افزایش قیمت کاغذ و تهیه آن هم به بقیه مشکلات دامن زده و نفس مطبوعات و حوزه نشر را به شماره انداخته است.
این در حالی است که قرار بود با فعالیت کارگروه ساماندهی کاغذ تا حدودی مشکلات و چالش‌های پیش روی مطبوعات کاهش یابد اما نه تنها حمایت‌ها و وعده‌های داده شده محقق نشد بلکه این روزها مدیران مسئول نشریات بویژه روزنامه‌ها برای ادامه فعالیت با مشکلاتی روبه‌رو هستند که اگر این روند ادامه یابد احتمال تعطیلی برخی از آنها وجود دارد؛ از طرفی وزارت ارشاد اعلام کرده است برای اختصاص سهمیه کاغذ به مطبوعات بازرسان خود را به چاپخانه‌ها اعزام خواهد کرد تا شمارگان نشریات را بررسی کرده و بر اساس آن سهمیه کاغذ روزنامه‌ها را تعیین کنند.
در این میان برخی از نشریات سراسری پرتیراژ به دلیل کمبود کاغذ در ماه‌های اخیر تیراژ خود را کاهش دادند اما در مقابل برخی از روزنامه‌های کم تیراژ در روزهای اخیر اقدام به افزایش چند برابری تیراژ خود کرده‌اند تا بتوانند سهمیه بیشتری از کاغذ را دریافت کنند البته در ماه‌های گذشته برخی روزنامه‌های کثیرالانتشار مجبور شدند تعداد صفحات را حتی به نصف کاهش دهند و چاپ ویژه نامه‌های مناسبتی و یا ضمائم وابسته به روزنامه را متوقف کنند. در این زمینه برخی از مدیران مسئول روزنامه‌ها درباره مشکلات کمبود کاغذ و ادامه فعالیت شأن مطالبی را بیان کردند که می‌خوانید.
دولت درگیر حل بحران کاغذ است
محمود دعایی (مدیرمسئول روزنامه اطلاعات): مشکل کاغذ مسأله فراگیر مطبوعات شده است. ما هم مثل خیلی از روزنامه‌های دیگر با مشکل تأمین منابع مالی روبه‌رو هستیم.
چالشی که فقط گریبان رسانه‌های مکتوب را نگرفته بلکه صنعت کتاب هم دستخوش تغییرات بسیاری شده است. البته دولت در این زمینه راهکارهای مختلفی را در پیش گرفته است و جلسات بسیاری هم با مدیران مسئول برگزار کرده است بویژه آقای جهانگیری درگیر موضوع هستند و بارها جلساتی را با وزارت صنایع و بازرگانی و مدیران روزنامه داشتند. خب به نتایجی هم رسیدند همچنان هم پیگیر موضوع هستند. هم اکنون مطبوعات مشکل ارز دارند و این مشکل هم مسأله کل کشور است. البته اراده دولت به گره‌گشایی و حل بحران کاغذ است.
ما به تلاش‌های وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیران قوی مجموعه ارشاد اعتقاد داریم و بر این باوریم که آنها می‌توانند این مشکل را حل کنند. راه‌حل برون‌رفت از این وضعیت هم فقط درک شرایط فعلی دولت است. البته مدیران‌مسئول هم راهکارهایی در نظر گرفتند و اینکه تعداد صفحات اضافی روزنامه‌ها را کم کردند و خیلی از روزنامه‌ها هم ضمیمه‌های رایگان خودشان را حذف کردند، این اقدام کمک مدیران‌مسئول به نگه داشتن روزنامه است امیدوارم چالش بحران کاغذ بزودی حل شود و روزنامه‌ها با قدرت بتوانند به کارشان ادامه دهند.
به بیکاران کشور اضافه نکنید!
پوریا فیاضی (مدیرمسئول روزنامه خبرورزشی): متأسفانه مشکلات کاغذ مطبوعات در روزهای اخیر حتی نسبت به چند ماه قبل هم حادتر شده است و سهمیه‌ای هم که کارگروه توزیع کاغذ در اختیار روزنامه‌ها گذاشته است، بخش کوچکی از مصرف روزنامه‌ها را تأمین می‌کند. قربانی اصلی این موضوع روزنامه‌هایی هستند که تیراژشان بالاتر است و با تأمین کاغذ با نرخ آزاد ضرر و زیان بالایی می‌دهند. روزنامه‌های پرتیراژ با قیمتی بیش از هر کیلو ۱۴ هزار تومان تهیه می‌شوند و این هزینه سبب می‌شود نرخ تولید هر نسخه بیشتر از فروش آن باشد.
مهمترین پیشنهاد در شرایط فعلی این است که تیراژهای واقعی کشف شوند و بر اساس آن توزیع کاغذ صورت بگیرد. تا زمانی که تفاوت بین روزنامه‌های کم‌تیراژ یا پرتیراژ به لحاظ توزیع کاغذ، جدی و در اولویت نباشد، ضرر پرتیراژها بیشتر می‌شود و متأسفانه باعث سودجویی برخی که اصلاً چاپ نمی‌کنند، خواهد شد. درخواست ما از معاونت مطبوعاتی این است که برای مشکل همین امروز روزنامه‌ها فکری کنند. اینکه یک ماه یا دو ماه دیگر کاغذ می‌آید مشکل ما را حل نمی‌کند. امروز مشکل داریم و هر روزی که کاغذ آزاد تهیه کنیم اول اینکه ضرر بیشتری به روزنامه وارد می‌شود و متعاقب آن تعدیل نیروها و در نهایت تعطیلی روزنامه را به دنبال دارد. همچنان که می‌بینید، تعداد زیادی از نشریات هم به همین سرنوشت دچار شده‌اند. به موازات این شرایط سودجویان و مافیای کاغذ، نفع بیشتری می‌برند تا جایی که کاغذی که با ارز دولتی وارد کشور شده را با سود ۳۰۰ درصدی به ما می‌فروشند. تصور بیکاری هزاران روزنامه‌نگار، ویراستار، صفحه‌آرا و بسیاری مشاغل وابسته به این صنف دردناک است و اگر دولت کمکی نکند و چاره‌ای نیندیشد بخش جدیدی به بیکاران کشور افزوده خواهد شد.
کاغذ با واسطه و رانت به دست مطبوعات می‌رسد
محمدرضا سعدی (مدیرمسئول روزنامه جهان‌صنعت): این روزها بحران کاغذ جامعه مطبوعات را با چالش‌های جدی مواجه کرده است، از این رو مدیران‌مسئول رسانه‌های کاغذی برای مدیریت بحران کاغذ به دولت پیشنهاداتی ارائه داده‌اند.
در پنج جلسه‌ای که مدیران مسئول رسانه‌های کاغذی با دکتر جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری داشتند بر این نکته تأکید کردند؛ ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات و توزیع کاغذ باید با نظارت مطبوعات صورت گیرد این در حالی است که متأسفانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تشکیل کمیته کاغذی فقط مشکلات را بیشتر کرد. مهمترین تکلیف کمیته کاغذ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنظیمات بازار واردات کاغذ است تا کاغذ با قیمت پایین به دست مصرف‌کننده‌ها برسد. با وجود این از زمان تشکیل کمیته کاغذ نه تنها قیمت کاغذ بالا رفته و اعضای این کمیته نتوانسته‌اند گرانی کاغذ را مدیریت کنند بلکه برخی شرکت‌های نابلد کار واردات کاغذ را در دست گرفته‌اند، از این رو توزیع کاغذ ۴۲۰۰ تومانی به درستی مدیریت نشده به گونه‌ای که کاغذ با واسطه و رانت به دست مطبوعات می‌رسد. عملکرد معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد در حوزه توزیع کاغذ متناسب با تیراژ مطبوعات نیست.
برای مثال ما روزانه ۸۰۰ الی ۸۵۰ کیلو کاغذ مصرف می‌کنیم یعنی ما همان سهمیه‌ای را می‌گیریم که به روزنامه‌های کم‌تیراژ می‌دهند. سهمیه کاغذ روزنامه جهان‌صنعت با روزنامه‌هایی که به اندازه یک‌چهارم ما چاپ ندارند، تفاوتی ندارد. بنابراین زمانی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستم توزیع کاغذ را که متناسب با نیاز واقعی روزنامه‌های کاغذی باشد، ایجاد نکند ارز ۴۲۰۰ تومانی تبدیل به رانت می‌شود و پای یکسری دلال به میان می‌آید.
در چنین شرایطی کسی از ارز ۴۲۰۰ تومانی کاغذ استفاده می‌کند که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رابطه دارد. پاسخ وزارتخانه مذکور به این اعتراض‌ها این است که ارز دولتی به ۳ هزار مطبوعات کاغذی تعلق گرفته است در حالی که اگر کیوسک‌های مطبوعاتی را نگاه کنیم حداکثر ۴۰ روزنامه در کیوسک می‌بینیم. چنانچه دولت ارز همین تعداد روزنامه را تأمین کند مسأله مطبوعات حل می‌شود. مشکل عمده مطبوعات وجود رانت در حوزه کاغذ است، عجیب‌تر آنکه فردی که روزنامه چاپ نمی‌کند سهمیه کاغذ می‌گیرد.
زمانی که دولت مدیران مطبوعات کاغذی را در بحث توزیع و سهمیه‌بندی کاغذ دخیل نکند، نیاز واقعی کاغذ مطبوعات تأمین نمی‌شود و کاغذ به روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌هایی تعلق می‌گیرد که یک‌دهم روزنامه ما تیراژ ندارند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید دغدغه‌اش روزنامه‌هایی باشد که تولید، توزیع و تیراژ سراسری دارند چرا که شرایط به‌گونه‌ای است که باید اقتصادی عمل کنیم. البته این بدان معنا نیست که مطبوعات با تیراژ کم سهمیه کاغذ نگیرند، بلکه ارز دولتی را باید به سمت مطبوعاتی سوق دهیم که اولاً نیروهای زیادی دارند و اشتغالزایی کرده‌اند و دوم اینکه روزانه منتشر می‌شوند و روی کیوسک‌های مطبوعاتی می‌آیند.
واردات کاغذ را به مطبوعات واگذار کنید
مهران کرمی (مدیرمسئول روزنامه همشهری): تهیه کاغذ یکی از مهمترین مباحث موجود در حوزه مطبوعات به شمار می‌آید که همواره با مسائل زیادی روبه‌رو است. یکی از مهمترین این مسائل، تفکیک مصرف کننده کاغذ از واردکننده آن است که به بروز مشکلات و ناهماهنگی‌های متعددی منجر می‌شود. برای مثال کاغذی که اخیراً وارد کشور شده بدون کارشناسی درست و در اندازه و قطعی نامناسب تهیه شده است. از آنجایی که دستگاه چاپ موجود در چاپخانه‌ها از قطع خاصی از کاغذ استفاده می‌کنند مسئولان مطبوعات ناگزیر به فروش کاغذ دریافتی در بازار و خرید کاغذ روزنامه در قطع مناسب هستند.
از این رو می‌توان گفت اگر مطبوعات خود وارد کننده کاغذ باشند و بر اساس نیاز خود کاغذ سفارش بدهند خواهند توانست بر اساس نیاز خود یا نیاز بازار کاغذ مناسب تهیه کنند. اگر این موضوع عملی شود مشکلات و فشارهای ناشی از تهیه کاغذ از دوش نهادهایی مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برداشته می‌شود اما متأسفانه تاکنون این موضوع عملی نشده است. از سوی دیگر توزیع کاغذ بر اساس مکانیزم خاص و سهمیه‌بندی در اختیار مطبوعات قرار می‌گیرد. معمولاً وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این سهمیه‌بندی را بر اساس تیراژ اعلامی از سوی مطبوعات انجام می‌دهد. در چنین شرایطی روزنامه‌هایی که تحت نظام نظارتی دقیق قرار دارند آمار و ارقام مربوط به چاپ و تیراژ را درست و دقیق در اختیار مراجع رسیدگی‌کننده قرار می‌دهند. اما متأسفانه برخی روزنامه‌های کوچک که تیراژ کمی دارند با اعلام تیراژی به مراتب بالاتر از عدد واقعی از سهمیه بیشتری برخوردار می‌شوند. متأسفانه برخی از این روزنامه‌ها هنگام حضور بازرس نهادهای رسیدگی کننده به یکباره تیراژ خود را افزایش می‌دهند تا با مشکلی در زمینه دریافت سهمیه کاغذ مواجه نشوند. به همین دلیل در مورد نظام سهمیه‌بندی نیز اعتراضات شدید وجود دارد. هنگامی که یک روزنامه با ۱۰ یا ۱۵ نفر پرسنل اداره می‌شود چرخه اقتصادی مشخصی دارد اما روزنامه‌های بزرگی مانند همشهری و ایران که با ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ نیرو اداره می‌شوند با کاهش تیراژ ناشی از کمبود کاغذ، طبیعتاً با پیامدهایی مانند بیکار شدن نیروها، ورشکستگی و بحران‌های اقتصادی مواجه خواهند شد. از این رو باید در نظام سهمیه‌بندی بر اساس تیراژ تجدیدنظر شود.
خرید کاغذ با قیمت آزاد غیر ممکن است
مهدی رحمانیان (مدیرمسئول روزنامه شرق): این روزها اغلب روزنامه‌های کشور درگیر بحران کاغذ هستند که روزنامه شرق هم از این قضیه مستثنی نیست، به طوری‌که در حال حاضر، مایحتاج کاغذ خود را به صورت روزانه و با قرض فراهم می‌کنیم و معلوم هم نیست که این ماجرا تا چه زمانی ادامه دارد؟ به همین خاطر، در این شرایط نیازمند تدبیر و راه‌حل ویژه‌ای از سوی مسئولان ذیربط برای حل این مشکل هستیم. مشکلی که مربوط به زمان حال نیست و رسانه‌های کاغذی چند سالی است درگیر آن هستند. البته به عقیده من، مرگ رسانه‌های پرینتی یا همان کاغذی در تعداد زیادی از کشورهای جهان مطرح است اما این را نباید فراموش کرد که ما در ایران شرایط ویژه‌ای نسبت به آنها داریم. تا جایی که در صورت ادامه شرایط فعلی، زودتر از همه دچار مرگ رسانه‌های کاغذی خواهیم شد. این درحالی است که موضوع کاغذ از اهمیت ویژه‌ای در کشور برخوردار است و به تازگی نیز رهبر معظم انقلاب در نمایشگاه کتاب به آن ورود کردند.
همچنین، معاون اول رئیس‌جمهوری هم چندی پیش طی جلسه‌ای با بانک مرکزی و مسئولان ارشد خواستار افزایش سرعت پیگیری موضوع کاغذ شد و اعلام کرد ارز کاغذ همچنان همان ۴,۲۰۰ تومان است. با این شرایط، این سوال مطرح می‌شود که چرا با توجه به تأکید مقامات ارشد کشور هنوز مطبوعات ما دچار بحران کاغذ است و حتی مشخص نیست که این مشکل از کجا ناشی می‌شود؟ برای مثال، به هرکجا که برای این مشکل رجوع می‌کنیم می‌گویند مسأله حل شده اما با این حال، هیچ آثاری از آن مشاهده نمی‌کنیم. در حال حاضر ما در روزنامه شرق، کاغذ را با ارز دولتی اما به صورت روزانه می‌خریم یا قرض می‌گیریم. پولی برای خرید کاغذ آزاد نداریم و اگر بخواهیم آن را آزاد بخریم باید قیمت روزنامه را افزایش دهیم که با شرایط فعلی امکانپذیر نیست. از نظر وضعیت آگهی هم در شرایط مناسبی قرار نداریم و با کاهش آگهی مواجه هستیم. برای همین چون از سوی هیچ ارگانی حمایت نمی‌شویم، خرید کاغذ با قیمت آزاد تقریباً برایمان غیرممکن است. در مورد مافیای کاغذ هم باید بگویم این مافیا با قدرت فعالیت می‌کند و ما وجود آن را به طور محسوس احساس می‌کنیم. حتی باید بگویم که این مافیا خطرناک‌تر از باندهای دیگر است چون کاغذ کالای مهم و استراتژیک محسوب می‌شود. همچنین یکی دیگر از عواملی که به مشکل کاغذ دامن زده عدم کنترل اوضاع توسط وزارت ارشاد است. به طور مثال، با شرکتی برای کاغذ قرارداد بستند اما این شرکت کاغذهای غیراستاندارد وارد کرد و باعث متضرر شدن مطبوعات شد. ما هم پولی بابت خرید این کاغذها پرداخت کرده بودیم که بعد از مطلع شدن از موضوع، با هزار زحمت توانستیم آن پول را پس بگیریم.
ارز دولتی کفاف روزنامه‌ها را نمی‌دهد
عبدالله گنجی (مدیرمسئول روزنامه جوان): این روزها برای رسانه‌های مکتوب روزهای پردغدغه‌ای است. خرید کاغذ یکی از مشکلات اصلی روزنامه‌ها شده و متأسفانه مسئولان دولتی هم فکر اساسی برای این وضعیت ندارند.
در این میان فقط مدیران روزنامه هستند که درگیر پیدا کردن راه‌حلی برای خارج شدن از بحران کاغذ هستند. علاوه بر این ارز اختصاصی دولت هم کفاف خرید کاغذ را نمی‌دهد، ما فکر می‌کنیم دولت باید چاره‌اندیشی اساسی برای این موضوع داشته باشد، ارز اختصاصی را بیشتر کند چرا که بحران کاغذ فراگیرتر از قبل شده است و ما هر روز درگیر این موضوع هستیم. در حال حاضر دولت ماهی دو روز و نصفی یعنی ۵ تن کاغذ به روزنامه می‌دهد و این میزان هم برای روزنامه جوان بسیار کم است. قبلاً هم این پیشنهاد را به دولت داده‌ایم که روزنامه خراسان مجوز صادرات و واردات کاغذ را دارد این روزنامه کاغذ را وارد و بین دیگر روزنامه‌ها تقسیم کند. فکر می‌کنم با این پیشنهاد کمی از مشکلات کاغذ روزنامه‌ها حل شود.