نمایندگان پنج کشور آلمان، فرانسه، انگلیس، چین و روسیه برای متقاعد کردن تهران جهت ماندن در برجام، بعد از پایان مذاکرات مذکور با انتشار بیانیه‌ای ۹ بندی از عملیاتی شدن «اینستکس» خبر داد و تأکید کرد، تلاش‌ها برای رفع تحریم‌ها شدت می‌گیرد. این درحالی است که تنها چند روز به پایان فرصت دو ماهه ایران به طرف‌های اروپایی برجام باقی مانده است. به نوشته روزنامه ایران معاون وزیر خارجه ایران نشست کمیسیون مشترک برجام را یک گام رو به جلو ارزیابی کرد اما در عین حال گفت که این نشست با انتظارات ایران فاصله قابل توجهی دارد.
به گزارش گروه نشریات خبری؛ یک منبع آگاه در وزارت‌خارجه نیز به روزنامه اعتماد گفته است: فعلاً با توجه به آنچه در جلسه کمیسیون مشترک برجام گذشت تصمیم قبلی ایران برای کاستن از سطح تعهدات برجامی که یک تصمیم ملی بود بدون توقف ادامه پیدا می‌کند. هر زمان ۱+۴ توانست شروط مشخص ایران برای متوقف کردن این اقدام را برآورده سازد، تهران نیز بازگشت‌پذیری به تعهدات را کلید می‌زند.
نشست روز جمعه کمیسیون مشترک برجام و خروجی آن در فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور بازتاب بسیار گسترده داشته است. نکته قابل تأمل اینکه جریان‌های سیاسی کشور و رسانه‌های منسوب به آنها اگرچه با شدت و حدت متفاوت ولی به طور متفق القول بر ناکافی بودن اقدامات اروپایی‌ها و آینده ناروشن آن تاکید داشته‌اند.
در این میان رسانه‌های اصلاح طلب ضمن تاکید بر کوتاهی طرف‌های اروپایی برجام در قبال تعهداتشان و این نکته که مراودات مالی و اقتصادی آنها با انتظارات بحق ایران فاصله زیادی دارد، درباره "استقبال مشروط از اینستکس" سخن گفتند و توصیه کردند: تا وقتی که کوچک‌ترین روزنه‌ای برای موفقیت در مرحله اول وجود داشته باشد، می‌توانیم از برداشتن گام دوم در چارچوب اتمام حجت مطرح‌شده خودداری کنیم و فرصت بیشتری به طرف‌های اروپایی دهیم. (اعتماد) چرا که هر چقدر با اروپایی‌ها سیاستی توأم با تعامل داشته باشیم، به همان مقدار هم نقشه‌های ترامپ را نقش بر آب می‌کنیم و همچنین مانع گرفتار شدن کشور در دام افراطیون خواهیم شد. (همدلی)
رسانه‌ای اصولگرا نیز ضمن استفاده از توصیفاتی چون "کلاه گشاد"و "آب نبات چوبی" برای اینستکس ابراز نگرانی کردند که عده‌ای در داخل و خصوصاً در دولت این اقدام نیم‌بند اروپایی‌ها درخصوص اینستکس را به‌مثابه دستاوردی بزرگ به‌خورد ملت داده و با این بهانه از پیگیری ضرب‌الاجل داده‌شده منصرف شوند. (تسنیم)
رسانه‌های اصلاح طلب
این رسانه‌ها در بازتاب نشست کمیسیون مشترک برجام به طرح دو محور کلی "ناکافی بودن اقدامات اروپا و ابهامات اینستکس" و "گام‌های بعدی ایران باید واقع بینانه و به دور از تندروی باشد" پرداختند. در این بازتاب رسانه‌ای عبارت‌های کانونی زیر مورد استفاده قرار گرفته است.
"ابهامات اینستکس"، "ماشین زیبای بدون بنزین"، "این اروپاست که بازهم برنده است"، "اروپایی‌ها با کاسته شدن بار تعهدات اروپایی‌ها در چارچوب اینستکس"، "نقش‌یابی جدید اروپا در حفظ برجام بدون چالش نخواهد بود" و "شروع دیرهنگام اینستکس".
ناکافی بودن اقدامات اروپا و ابهامات اینستکس
-روزنامه ابتکار ضمن دیرهنگام ارزیابی کردن اقدامات اروپایی‌ها از ابهامات اینستکس می‌نویسد: نخست اینکه این کانال مالی به جای SPV تشکیل و راه‌اندازی شد. تفاوت اینستکس با SPV در این است که نسبت به سازوکار قبلی بسیار محدودتر است. یعنی SPV شامل تمامی شرکت‌های اروپایی می‌شد که قرار بود ایران بتواند در ازای فروش نفت، کالا یا خدمت مورد نیاز خود را از کشوری ثالث دریافت کند. این در حالی است که اینستکس در ابتدای کار با سه کشور اروپایی و شرکت‌های کوچک و متوسط آغاز به کار کرده …کارشناسان معتقدند، مشخص نیست که با توجه به تهدیدهای روزافزون ایالات متحده و نیز اذعان اروپایی‌ها به ناتوانی‌شان درخصوص مراودات تجاری و مالی با ایران، این کانال مالی از چه مبنای حقوقی می‌تواند از بار فشار تحریم‌ها آن طور که ایران را راضی کند، بکاهد. از سوی دیگر، اروپا در حالی هشت ماه پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، موضوع اینستکس را در دستور کار خود قرار داد که این سازوکار مالی را در ابتدای کار منوط به همکاری با ایران در زمینه غذا و دارو کرده است؛ امری که به گفته بسیاری از کارشناسان نمی‌تواند در جهت کاستن از بار تحریم‌های ثانویه آمریکا مؤثر باشد، زیرا علاوه بر آنکه اکنون مشکل ایران و سایر شرکای برجام مسئله غذا و دارو نیست، مهم‌ترین موضوع در شرایط حساس کنونی و با توجه به عدم تمدید معافیت خریداران نفت ایران، مسئله فروش نفت و درآمدهای حاصله از آن است… همچنین در حالی ایران از پایان صبر استراتژیک خود خبر داده و اروپا اعلام می‌کند که در حال یافتن راهی برای نجات برجام است که به گفته ناظران، اروپایی‌ها با کاستن از بار تعهدات خود در چارچوب اینستکس، به نوعی علاوه بر اینکه از وظایف‌شان در برجام کاسته‌اند، ابتکار عمل در تجارت و مراودات مالی با ایران را نیز در اختیار خود گرفته‌اند.
-"تردیدها به نقش آفرینی جدید اروپا در برجام" عنوان یادداشتی از روزنامه همدلی است که در بخشی از آن می‌خوانیم: در نگاه نخست اگر چه راه‌اندازی این خط اعتباری بیانگر حسن نیت اروپا در حفظ برجام است، اما با توجه به شرایط فعلی حاکم بر برجام به نظر نمی‌رسد که بتوان امیدی به تداوم این نقش‌آفرینی جدید اروپا در برجام داشت. به عبارت دیگر، نقش‌یابی جدید اروپا در حفظ برجام بدون چالش نخواهد بود. نگارنده ضمن اشاره به برخی از این چالش‌ها همچون: فشارهای آمریکا، FATF و برنامه موشکی بالستیکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران چنین نتیجه گیری می‌کند: حال هر گونه تداوم همکاری در قالب برنامه اینستکس و خطوط اعتباری تابعی از رفتار ایران است، به این معنی که تا چه اندازه تهران حاضر به جرح و تعدیل رفتارهای خود در برنامه‌های موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای است؟ و آیا ایران اساساً می‌تواند با توجه به این نیاز به این حسن نیت اروپا پاسخ دهد؟
-"شطرنج اینستکس" عنوان یادداشتی از روزنامه آفتاب یزد است که در بخشی از آن آمده است: اروپایی‌ها در بازی شطرنج با ایران تمام تلاششان را برآن گذاشته‌اند تا ایران را کیش و مات کنند به این معنا که اگر ایران به خروج پلکانی خود از برجام عمل کند می‌توانند بگویند ما اینستکس را متولد کردیم ولی ایران از ادامه مسیر در جهت آن خودداری کرد و اگر ایران از برجام خارج نشود اینستکس در قالب ارتباطات مالی فراتحریم‌ها عمل خواهد کرد و در درون تحریم‌ها وارد نمی‌شود و باز هم این به سود اروپایی‌ها تمام خواهد شد چرا که اروپا می‌داند با ورود به روابط مالی در قالب تحریم‌ها باید هزینه‌های گزافی پرداخت کند. بنابراین بعید به نظر می‌رسد اروپایی‌ها این ریسک را برای اقتصادشان بپذیرند اما اگر حتی آنها این ریسک را برای اروپا پذیرا شوند، در واقع این اروپاست که بازهم برنده است و خود را حامی برجام در کنار ایران نشان خواهد داد.
-روزنامه اعتماد نیز در یادداشتی متذکر می‌شود: اکنون باید مسؤولان وزارت خارجه به دقت مشخص کنند که آغاز اینستکس تا چه حد در بردارنده منافع کشورمان است و آیا این اقدام ارزش آن را دارد که تهران از ضرب‌الاجل اعلام شده مبنی بربرداشتن گام دوم برای کاهش تعهدات خود صرف‌نظر کند؟ محدود کردن مراودات مالی به دارو و اقلام کشاورزی میان ایران و اروپا هرگز پذیرفته نیست و به هیچ‌وجه با محدودیت‌های تهران در فعالیت‌های هسته‌ای برابری نمی‌کند. مشکل آنجاست که انگلیس وفرانسه و آلمان در قبال امتیازی که از ایران دریافت کرده‌اند نمی‌خواهند هزینه قابل ملاحظه‌ای پرداخت کنند ولی هنگامی که اراده جدی تهران برای بازگشت به فعالیت‌های هسته‌ای را مشاهده کنند ناچار برتحرکات می‌افزایند. باید به طرف‌های اروپایی این نکته استراتژیک را یاد آور شد که با عهدشکنی‌های مکرر غربیان مردم ایران بیش از گذشته از اقدامات تلافی جویانه استقبال می‌کنند و اگر چنین وضعی ادامه پیدا کند چه بسا همه ایرانیان یک صدا خواستار تسریع در فعالیت‌های هسته‌ای شوند.
-دیوید ریگوله رز، استاد دانشگاه تولوز فرانسه در گفتگو با ایلنا خاطرنشان کرد: اروپا بارها به دلیل تأخیر در راه اندازی اینستکس مورد انتقاد واقع شده است اما اروپا به دلیل قوانین آمریکا نمی‌تواند نقش زیادی را ایفا کند بنابراین قدرت اجرایی زیادی نمی‌توان برای آن متصور شد. تأخیر در اجرایی شدن اینستکس به دلیل ترس از آمریکا بود. وی هم چنین اظهار کرد: من به رفتار روسیه و چین نیز انتقاد دارم. آنها به ظاهر اظهار دوستی با ایران دارند اما کاری برای نجات برجام و کمک به ایران انجام نمی‌دهند این در واقع تقلب است.
-امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفتگو با ایلنا در خصوص خبر عملیاتی شدن «اینستکس» و انجام نخستین تراکنش‌های مالی در روزهای آینده، در پاسخ به این سوال که آیا این اقدام نگرانی‌های تهران را رفع خواهد کرد یا خیر، گفت: براساس سندی که کشورهای اروپایی در زمان رونمایی از «اینستکس» منتشر کردند؛ چند نکته مشخص بود. نخست اینکه در گام اول این کانال تنها شامل دارو، مواد غذایی و تجهیزات بیمارستانی خواهد بود، مبادله پول انجام نمی‌شود و این کانال مالی شکلی مانند تهاتر دارد. به این معنا که اگر این سه رکن را در نظر بگیریم؛ نفت در قالب اینستکس مبادله نخواهد شد، پولی نیز به ایران داده نمی‌شود و کالاهای تبادلی همان موارد دارویی و غذا خواهد بود. وی معتقد است که اینستکس اگر عملیاتی شود نیز گرچه می‌تواند گام اولیه باشد، تأمین‌کننده خواست و نظر ایران نخواهد بود؛ چراکه ایران خواهان انجام تعهدات اروپا در خصوص خرید نفت ایران است که در این شرایط و زیر فشار سنگین آمریکا خیلی قابل تصور نخواهد بود. این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: البته بنده خیلی خوشبین نیستم؛ با اینکه اروپایی‌ها در بالاترین سطح عزم جدی دارند اما دو مشکل وجود دارد. یکی اینکه برنامه‌ریزی دولت‌ها توسط بخش خصوصی اجرا نمی‌شود و خود دولت‌ها نیز نمی‌خواهند هزینه جدی بپردازند تا برجام با هزینه ایران به مسیر خود ادامه دهد یا آنها بتوانند از آمریکا معافیت بگیرند.
-نوذر شفیعی، کارشناس مسائل سیاست خارجی در گفتگو با ایلنا، با تاکید بر اینکه امروز اروپا تحت دو فشار بیرونی قرار گرفته است، گفت: در حال حاضر اروپا با ایرانی مواجه است که تهدید می‌کند در صورت عدم اجرای تعهدات طرف اروپایی، گام به گام تعهدات خود را در برجام کاهش خواهد داد و آمریکا هم تهدید می‌کند با شرکت‌های همکار با ایران برخورد خواهد کرد. در حال حاضر نیز اروپا سعی کرده است این دو فشار را با راه‌اندازی «اینستکس» از یک سو و محدود نگه داشتن فعالیت این کانال مدیریت کند که تلاشی برای راضی نگه داشتن ایران و ایالات متحده است. با این حال اینکه این ابتکار بتواند تهران و واشنگتن را توأمان راضی نگه دارد، به نظر محل بحث است و هر دو نسبت به این موضوع نگران هستند.
-ایسنا در گزارشی با تیتر "سازوکار اروپا؛ ماشین زیبای بدون بنزین" نوشت: با توجه به نهایی شدن سازو کار اینستکس و اظهارات مقامات سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) مبنی بر اینکه اولین تراکنش‌های این سازو کار در حال پردازش است، به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها به صورت غیرواقع بینانه انتظار دارند که ایران با توجه به این موضوع در تصمیم خود در اجرای کاهش تعهدات برجامی‌اش تجدید نظر کند؛ این در حالی است که از نظر نماینده ایران در سازمان ملل این سازو کار در وضعیت فعلی مانند ماشین زیبایی است که بنزین ندارد.
-برخی از کارشناسان و دیپلمات‌های مطلع اعلام کرده‌اند که وضعیت فعلی اینستکس که با تأخیر زیاد نیز راه اندازی شده است، مورد رضایت ایران نیست، نتوانسته مطالبات ایران را برآورده کند و تهران طی روزهای آینده با انجام اقداماتی، تصمیم خود برای کاهش تعهدات برجامی‌اش را با قوت ادامه می‌دهد و در همین چارچوب پیام خود را به کشورهای عضو برجام به ویژه کشورهای اروپایی متصدی این سازو کار خواهد رساند.
-خبرآنلاین نیز با اعلام آغاز شمارش معکوس ۱۰ روزه برای زنده ماندن برجام، می پرسد: اروپایی‌ها می‌توانند نظر ایران رابا قول‌های جدید خود از جمله درباره تراکنش‌های اینستکس جلب کنند؟
-همچنین نامه نیوز در پاسخ به این پرسش که آیا واقعاً برجام از مرگ نجات پیدا کرده است؟ می‌نویسد: واضح است که این کانال مالی صرفاً برای موارد فوری و ضروری است و اساساً نمی‌تواند در بگیرنده تعهدات طرف مقابل در برجام باشد. به یک معنا آنچه رخ داده این است که یک کانال برای مواجهه ابتدایی با تحریم‌های غیرقانونی آمریکا به وجود آمده که تلاش می‌کند از موانع ترامپی این تحریم‌ها عبور کند… نکته مهم این است که اروپایی‌ها تا امروز بارها در مورد تعهدات خود عهد شکنی کرده‌اند. بنابر این هیچ تضمینی نیست که آنها در ادامه بار دیگر این کار را انجام ندهند. به نظر می‌رسد طرف ایرانی این بار باید تضمین‌های اجرایی برای مواجهه با این احتمال داشته باشد.
گام‌های بعدی ایران باید واقع بینانه و به دور از تندروی باشد
-شرق در گزارشی با تیتر "اینستکس کلید خورد" نوشت: با عملیاتی‌شدن این کانال مالی که برای نجات برجام و بازگرداندن امکان تبادل مالی ایران با کشورهای دیگر به راه افتاد، مهم‌ترین بحث این است که در موعد هفته آینده ایران گام دوم کاهش تعهدات هسته‌ای‌اش را برخواهد داشت یا نه؟ تا زمان تنظیم این گزارش خبرها دال بر این است که مقامات ایرانی راه‌اندازی این کانال مالی را لازم، اما ناکافی ارزیابی می‌کنند. در همین راستا، هنوز معتقدند باید از سطح تعهدات هسته‌ای‌شان در برجام بکاهند. بااین‌حال ۱+۴ یک هفته دیگر (تا ۱۶ تیر) فرصت دارد تا ایران را برای ماندن در برجام متقاعد کند.
-اعتماد در یادداشتی نوشت: این مساله باید در بستری واقع‌بینانه و وسیع مورد بررسی قرار گیرد. باید پذیرفت که در سیاست هیچ امر صفر و صد یا سیاه و سفید مطلق نداریم. سیاست هنر کار در حوزه ممکنات است. در چنین بستری، می‌توان نهایی شدن اینستکس را مغتنم شمرد چرا که حتی در مورد اقلام غیر تحریمی مانند دارو و غذا نیز در غیاب چنین سیستمی و به خاطر اکراه نظام بانکی بین‌المللی کار مشکل خواهد بود. ناظرانی که انتقادات بجایی را مطرح می‌کنند، باید به نوبه خود راه‌حلی نیز ارائه کنند که هم مانع افزایش خطر جنگ شود و هم مانع تشدید مشکلات اقتصادی مردم.
نگارنده معتقد است: تا وقتی که کوچک‌ترین روزنه‌ای برای موفقیت در مرحله اول وجود داشته باشد، می‌توانیم از برداشتن گام دوم در چارچوب اتمام حجت مطرح‌شده خودداری کنیم و فرصت بیشتری به طرف‌های اروپایی دهیم. سرعت عمل در توقف تعهدات ایران در برجام دقیقاً همان چیزی است که «تیم بی» طالب آن است چرا که راه امریکا برای ایجاد یک ائتلاف جهانی علیه ما را هموار خواهد کرد؛ ائتلافی که اگر جنگ را تسهیل نکند حداقل دور زدن تحریم‌ها را برای ما دشوارتر خواهد کرد. در حالی که یکی از دلایل تردید امریکا برای آغاز جنگ فقدان اجماع بین‌المللی و مخالفت متحدان غربی و مخالت داخلی در این مورد است، اندکی صبر بیشتر ما ممکن است بتواند کارساز باشد. به ویژه در شرایطی که خروج ما از برجام ریسک اعاده قطعنامه‌های شورای امنیت و ایجاد یک مبنای چند جانبه برای اقدامات ضد ایرانی عناصر تندرو در واشنگتن و منطقه را نیز بیشتر می‌کند.
-در بخشی از گزارش روزنامه همدلی نیز آمده است: ایران در بزنگاه‌های مختلف رویه‌های مختلف در پیش گرفته است؛ رویه‌هایی که هر یک متناسب با اقدام طرف‌ها اعمال شده‌اند. در ماجرای تجاوز پهپاد آمریکایی در حریم سرزمینی ایران، دیپلماسی و گفت‌وگوهای غیرمستقیم خیلی جواب نداده است. بدون شک پیش از این عملیات جاسوسی پرنده‌های آمریکایی از حریم ایران بارها رخ داده‌اند، اما با اقدام سپاه در سرنگونی «گلوبال هاوک» در ده روز گذشته، پرونده تجاوز به حریم هوایی ایران بسته شد، مانند بسته شدن تجاوز قایق‌های نظامی آمریکایی به آب‌های سرزمینی که بعد از بازداشت دریانوردان آمریکایی از سوی سپاهیان ایران، دیگر شاهد تکرار آن نیستیم.اما در برخی از مسائل نمی‌توان به صورت سخت و مستقیم به مقابله پرداخت. مانند ماجرای برجام که با بدعهدی آمریکا شروع شد و با وعده‌های اروپا ادامه یافت، بدون آنکه ایران میوه‌ای از این مزرعه خوش‌محصول بچیند. و حالا، بلافاصله بعد از پایان فرصت ۶۰ روزه ایران به اروپا، این دیپلماسی بود که پیام‌های روشن ایران را به طرف‌های اروپایی و برجامی داد و در انتها با اولین تراکنش مالی در اینستکس توسط اروپا، امیدها برای زنده ماندن برجام زنده ماند؛ هر چند خیلی راضی‌کننده نیست؛ اما می‌توان نسبت به آینده برجام تا حدودی امیدوار بود.
-حشمت‌الله فلاحت پیشه در گفتگو با همدلی با اشاره به اولین تراکنش مالی در اینستکس، ضمن تاکید بر اینکه این توافق مانع از شکل‌گیری اجماع جهانی بر ضد ایران خواهد شد، افزود: هر چقدر که با اروپایی‌ها سیاستی توأم با تعامل داشته باشیم، به همان مقدار هم نقشه‌های ترامپ را نقش بر آب می‌کنیم و همچنین مانع گرفتار شدن کشور در دام افراطیون خواهیم شد. به هر حال افراطیون هم در خارج و هم در داخل کشور، همه هم‌وغم‌شان را به کار می‌گیرند تا ایران به طور کامل از برجام خارج شود تا بلکه بتوانند اهداف خود را محقق شده ببینند. پس هیچ چیز برای ایران مهمتر از این نیست که با راه یا راهکارهایی فعالیت را برای تندروهای داخلی و خارجی دشوار کند و راهی صعب‌العبور را پیش پای‌شان بگذارد. همچنین با فرصت مجدد دادن به اروپا می‌توانیم در عین حال وجهه‌ای طلبکارانه در مواجهه با آنها داشته باشیم تا از این طریق در قالب همکاری‌های تجاری و همچنین فروش نفت، اینستکس را تقویت کنیم. به همین دلیل ایران باید همه سعی‌اش را به کار بگیرد تا به جای قطع اینستکس و رابطه با اروپایی‌ها، شرایطی را فراهم کند تا این قرارداد مهم را محکم‌تر کند.
-"تهران به اینستکس فرصت می‌دهد؟ " تیتر یک روزنامه آفتاب یزد است که در ذیل آن ضمن اشاره به واکنش طرف‌های برجام و آمریکا به این خبر، آمده است: اظهارات مقامات داخلی مثل سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه کشورمان اظهاراتی دو پهلو و معنادار است که نه خوش بینی و شادمانی اروپایی‌ها را در آن می‌شود دید و نه عصبانیت و ناراحتی آمریکایی‌ها را. از سویی این اظهارات دقیقاً مشخص نمی‌کند آیا راه اندازی اینستکس باعث توقف عملیاتی شدن ضرب الاجل ایران به اروپا می‌شود و یا خیر.آفتاب یزد در گفتگو با حشمت الله فلاحت پیشه، به نقل از وی می‌نویسد: هرچند که هنوز این اقدامات، خواسته‌های اقتصادی ایران را تأمین نکرده است اما این حرکت، تلاش آمریکایی‌ها را در شرایط فعلی بی اثر می‌کند، آمریکایی‌ها سعی کردند بر اثر سلسله اتفاقاتی که در منطقه افتاد علیه ایران اجماع شکل دهند، اما عملیاتی شدن اینستکس نشان می‌دهد که اروپا و جامعه جهانی می‌خواهد با ایران کار کند و در مقابل حداقل‌های اقتصادی این اتفاق رقم خورد. به ویژه آنکه کشورهای دیگری مانند چین و روسیه و … که آمریکا آنها را تهدید به تحریم کرده است، هم عملاً از اینستکس استقبال کردند و این موضوع می‌تواند صحنه سیاسی تحریم علیه ایران را به شدت تضعیف کند. از همین رو باید به اینستکس فرصتی داد. وقتی که می گویم به اینستکس باید فرصت داد برای رهایی از کمین افراطی گری است. رهایی از افراطی گری است که در شرایط کنونی سرنوشت تحولات را رقم بزند. باید مراقب بود چه کسانی که در داخل ایران کارشان تحرکات افراطی است و چه کسانی که مانند نئوکان‌ها در آمریکا به دنبال شرایط تند هستند باشیم.
فریدون مجلسی دیپلمات سابق نیز در باره فواید به آفتاب یزد می‌گوید: به هر حال نیازهای دارویی ایران برطرف خواهد شد و غرب ستیزی که در ایران قداست پیدا کرده است اندکی آرام می‌گیرد و این امر مثبتی است. بعد از اینستکس هم مطمئناً معاملات جنبی نیز شروع خواهد شد و اعتباری در صندوق به وجود می‌آید تا ایران بتواند چیزهای دیگری بخرد. با مشتری یابی توسط شرکت‌های متوسط و کوچکی که نیازی نیست تا نگران تحریم‌های آمریکا باشند اوضاع می‌تواند بهترنیز بشود، آنها می‌توانند وسیله‌ای باشند برای توسعه صادرات برخی مواد دیگر حتی نفت ایران.
رسانه‌های اصولگرا
"اینستکس اقدام اروپا برای فریب ایران"، "لزوم ادامه کم کردن از تعهدات برجامی"، "ادعای وجود جریانی در دولت که مدافع اینستکس است"، "کم کاری اروپا" و "ظرفیت‌های اینستکس" محورهای مورد بحث در این دسته از رسانه‌ها است. رسانه‌های مورد بررسی در بازتاب نشست کمیسیون مشترک برجام تعابیر و توصیفاتی را به کاربرده اند که عبارتند از: "کلاه جدید غرب برای ایران"، "گزینه توخالی اینستکس"، "سازوکار تحقیرآمیز"، "این کلاغ سیاه آن قناری موعود برجام نیست"، "وضعیت مضحکی به نام اینستکس"، "آفتابه‌لگن اینستکس"، "آب‌نبات چوبی اینستکس"، "اینستکس در حد یک صرافی هم نیست"، "روی دیوار اینستکس یادگاری ننویسیم! "، "اقدام نیم‌بند اروپایی‌ها" و "گامی بسیار ضعیف و بسیار کمتر از توان واقعی اروپا".
اینستکس اقدام اروپا برای فریب ایران
-کیهان در تیتر یک خود از اینستکس به عنوان "کلاه جدید غرب برای ایران"یاد کرد و خطاب به رئیس جمهوری نوشت: از برجام عبرت بگیرید، فریب اینستکس را نخوریدبه نوشته این روزنامه در حالی که آخرین روزهای مهلت ۶۰ روزه برجامی ایران در پیش است، اروپایی‌ها با بیش از یک سال تعلل، گزینه توخالی اینستکس را برای فریب دوباره ایران، در دستور کار قرار داده‌اند…اعضای اروپایی برجام در اقدامی توهین‌آمیز، تعهدات برجامی خود را به بسته پر از خالی اینستکس تقلیل داده‌اند. این در حالی است که اینستکس هیچ ارتباطی با تعهدات برجامی اروپا نداشته و صرفاً سیاست مبادله پول نفت دیگر کشورها با غذا و دارو است!
اروپا در پی آن است که بسته توخالی و توهین‌آمیز اینستکس را امتیاز بزرگ به ایران جا زده و با این اقدام تاکتیکی، تصمیم راهبردی ایران در کاهش تعهدات برجامی را بی‌اثر کند.مدیرمسئول روزنامه کیهان نیز دریادداشتی می‌نویسد: سازوکار اینستکس در یک کلمه «نفت در مقابل غذا و داروست»! این سازوکار به تنهایی نیز تحقیرآمیز است و سازوکاری است که آمریکا و متحدانش بعد از شکست مفتضحانه صدام در حمله به کویت برای آن کشور تدارک دیده و به اجرا گذاشته بودند… باید از جناب رئیس‌جمهور و سایر مسئولان سیاست خارجی کشورمان پرسید: کجای ایران امروز مانند عراق شکست خورده دیروز (در حاکمیت صدام) است که شما به فرمول تحقیرآمیز نفت در برابر غذا و دارو تن داده‌اید!؟ و در حالی که آمریکا به ناتوانی خود در مقابله با ایران اسلامی اعتراف کرده است حضرات با کدام تحلیل منطقی به جای آنکه از اروپایی‌ها امتیاز بگیرند به حریف امتیاز داده‌اند!؟
-وطن امروز هم ضمن اختصاص دادن تیتر یک خود به این موضوع می‌نویسد: با توجه به نشست اخیر کمیسیون مشترک برجام به نظر می‌رسد برجام هم حکم همان ضرب‌المثل «عروس تعریفی عاقبت شلخته از آب درمی‌آید» را داشته باشد، به گونه‌ای که از برجام به وضعیت مضحکی به نام اینستکس و ارائه اقلام بشردوستانه به ایران رسیده است.به نوشته این روزنامه در شرایطی که اروپا اعلام کرده اینستکس عملیاتی شده است، این پرسش مطرح است که سامانه مذکور (بویژه با توضیحاتی که عراقچی درباره تعریف نشدن موضوع خرید نفت در آن داده است) چه نسبتی با تعهدات و وعده‌های برجامی اتحادیه اروپایی دارد. اروپا طبق برجام و همچنین طبق مذاکرات پس از خروج آمریکا از برجام قرار بود علاوه بر تضمین خرید نفت ایران، زمینه مبادلات تجاری، مالی و بانکی با ایران را فراهم کرده و شرکت‌های متوسط و کوچک این اتحادیه را هم به حضور در ایران ترغیب کند. با این حال طی یک سال و دو ماه گذشته نه‌تنها اروپا کوچک‌ترین قدمی در این راستا برنداشته، بلکه حالا در اقدامی توهین‌آمیز می‌خواهد اهدای اقلام بشردوستانه را به جای انجام تعهدات خود در برجام جا بزند!
-"آفتابه‌لگن اینستکس"تیتر یک روزنامه جوان است که در ذیل آن آمده است: اینستکس ابزاری که اروپاییان می‌گویند قرار است جبران‌کننده مبادلات مالی تعهدشده اروپا در برجام باشد، ولی نه تنها ایران بلکه ناظران نیز در این‌باره تردیدهای جدی دارند… اکثر ناظران تأیید می‌کنند که کشورهای اروپایی بعد از حدود یک‌سال تأخیر در عملیاتی کردن اینستکس، آن را نه با هدف دور زدن تحریم‌های امریکا، چیزی که در حال حاضر تهران بیش از هر چیز دیگری به آن نیازمند است بلکه با هدف متقاعدکردن ایران به ترک نکردن برجام راه‌اندازی کرده‌اند.
-مدیر مسئول جهان نیوز در یادداشتی نوشت: اینستکس عملاً نه تنها هیچ آسیبی به تحریم‌ها وارد نمی‌کند و اساساً حتی وعده کمک به دور زدن ایران در تحریم را هم منتفی و بالاتر از آن مسدود می‌کند. خباثت بیشتر در پشت پرده اینستکس نیز این است که ایران را چند ماه دیگر برای رسیدن به نقطه نهایی تحریم -یعنی صفر کردن کامل نفت ایران- در دالان برجام حفظ می‌کند. یعنی زمان حیاتی پیش رو را برای ایران می‌کشد، تا اهداف تحریمی آمریکا کامل محقق شود.اینستکس رسماً ایران را مجبور می‌کند که بپذیرد از بسیاری از حقوق خود در برجام عقب بنشیند و عملاً نه توان و نه اراده‌ای دیگر برای طرح مجدد آن داشته باشد. به معنایی دیگر اگر آمریکایی‌ها با خروج از برجام ایران را از حقوق و وعده‌های داده شده خود محروم کردند، اروپایی‌ها با ماندن خود و اجبار ایران در برجام، مردم کشورمان را از همان حداقل حقوق نامتوازن خود در برجام هم محروم می‌کنند.
لزوم ادامه کم کردن از تعهدات برجامی
-مشرق نیوز در مطلبی به نقل از میزان نوشت: آنچه که مشخص است آنکه اروپایی‌ها نتوانستند از فرصت نشست کمیسیون مشترک برجام بهره ببرند و تضمینی متقن به ایران ارائه دهند لذا باید منتظر فرا رسیدن روز یکشنبه ۱۶ تیر ۹۸ و آغاز مرحله دوم کاهش تعهدات برجامی ایران باشیم؛ تاریخی که وعده آن‌را علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان داده است؛ در مرحله اول ایران در جهت افزایش حجم ذخایر اورانیوم غنی شده و آب سنگین خود گام برداشت و احتمالاً در مرحله دوم کاهش سطح تعهدات، آنطور که مجتبی ذوالنور رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته است، «تعلیق پروتکل الحاقی» و «افزایش سانتریفیوژها» در دستور کار خواهد بود.
-کیهان نیز می‌نویسد: انتظار از جناب آقای رئیس‌جمهور و مسئولان محترم وزارت خارجه کشورمان آن است که از فاجعه برجام عبرت گرفته باشند و با پذیرش اینستکس آن فاجعه را تکرار نکنند. و با صراحت و قاطعیت بر این نظر تاکید کنند اینستکس را نمی‌پذیرند و همانگونه که قبلاً اعلام شده است، به کاهش تعهدات خود در برجام ادامه خواهند داد. اگرچه برجامی وجود ندارد و شایسته و بایسته آن است که خروج خود از برجام را رسماً اعلام کنیم و بار دیگر فریب آمریکا را نخوریم و روی دیوار اینستکس یادگاری ننویسیم! به نوشته این روزنامه آنچه مهم است اینکه، ضرب‌الاجل ۶۰ روزه نباید بر زمین بماند وگرنه، اروپا را درباره جدی بودن ایران به تردید می‌اندازد و سرآغاز بی‌مبالاتی و فشارهای جدید غرب خواهد بود.
ادعای وجود جریانی در دولت که مدافع اینستکس است
-جهان نیوز در یادداشتی مدعی شد: راه‌اندازی اینستکس در روزهای آینده توسط جریان لیبرال در بوق و کرنا خواهد شد تا به اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره تصویب لوایح تکلیفی FATF فشار بیاورند. بعید نیست تیتر بزنند که "اینستکس راه‌اندازی شد، حال نوبت مجمع تشخیص است! "اعضای محترم مجمع باید عنایت داشته باشند که این سامانه، اولاً به هیچ عنوان ارتباطی به مناسبات بانکی ندارد که به FATF ربط پیدا کند، ثانیاً محدود به غذا و داروست، ثالثاً حتی نفت در برابر غذا هم نیست، چرا که اروپایی‌ها از طریق این سامانه از ایران نفتی نخواهند خرید. هشیار باشیم که این کلاغ سیاه آن قناری موعود برجام نیست. طعمه‌ای است که ما را در دام خودتحریمی بیندازد.
-تسنیم در تحلیلی می‌نویسد: جای این نگرانی وجود دارد که عده‌ای در داخل و خصوصاً در دولت این اقدام نیم‌بند اروپایی‌ها درخصوص اینستکس را به‌مثابه دستاوردی بزرگ به‌خورد ملت داده و با این بهانه از پیگیری ضرب‌الاجل داده‌شده منصرف شوند. این نگرانی وقتی جدی‌تر می‌شود که علی‌رغم وعده سازمان انرژی اتمی، که قرار بود در روز ۶ تیر (دو روز قبل) ایران از سقف ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده عبور کند، ولی این اتفاق هنوز نیفتاده و یا دست‌کم دولت ایران از اعلام آن خودداری کرده است تا نشانه‌ای از ملایمت را به اروپا اعلام کند.در ادامه این مطلب آمده است: باید این هشدار را به مقامات دولتی و تصمیم‌گیران سیاست خارجی داد که مبادا فریب آب‌نبات چوبی اینستکس را بخورند و از خواسته‌های خود در برابر این اقدام نیم‌بند اروپایی‌ها کوتاه بیایند که در این صورت، بزرگترین ضربه را در حالی که در میانه یک صحنه نبرد سخت و در حال نزدیک شدن به خواسته‌های خود هستیم، به این روند وارد خواهند کرد.
کم کاری اروپا
-خبرگزاری فارس و تارنمای رجانیوز به نقل از روزنامه فرهیختگان نوشتند: INSTEX گامی بسیار ضعیف و بسیار کمتر از توان واقعی اروپاست، به این معنی که اگر واقعاً کشورهای اروپایی بخواهند برجام را اجرایی کنند توانایی قابل ملاحظه‌ای مانند وارد کردن شرکت‌ها و بانک‌های دولتی در تجارت پرحجم با ایران دارند، مسیری که به‌سادگی تحریم‌پذیر نیست و امروز راه انجام آن باز است. درباره این فرآیند متأسفانه سه کشور اروپایی برنامه‌ای در دست ندارند و به‌نظر هم نمی‌رسد با این شرایط بخواهند این مسیر را فعال سازند. از این‌رو به‌نظر می‌رسد ادامه اقدام ایران در مسیر کاهش تعهدات خود مبتنی‌بر چنین وضعیتی، درست و اصولی باشد.
-جوان در تحلیلی ضمن تاکید بر اینکه "اینستکس در حد یک صرافی هم نیست! " افزود: ممکن است برخی این شبهه را مطرح کنند که اروپایی‌ها بیش از این قادر به انجام هیچ اقدامی برای نجات برجام نیستند. واقعیت این است که توان اروپایی‌ها بیش از این است. اروپایی شرکت‌های ملی و دولتی فراوانی در حوزه‌هایی همچون نفت و مبادلات بانکی دارند که ریسک سیاسی تحریم آنها برای امریکایی‌ها بسیار بالاست و از طریق آنها می‌توانند امکانات فراوانی را در اختیار ایران برای خرید نفت و مبادلات بانکی قرار دهند. در کنار این بسیاری از شرکت‌های اروپایی از طریق نمایندگی‌های خود در چین می‌توانند بدون اینکه هیچ مشکلی متوجه آنها شود، به مبادله نفت و یا کالا با ایران بپردازند. این دو راه حل تنها بخشی از امکاناتی است که بنا بر گفته کارشناسان در اختیار اروپا است. بنابر این تکرار دست‌های بسته در مقابل امریکا شوخی بی نمک و کثیفی است که مذاکره‌کنندگان ارشد قاره سبز با دیپلمات‌های وزارت خارجه می‌کنند. اینستکس حتی کف قدرت و توانایی اقتصادی اروپایی‌ها در مقابل کارشکنی امریکا هم نیست.
ظرفیت‌های اینستکس
در بخشی از یادداشتی تارنمای جهان نیوز می‌خوانیم: اینستکس به‌رغم تمام معایب آن ظرفیت‌هایی دارد که در صورت حفظ فشار ایران بر اروپا می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. برای مثال، ایران می‌تواند خواستار ایجاد یک خط اعتباری ۴۰ میلیارد یورویی سالانه بر اساس تحویل نفت در آب‌های داخلی خود شود تا در صورت استفاده از سامانه مشکل بدهی خارجی نیز به مشکلات ایران اضافه نشود.همچنین باید لیست کالاهای قابل خرید در اینستکس بر اساس یک معیار کاملاً روشن تدوین شود و حتی در صورت لزوم کشورهای اروپایی از خطوط قرمز وزارت خزانه‌داری امریکا نیز گذر کنند. البته تمامی این اقدامات زمانی امکان‌پذیر است که فشار ایران بر اتحادیه اروپا حفظ شود.