بحث ماینینگ هر بار در کشور با ما یک خبر تازه، ترند می‌شود. یک‌بار ۹ ماه قبل شناخته شدنش به عنوان صنعت به داغ شدن بحث ماینینگ منجر شد و این روزها به واسطه عکس‌هایی که از مزرعه‌های ماینینگ منتشر می‌شود دوباره سر زبان‌ها افتاده است. یکی از دلایل اصلی این ماجرا و حواشی که برای آن به وجود می‌آید نبودِ سیاستگذاری در زمان درست است.
در همین راستا امیرناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران نیز در توئیتر خود نوشت: «سیاستگذاری زمان‌مند است؛ یعنی هر سیاست در یک زمان مشخص کارآمد است. تعلل‌های همیشگی ما وضعیت‌های اسف‌باری ایجاد می‌کند. کاش به جای این همه از دست دادن زمان، بفهمیم که اغلب تصمیم بد بهتر از بی تصمیمی است.»
سهیل نیکزاد عضو هیئت‌مدیره انجمن بلاکچین نیز روز یکشنبه در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار گروه علمی ایرنا ابتدا به داغ‌ترین موضوع مورد بحث این روزها اشاره کرد. به اینکه چرا چینی‌ها برای ماینینگ وارد ایران شدند؟ وضعیت این روزهایشان به چه شکل است؟ اصلاً مزرعه ماینینگ به درد ما می‌خورد یا نه؟
او می‌گوید: برای انجام ماینینگ (استخراج) به دو زیرساخت اصلی نیاز است؛ سخت‌افزار و انرژی. سخت‌افزار این کار در تمام دنیا به یک شکل کار می‌کند، اما بحث مهم دیگر انرژی است. ایران و چند کشور دیگر برق ارزان قیمت دارند. شاید به همین دلیل است که چینی‌ها وارد کشور ما شدند.
حالا این سوال پیش می‌آید که چرا به کشورهای دیگر نرفتند و ایران را انتخاب کردند؟ نیکزاد در این خصوص می‌گوید: در ایران انواع انرژی ارزان قیمت است اما این صرفاً منحصر به ایران نیست. قیمت برق در روسیه اندکی نسبت به ایران بیشتر است اما چیزی که باعث شده چینی‌ها وارد آنجا نشوند، این است که روسیه کارخانه برق اتمی دارد و قیمت برقی که در نیروگاه تولید می‌کند حدود یک پنجم برق ایران است. برای روسیه به صرفه است که آن برق ارزان را به ماینرهای کشور خودش اختصاص بدهد.
فعالیت چینی‌ها در ایران
آن طور که اطلاع دارم، یکی دو مزرعه ماینینگ با حضور چینی‌ها یا تأسیس شده یا در حال تأسیس است. سرمایه راه‌اندازی این مزارع به قدری زیاد بوده که فرد به جای اینکه وارد کشور شود و شرکت ثبت کند، با دولت به شکل مستقیم وارد تعامل شده است.
نیکزاد می‌گوید مشخص نیست این توافق با چه کسانی انجام شده اما از آنجا که ماینینگ در ایران و کل جهان حوزه جدیدی به حساب می‌آید، حدود ۳۲ سازمان و نهاد ایرانی اعلام کرده‌اند حوزه تصمیم‌گیری ماینینگ به آنها مربوط است. با این حجم از افرادی که در این حوزه احساس مسئولیت می‌کنند، نمی‌توان به سادگی قانون وضع کرد و تصمیم گرفت.
متولی بیت کوین و ماینینگ در دیگر کشورها کیست؟
در این خصوص دو نگاه عمده وجود دارد: اگر کشوری بیت کوین را چیزی شبیه پول تلقی کند، انجام امور مربوط به آن را به بانک مرکزی می‌سپارد اما اگر آن را سهام تلقی کند قطعاً بورس عهده‌دار رسیدگی به وضعیتش خواهد بود.
نیکزاد افزود: چند ماه قبل رئیس جمهوری، ماینینگ (استخراج) را «صنعت» اعلام کرد. در ادبیات ایران، به کاری صنعت می‌گویند که وزارت صنعت و معدن اجازه انجام آن را صادر می‌کند. به واسه همان موافقت‌نامه، فرد زمینی و مکان مورد نظرش را می‌گیرد و تجهیزاتش را نصب می‌کند. به این شکل کار آغاز می‌شود.
در حالی که گویا واقعیت این طور نیست. نیکزاد خاطرنشان کرد: اگر الان به عنوان یک صنعت‌گر حوزه ماینینگ، به وزارت صمت بروید تا از مسئول مربوطه موافقت‌نامه بگیرید، قطعاً به شما می‌گوید «نداریم؛ نمی‌دانیم موافقت‌نامه چیست».
حالا اصلاً به فرض محال که موافقت‌نامه را بگیرند و کارخانه را راه بیندازند؛ اصلاً کسی نیست به آنها برق بدهد. مسئولان می‌گویند نمی‌توانیم به ماینینگ برق صنعتی اختصاص بدهیم. در حالی که اعلام شده این کار صنعت است؛ اما بهانه می‌آورند که چون مصرف ماینرها صرفاً برق است و نه چیز دیگری، باید برق را به آنها گران‌تر فروخت.
مصرف برق بیت کوین؟
اصلاً استخراج بیت‌کوین چقدر برق مصرف می‌کند؟ عضو هیأت‌مدیره انجمن بلاکچین می‌گوید: متأسفانه باید بگویم اگر همین الان کل بیت‌کوینرها و ماینرهای دنیا را در تهران جمع کنیم و آنها شروع به کار کنند، برقی که مصرف می‌کنند چیزی کمتر از اتلاف برقی است که در شبکه توزیع برق ایران رخ می‌دهد.
او در ادامه می‌گوید: ظرفیت شبکه برق ایران ۱۰۰ هزار مگاوات است. بارها اعلام شده که چیزی حدود ۱۰ درصد از انرژی برق در شبکه توزیع اتلاف می‌شود. این در حالی است که تمام ماینرها اگر در ایران کارشان را شروع کنند، هفت هزار مگاوات برق مصرف می‌کنند، چیزی کمتر از آن ده درصد.
او یک آمار دیگر هم می‌دهد که قابل توجه است: طی ۱۰ سال گذشته کل انرژی که در دنیا صرف ماینر بیت‌کوین شده از انرژی که ماشین‌های امریکا طی سه روز مصرف می‌کنند کمتر است.
ساخت تراشه ASIC
تا چند سال قبل، سی‌پی‌یوها (cpu) بار اصلی ماینینگ را به دوش می‌کشیدند تا اینکه مهندسان شروع کردند به ساخت تراشه الکترونیکی که صرفاً مخصوص محاسبات بیت‌کوین است. ASIC مدار یک جاشده مخصوص یک محاسبه ریاضی خاص است با قدرتی بیشتر از سی‌پی‌یوها تعداد بیت‌کوین بیشتری را در زمان اندک، استخراج می‌کند.
زمانی که این تراشه‌ها به بازار آمد، ماینینگ بیش از گذشته به عنوان یک صنعت شناخته شد. اکنون دستگاه‌های ماینر را می‌سازند، داخل آن تراشه قرار می‌دهند و آن‌قدر از آن استفاده می‌کنند تا بسوزد و از کار بیفتد. یک دستگاه اگر ۲۴ ساعت روز را در مکان مناسب و هوای مطلوب کار کند، چیزی حدود سه سال قابل استفاده است.
البته ممکن است یک ماینر حتی قبل از سوختن تراشه اصلی یا نقص فنی هم غیر قابل استفاده شود و این زمانی‌ست که نسبت بهای برق مصرفی به بهای رمزارز معدن‌کاوی‌شده کمتر از یک یا نزدیک آن شود. در این موارد به انتخاب سیاستگذار پروژه ماینر موقتاً یا برای همواره خاموش می‌شود.
خوب یا بد مزارع بیت‌کوین
کسی نمی‌تواند بگوید راه‌اندازی مزارع بیت کوین در ایران کاملاً درست است یا غلط؟ قطعاً پاسخ این سوال به نحوه رشد این صنعت در ایران برمی‌گردد. نیکزاد معتقد است ماینینگ هم خوبی‌ها و بدی‌های مربوط به خودش را دارد. مثلاً اسلحه گرم است. هر کشوری باید برای دفاع از خودش آن را داشته باشد، اما اینکه چطور استفاده کند نیز مهم است.
اگر در ایران هر کسی در خانه خود بخواهد این کار را توسعه دهد، قطعاً موفقیتی در کار نخواهد بود. اما اگر به شکل صنعت به آن نگاه شود و در ابعاد بزرگ آن را شروع کنند، می‌تواند منجر به اقتصادی شدن ماینینگ در ایران شود.
ماینینگ سود دیگری هم دارد؛ بالانس کردن شبکه برق. نیکزاد با این توضیح می‌گوید: در شبکه برق چه تولید چه توزیع چه مصرف، وضعیت به شکلی است که نمی‌توان برق اضافی را ذخیره کرد. اگر شبکه ۱۰۰ واحد برق تولید کند، اما مردم صرفاً ۸۰ واحد را مصرف کنند ،۲۰ واحد باقی‌مانده را نمی‌توان انبار کرد، اما گر مزرعه‌ای که کنار نیروگاه برق باشد می‌تواند از این سر ریز انرژی استفاده کند.
گاهی اوقات نمی‌شود توربین را خاموش کرد چون روشن کردن دوباره آن انرژی بیشتری از زمان خاموشی‌اش نیاز دارد. به این شکل است که می‌توان در کنار سدها و نیروگاه‌های انرژی، مزرعه‌های ماینینگ راه‌اندازی کرد تا از سر ریز انرژی استفاده کنند.