به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ دوازدهم تیر ۱۳۶۷ خورشیدی پرواز مسافربری تهران- دبی پس از توقف کوتاهی در بندرعباس به حرکت خود به طرف مقصد ادامه داد اما این پرواز به دلیل اصابت ۲ موشک هدایت شونده از ناو آمریکایی «وینسنس» در آب های خلیج فارس سقوط کرد تا بار دیگر آنانی که به خیال خود ندای حقوق بشر سر می دهند مرتکب جنایتی بزرگ شوند و کارنامه حقوق بشری خود را افشا کنند؛ جنایتی هولناک که در آن ۲۹۰ تَن انسان بی دفاع هدف کین استکبار جهانی قرار گرفتند و جان خویش را از دست دادند.
ایران برای احقاق حق خود بارها در مجامع بین المللی حضور یافت تا بلکه از راه های قانونی مشخص شده صدای مظلومیت خود را به گوش جهانیان برساند. با این هدف، کشورمان ۲ روز پس از این رخداد با ارسال نامه ای به ریاست وقت شورای امنیت سازمان ملل خواستار تشکیل جلسه فوری برای رسیدگی به این فاجعه انسانی شد و در اقدامی دیگر به منظور پیگیری حقوقی این رویداد به شورای سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری (ایکائو) شکایت کرد اما حاصل این اقدام تنها صدور یک بیانیه بود که نشان می داد این سازمان نیز دچار سیاست زدگی است.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز حمله ددمنشانه ناوگان آمریکایی به هواپیمای مسافربری ایران در ۱۲ تیر ۱۳۶۷ خورشیدی با «مهدی مطهرنیا» کارشناس مسائل بین الملل به گفت و گو پرداخته است.
متن گفت و گو را در ادامه می خوانیم:
ایرنا: آیا آمریکا در هنگام حمله به هواپیمای مسافربری ایرباس از اینکه هواپیمای ایرانی مسافربری بوده، آگاهی داشته است؟
مطهرنیا: آنچه که در مورد حمله به هواپیمایی مسافربری ایران بیان شده از قرائت های مختلفی برخوردار است اما در نهایت باید گفت که آمریکا با توجه به تشویق افرادی که در آن زمان در این مسیر قرار گرفتند تا حدودی مسوولیت آن را پذیرا شد. آمریکا در زمانی که حمله رخ داد از اینکه هواپیمای ایرانی، مسافربری بوده آگاهی داشته است و با توجه به فناوری ها و میزان دقت ارتش آمریکا این حمله غیرانسانی به عمد و با آگاهی انجام شد. بنابراین می توان پیامی پنهان پشت آن را ردیابی کرد.
ایرنا: این پیام چه معنایی داشت؟
مطهرنیا: به این معنا که امریکا بر آن بود تا با ایجاد یک فضای هجومی و دادن یک پیام آشکار به ایران در جهت پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان بخشیدن به جنگ هشت ساله بود زیرا آمریکا که خود را ابرقدرت حاکم بر جهان می دانست خواهان آن بود که این جنگ در منطقه پیروزی نداشته باشد و پیروزی های ایران به تبع در برابر رژیم بعثی که می توانست توازن منطقه ای را بر هم بزند با دادن یک پیام آشکار آمریکا و در عین حال دارای بار معنایی نظامی و سیاسی، زمینه تحمیل اراده خود بر ایران را در چارچوب ایجاد و حفظ توازن قدرت در منطقه دنبال کند. از این رو اگر این معنا را بپذیریم باید بگوییم که آمریکا یک اقدام ضدبشر دوستانه در این زمینه انجام داد و توجیه آمریکایی ها در این زمینه هرچه که می توانست باشد به واسطه اینکه هواپیما، هواپیمای مسافربری بوه است، قابل پذیرش نیست.
بعضی از آمریکایی ها و مسئولان این کشور در آن زمان پذیرای این مورد نبودند و بر این نکته تاکید داشتند که هواپیمای مسافربری بر اساس اشتباه انسانی چه از طرف ایران که پرواز را اعلام نکرده بود و چه از طرف آمریکایی ها که دقت لازم نداشتند، رخ داده است. از این رو حمله به هواپیمایی مسافربری ایران یک حادثه تلقی می کردند. اگرچه نباید فراموش کرد که این حمله به هر تقدیر از طرف آمریکایی ها شکل گرفته و بخش بالایی از این خطا متوجه آنها می شود از این رو آمریکایی ها باید جوابگوی این خطای خود می بودند.
ایرنا: آیا ایران در آن شرایط در برابر هدف قرار گرفتن هواپیمای مسافربری می توانست عمل متقابلی انجام دهد و اینکه انجام عمل متقابل در چنین وضعیتی نیازمند توجه به چه مسائلی است؟
مطهرنیا: بله. امکان عمل متقابل همیشه وجود دارد و ایران می توانست در همان زمان عمل متقابلی انجام دهد اما آیا عمل متقابل پایان کار می بود؟ به هر صورت عمل متقابل همیشه هزینه دارد و اقدام به جنگ با یک کشور دیگر بسیار خطرناک است و کشورهایی هم که دارای قدرت نظامی بالایی هستند هم همواره باید بدانند که شروع جنگ امری سهل به نظر می رسد اما پذیرش ضربه های انتقام و توان خاتمه دادن به یک جنگ بسیار سخت و طلاقت فرسا است و قدرت های بزرگ نیز در این زمینه تا حدودی با مسائل و چالش های زیادی روبرو می شوند. از این رو عمل متقابل مساله نخست است، اراده به انجام چنین عملی مساله دیگر، انجام عمل متقابل امر سوم و پذیرش ضربه های رقیب نیز معنای دیگر دربر دارد و همه آنها از طرف مسئولان سیاسی و نظامی باید مورد توجه قرار می گرفت.
ایرنا: ارزیابی شما از رفتار آمریکا در قبال ایران چیست؟
مطهرنیا: آمریکا یک کنشگر در نظام بین الملل است که همان رفتارها و کنش هایی دارد که بیشتر کنشگران دیگر انجام می دهند و به دنبال منافع خود هستند.آمریکا در تاریخ معاصر ما اقدام هایی انجام داده که چالش برانگیز، محکوم و دارای انتقاد در نزد ملت ایران است و می توان گفت کشورهایی همچون انگلیس هم در مقاطع مختلف تاریخی در ارتباط با ایران مسائلی دارند که چالش برانگیز است.
آمریکا در نظام بین الملل در خصوص ایران دچار خطاها، لغزش ها و خیانت های متفاوتی بوده است و آن چیزی که مسجل بوده اینکه برخورد آمریکا با ایران در چارچوب یک رابطه متقابل میان ۲ کشور در یک وضعیت نامیمون شکل گرفته است. از این رو کنش و واکنش های متفاوتی در یکدیگر ایجاد شد و انباشت پیدا کرده است به گونه ای که این ۲ کشور امروز در مرز برخورد نظامی قرار گرفته اند.
ایرنا: ارزش، ایدئولوژی ها و … که به حقوق بشر مربوط می شوند چه جایگاهی در سیاست دارند و به چه دلیل آمریکا یکی از نقض کنندگان بزرگ حقوق بشر است؟
مطهرنیا: کارکرد ارزش ها، ایدئولوژی ها، شعارها و … در عرصه بین الملل آن است که بتوانند هزینه های چیرگی را کاهش دهند اما در عمل زمانی که این ارزش ها و ایدئولوژی ها مانعی برای رسیدن به منفعت شوند به راحتی سیاست مداران آنها را نادیده می گیرند.
در نتیجه باید گفت مساله ایران و آمریکا اتمیزه شده است و هرچه می گذرد لایه های بیرونی، میانی و درونی آن سخت تر و امکان یک انتخاب و یا انفجار در آن بیشتر است. بنابراین نوعی بحران مفاهیم میان ۲ کشور شکل گرفته که یکی از نمونه های آن همان حقوق بشر است. به این ترتیب آمریکایی ها از حقوق بشر صحبت می کنند اما به راحتی هواپیمای ایرباس ایران با مسافران غیرنظامی مورد حمله قرار می دهند و اما ایران حقوق بشر اسلامی را می بیند. از این رو هر کدام از این ۲ کشور مفاهیمی به کار می برند که تعریفی در دستگاه فکری اسلامی از یک طرف و از طرفی دیگر در لیبرالیسم آمریکایی دارا است.