به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، در سال آبی جاری، شدت بارش‌ها به گونه‌ای بود که بسیاری را خیال برداشت که چه خوب از چنگال خشکسالی رها شده‌ایم. اما با سپری شدن بارش‌ها و وقوع گرمای تابستان، خشکسالی نشان داد که هنوز در این دیار جای خوش کرده و همچنان خواهد ماند. بطوریکه قاسم تقی زاده خامسی که معاونت آب و آبفای وزیر نیرو را برعهده دارد چندی پیش در نشست خبری به موضوع کم آبی پرداخت و با تاکید بر این‌که منابع آبی کشور محدود است، اظهار کرد: مخازن آبی کشور ۱۳۰ میلیارد مترمکعب کسری دارد و این میزان کسری با یکسال بارندگی تأمین نمی‌شود، زیرا کشورحدود ۱۰ سال با خشکسالی مواجه بوده است.
تقی زاده خامسی با اشاره به بارندگی‌های اخیر کشور، ادامه داد: به دلیل بارندگی‌ها ۷۶ میلیارد مترمکعب ورودی آب داشتیم، اما همه این میزان را نتوانستیم برای آینده ذخیره سازی کنیم. بخشی از این آب‌ها به تالاب‌ها و بخشی به دریاها رفته است.
همچنین «حمید رضا جانباز» مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور نیز در این باره گفت: امسال در بیشتر نقاط کشور بارش‌های خوبی را شاهد بودیم و در حال حاضر به طور کلی در تأمین آب سطحی کشور وضعیت خوبی حاکم است. براین اساس حجم ذخیره تعداد زیادی از سدهای تأمین کننده آب شرب شهرها و روستاها افزایش یافته اما این به معنای آن نیست که مشکلات کمبود آب حل شده است.
وی افزود: اکنون در استان‌های اصفهان، فارس، کرمان و برخی از شهرها و روستا مشکل کم آبی وجود دارد. وی ادامه داد وضعیت آب در ایران ناشی از اقدامات چند دهه است و به تدریج رخ داده و تنها از طریق راهبردهای زمانبر قابل بررسی است.
لذا با توجه به مساله کم آبی و تفکر ترسالی که بارش‌های اوایل سال جاری به همراه داشت با بهرام طهمورثی، کارشناس آب به گفت و گو نشستیم.
شاخص‌هایی که بر اساس آنها ترسالی و خشکسالی مشخص می‌شود
طهمورثی در خصوص ویژگی‌های ترسالی گفت: شناخت و پایش صحیح ترسالی یا خشکسالی گامی مؤثر در کاهش آثار بلایای طبیعی است. در این خصوص روش‌های تجربی مختلفی برای محاسبه خشکسالی یا ترسالی ارائه شده است و بیشتر آنها از مؤلفه بارش استفاده می‌کنند و از شاخصه‌های حداقل دما -حداکثر دما-تبخیر و تعرق پتانسیل -بارش مؤثر -میانگین بارش-تعداد روزهای بارش برای مشخص کردن ترسالی و یا خشک سالی استفاده می‌کنند.
طهمورثی در خصوص دلایل کم آبی علی رغم بارندگی فراوان در اوایل سال جاری، گفت: با توجه به بارش‌های خوب امسال هنوز از بحران و تنش آبی خارج نشده‌ایم و زمین تشنه است و بارش‌های اخیر تشنگی زمین را برطرف نکرده است. با برداشت بی رویه آب چاه‌ها و صدور مجوز چاه‌ها در سالهای گذشته سطح آب‌های زیر زمینی به شدت کاهش یافته و نمی‌تواند تأمین کننده منابع آبی کافی برای مردم و خصوصاً روستاییان و کشاورزان باشد.
طهمورثی افزود: میزان بارش در ۱۶ سال اخیر کاهش قابل توجهی داشته و از طرفی با میزان مصرف بی رویه و بالا رفتن دمای هوا و رشد جمعیت، میزان آب پشت سدها کفاف نیاز را نمی‌دهد و نمی‌تواند منابع آب قابل توجهی برای مصرف کنندگان باشد.
وی همچنین افزود: بارش‌های سیل آسای اخیر در ۵۰ سال گذشته بی سابقه بوده است. بطوریکه متوسط بارش تجمعی کشور از ابتدای سال آبی تاکنون بیش از ۳۱۰ میلی متر بوده است. متوسط بارش در شش حوضه آبریز اصلی کشور بالاتر از میانگین بلندمدت در دوره زمانی مشابه بوده است. با این وجود، بارش‌های امسال در کشور باعث طغیان رودخانه‌ها و جاری شدن سیل گردید که خسارت جانی و مالی فراوانی به همراه داشت. مقدار و شدت بارش‌ها، مورفولوژی زمین، عدم لایروبی گذرگاه‌های آب، تجاوز به حریم رودخانه‌ها و تخریب آبراه‌ها از عوامل اصلی خسارات سیلابهای امسال بوده است.
تأثیرات خشک سالی
طهمورثی در خصوص تأثیرات خشک سالی گفت: خشکسالی یکی از بلایای طبیعی است که تأثیر گسترده‌ای بر مردم و محیط زیست دارد و خسارات ناشی از خشکسالی شامل اثرات مستقیم اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی است. اجرای سیاست‌های مقابله با خشکسالی بر اساس کاهش خطر می‌تواند رویکرد یک ملت را برای مدیریت خشکسالی همراه با کاهش اثرات مرتبط با آن تغییر دهد. نقش مدیریت در زمینه مبارزه با خشکسالی بسیار مهم است و فرایند ایجاد سیاست ملی مدیریت خشکسالی بهتر است با ایجاد یک کمیته ملی، جهت نظارت و تسهیل توسعه سیاست آغاز شود و این مدیریت شامل: نظارت، هشدار اولیه، برآورد اثرات، پاسخگویی، و تعدیل خطر باشد
وی افزود: از جمله اثرات اقتصادی خشکسالی می‌توان به ضرر تولیدکنندگان محصولات کشاورزی، دامی و شیلات، کاهش در تولید چوب، تأثیرات مرتبط به انرژی، ضرر در صنعت توریسم کشورها، تأثیر روی صنعت حمل و نقل، کاهش تولید غذا، اختلال در عرضه مواد غذایی و تأثیرات عمومی اقتصادی دیگر مانند کاهش قیمت زمین، ضرر و زیان صنایع وابسته به محصولات کشاورزی و…اشاره کرد. از جمله اثرات محیط زیستی می‌توان به کاهش و تخریب زیستگاه‌های حیات وحش و آبزیان، کاهش غذا و آب قابل شرب، مهاجرت جانوران و در نتیجه کاهش جمعیت آنها در یک منطقه و افزایش جمعیت در منطقه دیگر و برهم خوردن تعادل طبیعی در زیستگاه‌ها، کاهش تنوع زیستی و… اشاره کرد. همچنین کاهش جریان‌های آبی، از دست‌دادن تالاب‌ها، افزایش استفاده از آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین و کاهش قابلیت ترمیم از دیگر اثرات زیست محیطی ناشی از خشکسالی است.
طهمورثی افزود: از جمله اثرات اجتماعی ناشی از خشکسالی می‌توان به تأثیر آن برسلامت، افزایش نزاع و تعارضات در زمینه‌های آبی، سیاسی، مدیریتی، کاهش و تغییر در کیفیت و سبک زندگی و همچنین مهاجرت انسان‌ها توجه نمود.
راهکارهایی برای مصرف بهینه آب
طهمورثی در خصوص راهکارهایی برای مصرف بهینه آب در حوزه‌های شخصی گفت: می‌توان مراکز آموزشی را تشویق نمود که به فراگیران خود روش‌های نگهداری و صرفه جویی از آب را آموزش و آن آموزش‌ها را به صورت مثبت افزایش دهند. باید به دنبال تدوین برنامه‌هایی بود که روش‌های احیا آب از دست رفته را به منظور آبیاری و استفاده‌های مفید دیگر آموزش دهند. مردم باید لوله‌ها و شیرهای آب منزلشان را بررسی نمایند تا هیچ گونه نشتی نداشته باشد. زیرا در بسیاری از منازل ممکن است نشتی آب پنهان وجود داشته باشد. همواره باید شیرهای آب، لوله‌ها و اتصالات آنها کنترل شوند. این امر باعث ذخیره ۸۰ لیتر آب در هفته می‌شود.
وی همچنین افزود: هنگامی که می‌خواهید دمای آب را تنظیم کنید این تنظیم دمای آب را به وسیله کم کردن جریان آب سرد یا گرم انجام دهید نه با زیاد کردن جریان آب سرد و گرم. هنگامی که مسواک می زنید شیر آب را ببندید. این روش ۱۲ لیتر آب در روز را ذخیره می‌کند. مدت دوش گرفتن خود را کوتاه کنید. کاهش این مدت زمان حتی به مدت ۲ دقیقه می‌تواند ۲۸۰۰ لیتر در ماه آب را ذخیره کند. شایان ذکر است با هر دقیقه دوش گرفتن، بین ۲۰ تا ۴۰ لیتر آب مصرف می‌شود. بنابراین بهتر است زمان مورد نظر برای دوش گرفتن را کاهش دهید.
طهورثی افزود: کولرهای آبی را هر چند وقت یک بار بازدید نموده و در صورت اتلاف آب، از شیرهای شناور با دوام و محکم استفاده نمائید. بر روی کولرهای آبی از سایبان استفاده نمائید. این کار درصد زیادی از آب مصرفی را کاهش داده و دمای محیط کولر را خنک‌تر می‌کند
وی همچنین افزود: هنگام شستشوی ظرف‌ها، از حداقل مواد شوینده ممکن استفاده نمائید تا هنگام آبکشی ظرف‌ها آب کمتری مصرف شود. این روش باعث ذخیره آب بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ لیتر در ماه می‌شود. برای شستن میوه و سبزی، ابتدا ظرف مناسبی را تا نیمه از آب و ماده ضد عفونی پر نموده و سپس سبزی و میوه را در آن خیسانده و پس از مدت زمان مورد نظر برای ضدعفونی، زیر جریان کم آب، سبزی و میوه را آب کشی نمائید.
طهمورثی افزود: برای تمیز کردن پیاده روها و جلوی درب منزل خود از آب لوله کشی استفاده نکنید. برای این منظور از جاروب استفاده نمائید. برای شستن اتومبیل به جای استفاده مداوم از آب می‌توان از یک سطل آب استفاده کرد. چنانچه اتومبیل خود را برای شستشو به کارواش می‌برید، مطمئن باشید کارواش مورد نظر، از آب در گردش و یا آب غیر قابل شرب استفاده می‌کند.