شاید در سال‌های نه چندان دور مهاجران و اتباع خارجی به ویژه اتباع افغان برای ثبت نام و تحصیل با مشکلاتی مواجه بودند اما اکنون به مدد تسهیلات و امکاناتی که جمهوری اسلامی ایران در اختیار آنها قرار داده است، به راحتی امکان تحصیل در تمامی سطوح آموزشی از ابتدایی تا دانشگاه برای آنها در کشور مهیا شده است.
رهبر معظم انقلاب در سال ۹۳ با صراحت برای جلوگیری از اعمال رفتار سلیقه‌ای در مدارس برای ثبت نام دانش آموزان اتباع خارجی اظهار کردند که هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرانی که به صورت غیرقانونی و بی مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همه آنها باید در مدارس ایرانی ثبت نام شوند.
دانش آموزان افغان پس از این دستور چه دارای مدارک هویتی باشند و چه نباشند به راحتی می‌توانند در مدرسه مورد نظر خود ثبت نام کنند و مشکلی در این رابطه وجود ندارد.
پس از تأکید مقام معظم رهبری در خصوص حق تحصیل فرزندان اتباع خارجی، وزارت آموزش و پرورش نسبت به تحصیل دانش آموزان اتباع به ویژه افغانستانی که جمعیت بیشتری نسبت به سایر مهاجرین در ایران دارند، توجه خاص نشان داد.
آموزش و پرورش برای برقراری عدالت و قائل شدن حق یکسان آموزشی، بخشنامه‌ای مبنی بر ممنوعیت جداسازی دانش آموزان اتباع خارجی و دانش آموزان ایرانی را به مناطق و ادارات کل خود در سراسر کشور ابلاغ کرده است.
بر اساس آخرین آمار حدود ۴۷۰ هزار دانش‌آموز اتباع خارجی و افغانستانی در ۲۸ هزار مدرسه ایران تحصیل می‌کنند، البته از این میان نزدیک به ۱۲۳ هزار دانش آموز بدون مدارک هویتی در مدارس ایرانی ثبت نام کرده‌اند. از کل جمعیت این دانش آموزان مهاجر ۲۷.۵ درصد در مدارس روستایی و ۷۲.۵ درصد در مدارس شهری تحصیل می‌کنند.
در شیوه‌نامه ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی که تقریباً هر سال بازنگری می‌شود، اعلام شده که ثبت‌نام دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی تا سطح دیپلم در مدارس دولتی همانند دانش‌آموزان ایرانی در نظر گرفته شده است.
همچنین در این شیوه نامه گفته شده خانواده‌هایی که دارای گذرنامه، پرونده اقامتی، کارت آمایش ۱۳ و ۱۴، برگه تردد بین شهری، دفترچه پناهندگی، دفترچه اقامت و کارت اقامت ویژه باشند، می‌توانند به مدارس مراجعه کرده و دانش آموز خود را ثبت نام کنند. همچنین دانش آموزانی که برگه هویتی ندارند می‌توانند با مراجعه به وزارت کشور برای فرزندانشان کارت ویژه تحصیلی بگیرند.
طرح آمایش ۱۴ شامل طرح تمدید و صدور پروانه موقت کار (کارت کار) اتباع افغانستانی از طریق دفاتر خدمات اتباع خارجی است و همچنین دولت ایران به منظور به‌روز رسانی اطلاعات مهاجران افغانستانی اقدام به صدور کارت جدید ویژه (کارت آمایش ۱۳) کرده است.
هرساله در تابستان وزارت کشور درباره برگه تحصیلی اطلاع رسانی می‌کند و چند روزی هم خانواده‌ها برای گرفتن برگه تحصیلی زمان دارند. کارت حمایت تحصیلی شامل مشخصات فردی اظهار شده از طرف ولی دانش‌آموز، شناسه اختصاصی و عکس دانش‌آموز و ولی او است.
جداسازی دانش آموزان اتباع خارجی در مدارس ممنوع است
نگاه مثبت جمهوری اسلامی ایران و وزارت آموزش و پرورش نسبت به تحصیل و زندگی اتباع خارجی همواره وجود داشته و بارها بر آن تاکید شده است تا بدانجا که معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش با فرارسیدن فصل ثبت نام به دانش آموزان اتباع اطمینان خاطر داد که بدون هیچ گونه مشکلی در مدارس و در کنار دانش آموزان ایرانی ثبت نام شده و می توانند با آسودگی خاطر به تحصیل خود ادامه دهند.
رضوان حکیم زاده در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس شیوه نامه ثبت نام اتباع خارجی در سال ۹۹-۹۸ برای استان‌ها، تأکید شده که جداسازی دانش آموزان اتباع خارجی و دانش آموزان ایرانی در مدارس ممنوع است.
وی ادامه داد: حدود ۳۲۰ هزار نفر از دانش آموزان اتباع در دوره ابتدایی مشغول به تحصیل هستند و پیش بینی می‌شود تعداد دانش آموزان اتباع خارجی پس از این شیوه نامه همانند دانش آموزان ایرانی در سال تحصیلی جدید افزایش یابد.
وی افزود: دانش آموزان اتباع خارجی و ایرانی باید در تمامی فعالیت‌های آموزشی و پرورشی در درون مدرسه اعم از برگزاری مسابقات و اردوها، فعالیت‌های ورزشی، اجرای دوره‌های آموزش خانواده و تعلیم و تربیت دارای شرایط یکسانی باشند و نباید هیچ تفاوتی میان دانش آموزان در امور آموزشی، اجتماعی و فرهنگی مشاهده شود.
معاون آموزشی ابتدایی آموزش و پرورش با اشاره به اینکه جداسازی دانش آموزان اتباع خارجی از دانش آموزان ایرانی در برخی مدارس به صورت سلیقه‌ای انجام می‌شد، گفت: در زمان‌های گذشته نیز اصل بر این بود که دانش آموزان اتباع خارجی در کنار دانش آموزان ایرانی درس بخوانند، اما در زمان حاضر به منظور جلوگیری از اعمال سلیقه، در شیوه نامه ثبت نام به صورت صریح از ایجاد شرایط یکسان آموزشی و تربیتی برای دانش آموزان اتباع یاد شده است.
به گفته حکیم زاده وزارت آموزش و پرورش از دو سال گذشته با جدیت امکان حضور اتباع خارجی در مدارس را پیگیری کرده و مسئولان در این وزارتخانه حتی برای دانش آموزان بدون مدارک اقامت در کشور، کارت حمایت تحصیلی از فرمانداری‌ها را اخذ می کنند تا امکان ثبت نام برای آنها مهیا شود.
حکیم زاده خاطرنشان کرد: بر اساس سیاست وزارت آموزش و پرورش و توافق این وزارتخانه با وزارت کشور، تاکید بر این است که با توجه به اهمیت آموزش برای کودکان و نوجوانان مسئله دسترسی دانش آموزان فارغ از هر شرایط دیگری به عنوان یک اصل پذیرفته شود.