پایبندی تهران به اجرای برجام و تاکید بر عمل به تعهد طرفین در آن به رغم اعمال کاری اروپایی‌ها در انجام آن از سویی و خصومت آمریکا در خروج از این توافق بین المللی و وضع تحریم‌های جدید در ماه های اخیر، ایران را به کاهش تعهدات مطابق توافق صورت گرفته ترغیب کرد.
قاطعیت ایران در عمل به گفته خود در کاهش قانونی تعهدات برجامی، مقاومت موثر در مقابله با تحریم‌های ظالمانه آمریکا و بی اعتنایی به درخواست های دروغین کاخ سفید برای انجام مذاکره و بی رمقی معنادار و ریاکارانه طرف های دیگر باقیمانده در برجام در ایام یادشده، تحولات را به گونه ای رقم زد که می بایست برای ترغیب کردن تهران در این روند به سمت تامین مطالبات منطقی و مشروع جمهوری اسلامی مطابق با توافق صورت گرفته رفت.
برخی از کارشناسان همچنین عقیده دارند که ۱+۴ می بایست سازو کار جدی، فوری و به دور از ملاحظات آمریکایی و متناسب با چارچوب توافق شده در برجام برای تامین منافع ایران را در دستور کار قرار دهند و القاگر توافق کامل به برجام از سوی تهران نباشند، چرا که تداوم آن از صبر راهبردی جمهوری اسلامی خارج و توجیه گر تداوم وضع موجود نیست.
دوازدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام روز جمعه با حضور عباس عراقچی معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی، هلگا اشمیت دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و معاونان وزیران خارجه آلمان، انگلیس، فرانسه، چین و روسیه به منظور اطمینان از ادامه اجرای برجام در تمامی ابعاد آن و تبادل‌نظر درباره راه‌های مقابله با چالش‌های ناشی از خروج و اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران در وین برگزار شد.
در بیانیه پایانی این نشست آمده است:
۱. نشست کمیسیون مشترک برجام ۷ تیرماه ۱۳۹۸ در وین برای بررسی شرایط کنونی و بحث در خصوص تحولات اخیر در هر دو بخش تعهدات رفع تحریم‌ها و هسته‌ای برگزار شد. بر اساس برجام، کمیسیون مشترک مسئولیت نظارت بر اجرای این توافق را بر عهده دارد.
۲. نشست به ریاست خانم هلگا اشمید، به نمایندگی از طرف نماینده عالی اتحادیه اروپایی و با حضور چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس و جمهوری اسلامی ایران، در سطح معاونین وزرای خارجه / مدیران سیاسی برگزار شد.
۳. برجام همچنان یک عنصر کلیدی در ساختار جهانی عدم اشاعه می باشد که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ به اتفاق آرا مورد تایید شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار گرفته است. مضافاً اینکه در پرتو تنش‌های جدید، صیانت از برجام همچنان برای امنیت و ثبات منطقه‌ای اساسی است.
۴. با توجه به تحولات و بیانیه‌های نگرانکننده اخیر، اعضاء اهمیت ادامه اجرای کامل و موثر این توافق از سوی تمامی طرف‌ها را خاطر نشان ساختند. همزمان، اعضا یادآور شدند که رفع تحریم‌ها یک بخش اساسی از برجام است و در این خصوص تعهدات مربوطه خود را مرور کردند. آن‌ها همچنین تلاش‌های معطوف به کاهش آثار منفی خروج آمریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها، که مکرراً نسبت به آن ابراز تاسف کرده‌اند، را مورد مداقه قرار دادند. فرانسه، آلمان و انگلستان، به اطلاع اعضاء رساندند که اینستکس عملیاتی شده و در دسترس تمامی دولت‌های عضو اتحادیه اروپایی قرار دارد و اولین تراکنش‌های آن نیز در حال پردازش است. همکاریهای تکمیلی جاری با نهاد متقابل تاسیس شده ایرانی (سازوکار تجارت و تأمین مالی ایران و اروپا) تسریع خواهد شد. آن‌ها تایید کردند که برخی دولت‌های عضو اتحادیه اروپایی در حال پیوستن به سهامداران اینستکس، که یک سازوکار خاص معطوف به تسهیل تجارت قانونی با ایران است، می‌باشند. آن‌ها همچنین در حال تلاش هستند تا اینستکس را به روی فعالان اقتصادی کشورهای ثالث نیز باز کنند.
۵. اعضا همچنین در میان سایر موضوعات مختلف مطرح، پیشرفت خوب در پروژه مدرن سازی رآکتور تحقیقاتی اراک و پروژه تبدیل تاسیسات فردو برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار، آنگونه که در برجام پیش بینی شده را مورد توجه قرار دادند. اعضا بر اهمیت این پروژه‌ها از منظر عدم اشاعه هسته‌ای تاکید کردند. در خصوص پروژه اراک، اعضاء مشخصاً از پیشرفت‌های حاصله توسط روسای مشترک کارگروه اراک یعنی چین و انگلستان، از جمله امضاء قرارداد «تجزیه و تحلیل حالات گذرای رآکتور» بین ایران و چین، استقبال کردند. کمیسیون مشترک مجدداً تعهد قاطع خود برای حمایت کامل از این پروژه‌های هسته‌ای، از جمله تکمیل به موقع پروژه مدرن‌سازی رآکتور تحقیقاتی اراک و تامین تجهیزات لازم برای آن را مورد تأکید قرار داد. اعضاء همچنین در جریان گزارش فعالیت‌های جاری در حوزه همکاری هسته‌ای صلح آمیز در چارچوب پیوست شماره سه برجام نیز قرار گرفتند.
۶. اعضاء بر نقش کلیدی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، به عنوان تنها نهاد بی‌طرف که مسئول نظارت بر اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای ایران ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ملل متحد به منظور راستی‌آزمایی ماهیت منحصراً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران است، تاکید کردند.
۷. به عنوان بخشی از فعالیت‌های جاری در خصوص موضوعات هسته‌ای و تحریم‌ها، کمیسیون مشترک کارشناسان را موظف کرد تا به دنبال راهکارهای عملی به ویژه برای صادرات اورانیم دارای غنای پایین و آب سنگین تحت ترتیبات مناسب باشند. به موازات این، آن‌ها همچنین از طریق تشکیل جلسات تبادل نظر کارشناسی تخصصی و متمرکز، تلاش‌های خود را در رابطه با برداشتن تحریم‌ها همسو با تعهدات مندرج در بند هشتم بیانیه نشست وزرای کمیسیون مشترک برجام مورخ ۱۵ تیرماه ۱۳۹۷، به منظور ارائه راه‌حل‌های عملی در جهت حفظ عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران تشدید خواهند کرد.
۸. کمیسیون مشترک، به موجب مفاد برجام، همچنان تنها محل مرتبط برای بررسی و تبادل نظر در خصوص تمام مسائل و نگرانی‌ها می‌باشد.
۹. اعضاء توافق کردند که از نزدیک اجرای برجام را رصد نمایند و تصمیم گرفته شد تا نشست کمیسیون مشترک وزرای خارجه برجام در آینده نزدیک تشکیل شود.
خبرگزاری آسوشیتدپرس درباره برپایی این نشست نوشت که کشورهای اروپایی با ایجاد سپر دیپلماتیک حول شرکت‌ها از تبادلات تجاری آنان با ایران حمایت خواهند کرد.
این رسانه آمریکایی افزود که تحلیلگران اقتصادی شورای اروپا معتقدند حضور سه کشور قدرتمند اقتصادی اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) در اینستکس می‌تواند ریسک پذیری تحت فشار قرارگرفتن آمریکا را کاهش دهد.
کشورهای اروپایی ایجاد کننده اینستکس می‌گویند که برای درگیر نشدن مستقیم با تحریم‌های آمریکا، در مراحل اولیه اجرای ساز و کار مالی اینستکس بیشتر بر نیازهای اولیه جامعه مردمی ایران مانند دارو، دستگاه‌های پزشکی و محصولات کشاورزی متمرکز خواهد شد.
«کورنلیوس آدباهر» دستیار شورای روابط خارجی آلمان نیز گفت: شرکت‌های اروپایی که از سیستم پرداخت اینستکس استفاده می‌کنند، شرکت‌های کوچک دارای روابط تجاری طولانی مدت با منطقه خاورمیانه که با آمریکا هیچ رابطه تجاری و کاری ندارند، خواهند بود.
به گفته آدباهر، در مراحل اولیه شرکت‌های بزرگ اروپایی وارد این ساز و کار مالی برای تبادلات تجاری با ایران نخواهند شد.
وی همچنین به تلاش کشورهای اروپایی اشاره کرد و ادامه داد که ما فقط صحبت نمی‌کنیم، کار انجام می‌دهیم. این مهم است و این همان چیزی است که اروپایی‌ها در آن کار می‌کنند.
وزارت خارجه آلمان همچنین در صفحه توییتری خود اعلام کرد از اینکه شرکای اروپایی ما یعنی انگلیس و فرانسه و نیز اتحادیه اروپا از راه اندازی کانال مالی ویژه، موسوم به «اینستکس» حمایت می‌کنند تا به این وسیله، تجارت مشروع با ایران امکان پذیر شود، استقبال می‌کنیم.
ما به طور مشترک از حفظ «برنامه جامع اقدام مشترک» و تامین امنیت از طریق خلع سلاح هسته‌ای نیز حمایت می‌کنیم.
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز نشست کمیسیون مشترک برجام را رضایت‌بخش توصیف کرد.
میخائیل اولیانوف در توییتر خود نوشت: البته هرچند پیشرفت مورد نظر حاصل نشد اما قطعاً یک شکست نبود. همه شرکت‌کنندگان بر تعهد کامل به برجام به رغم وجود مشکلات تأکید کردند.
شبکه ای بی سی نیوز نیز نوشت که دولت ترامپ در پیشبرد اهداف خود علیه ایران شکست خورده است.
به گزارش این شبکه خبری آمریکا، نشست کمیسیون مشترک برجام روز جمعه وین پایتخت اتریش و حضور نمایندگان کشورهای اروپایی و آمادگی چین برای پیوستن به آنان نشان داد که ترامپ برابر سیاست‌های علیه ایران تنهاست.
شبکه ای بی سی نیوز افزود که از دیگر دستاوردهای نشست وین در کنار آمادگی اروپا و چین برای نادیده گرفتن تحریم‌های آمریکا می‌توان به ادامه پایبندی ایران به برجام اشاره کرد.
دوازدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام در وین پایتخت اتریش روز گذشته، پس از نزدیک به سه ساعت و ۳۰ دقیقه مذاکره میان طرف‌های شرکت‌کننده به پایان رسید.
وزارت امور خارجه روسیه هم در بیانیه‌ای به نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام در سطح مدیران سیاسی وزارتخانه‌های خارجه اشاره و اعلام کرد که در این نشست از اجرای طرح‌های تغییر کاربری سایت هسته‌ای فردو و راکتور آب سنگین اراک حمایت شد.
در بیانیه وزارت خارجه روسیه گفته شده است: نشست کمیسیون مشترک برجام با شرکت اعضای این توافق شامل روسیه، انگلیس، آلمان، ایران، چین و فرانسه برگزار شد و اتحادیه اروپا هماهنگ کننده این نشست بود و از طرف روسی سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه در آن شرکت داشت.
«شرکت کنندگان در برجام همه مسائلی که این توافق با توجه به سیاست غیرقانونی تحریمی فشار حداکثری واشنگتن بر تهران مواجه می‌شود و ایران را مجبور به توقف اجرای برخی تعهدات خود کرده است را مورد بررسی قرار دادند.»
در بیانیه آمده است: از طرف روسیه خاطرنشان شد که خروج آمریکا از برجام و گام‌های بعدی برای ایجاد اخلال در اجرای مناسب آن در نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ضربه جدی به امنیت منطقه‌ای و بین المللی وارد می‌کند.
«در جریان نشست کمیسیون مشترک تبادل نظر صریح درخصوص راه های ممکن برای تامین پایدار اجرای برجام بررسی شد. به تدابیر عملی برای حمایت از همکاریهای بین المللی با ایران در عرصه‌های اقتصادی و بازرگانی توجه خاص شد.»
وزارت خارجه روسیه یادآورشد که در این رابطه شرکت کنندگان در برجام از راه اندازی اینستکس از سوی انگلیس، فرانسه و آلمان برای تامین مالی بازرگانی با ایران و نیز تصمیم برای گسترش به کارگیری آن از سوی دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا و همچنین امکان استفاده کشورهای ثالث از آن استقبال کردند.
«کمیسیون مشترک به پیشرفت در اجرای طرح‌های هسته‌ای مورد توافق قرار گرفته در چارچوب برجام در وهله اول با مشارکت روسیه شامل تغییر کاربری سایت هسته‌ای فردو برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار اشاره کرد. به مساله راکتور آب سنگین اراک نیز توجه خاص شد و شرکت کنندگان در کمیسیون تایید کردند که این طرح‌ها، اجزای اساسی برجام باقی می‌مانند و نیاز به حمایت‌های بیشتر دارند.»
بیانیه وزارت خارجه روسیه ادامه داد که در رابطه با ابعاد هسته‌ای برجام، کارشناسان کشورهای عضو این توافق موظف شده‌اند تدابیر عملی اتخاذ کنند تا به ایران امکان دهد اورانیوم با غلظت پایین و آب سنگین خود را باوجود تحریم‌های آمریکا صادر کند.
«در این نشست بر نقش کلیدی آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان تنها سازمان صاحب اختیار در راستی آزمایی اجرای تعهدات ایران تاکید شده است. بسیار مهم است که آژانس با دقت اجرای تعهدات ایران در برجام را تایید کند.»
وزارت خارجه روسیه یادآورشد: توافق شده است که کمیسیون برجام به طور منظم به بررسی اجرای برجام بپردازد و در این رابطه دورنمای نشست کمیسیون برجام در سطح وزیران خارجه مورد بررسی قرار گرفت.