در تاریخ انسان‌ها خواهران و برادران فراوانی یافت می‌شوند که با تمام وجود همدیگر را دوست داشته باشند و در تمام عمر رشته محبت و مودت‌شان گسسته نشود و عشق و علاقه متقابل‌شان نُقل مجالس و زبانزد خاص و عام باشد.
در این میان افراد نمونه‌ای پیدا می‌شوند که کانون مهر و وفا باشد و محبت و مودت زائد الوصف شأن در طول قرون و اعصار کم نظیر باشد بارزترین نمونه این امام حسین (ع) و زینب کبری (س) می‌باشند که تاریخ با نکات برجسته ای از عشق و علاقه این برادر و خواهر آشنا است. دومین نمونه بارز برادر و خواهر نمونه، خورشید فروزان امامت: حضرت امام رضا (ع) و خواهر گرامی‌اش، حضرت معصومه سلام الله علیها می‌باشند.
مدت ۲۵ سال تمام حضرت رضا تنها فرزند نجمه خاتون بود. زیرا از نجمه خاتون فقط دو فرزند در تاریخ ثبت شده است. اول امام هشتم و دوم حضرت معصومه.
ولادت با سعادت امام هشتم در ذیقعده ۱۴۸ هجری قمری و میلاد مسعود حضرت معصومه (س) در ذیقعده ۱۷۳ هجری قمری بود. به این بیان ۲۵ سالِ تمام امام هشتم تنها فرزند نجمه خاتون بود. در میان فرزندان حضرت موسی بن جعفر (ع) هیچکدام همسنگ حضرت رضا نبود تا امام هشتم والاترین مهر و عاطفه‌ٔ برادری را بر او نثار کند.
بعد از یک ربع قرن انتظار سرانجام ماه تابانی از افق امامت درخشید که همسنگ امام هشتم بود و او از آن پس به راحتی می‌توانست والاترین عواطف انباشته شده در سویدای دلش را بر او نثار کند.
عواطف سرشار امامی که آثار آن به هنگام ولادت حضرت جواد (ع) از محدوده منزل بیرون رفته و در صفحات تاریخ منعکس شده که چه شب‌هایی را در کنار گهواره فرزند تا به سحر بیدار می‌ماند و با جوادش راز دل می‌گفت، چگونه ممکن است از گهواره خواهری که ۲۵ سال تمام انتظار مقدسش را کشیده لحظه‌ای دور شود؟
ماه ذیقعده با امام رضا علیه السلام پیوند خاصی دارد. خجسته میلاد سلطان سریر ارتضا، حضرت علی بن موسی الرضا (ع) در یازدهمین ماه است. ولادت با سعادت تنها خواهر گرامی حضرت معصومه سلام الله علیها در نخستین روز این ماه است. مهمترین روز زیارتی مخصوص امام رضا (ع) در طول سال روز بیست و سوم این ماه است. شهادت فرزند دلبندش حضرت جواد الائمه نیز در آخرین روز ماه است.
بی گمان شیرین‌ترین خاطره امام هشتم از ماه ذیقعده در آغاز آن بود که هلال معصومه از برج نجمه در افق امامت درخشیدن گرفت و کانون زندگی امام هشتم را با انوار درخشانش پرفروغ در ساخت
حضرت معصومه علیها سلام در سالهای سخت و جانکاه ۱۷۹ تا ۱۸۳ ه. ق که پدر بزرگوارش در زندان هاورن به سر می‌برد، در دفاع از حریم امامت آنچنان نقش مؤثری ایفا نمودند که جملهٔ: «به راستی برای تو در نزد پروردگار شأن بسیار والایی است» از سوی امام صادر شد همچنانکه بیش از ده بهار از عمر شریفش نگذاشته بود که پدر بزرگوارش با زهر جفا در زندان هارون به شهادت رسید و دریای غم و اندوه بر قلب او فرو ریخت. تنها مایه تسلی او برادر بزرگوارش حضرت علی بن موسی الرضا بود که بعد از پدر حجت خدا، دادرس امت و فریادرس مردم مستضعف بود. او نیز در اوج خفقان هارونی با مشکلات فراوان دست و پنجه نرم می‌کرد
یورش‌های بی رحمانه ای که توسط دژخیمان رژیم به دودمان امامت انجام می‌شد دل نازنین حضرت معصومه سلام الله علیها را می آزرد ولی دیدار برادر این غم‌ها را از دل او می‌زدود و نور و صفا به کانون زندگی‌اش می‌بخشید. که ناگهان خلاف ناصالح هارون (مأمون) نیز راه پدر را در پیش گرفت و وجود مقدس امام هشتم را از کانون خانواده جدا نمود، به اجبار -ولی ظاهراً به صورت محترمانه- به خراسان جلب کرپ و به اقابت اجباری در خراسان وادار نمود
حضرت معصومه سلام الله علیها در حدود یک سال فراق برادر را تحمل کرد دیگر طاقتش طاق شد و کاسه صبرش لبریز گردید و بیش از آن قدرت شکیبایی نداشت، لذا به اشتیاق دیدار برادر مدینه را به قصد مرو ترک کرد.
در این میان او ابتدا به ساوه رسید که پس از به شهادت رسیپن همراهانش، به قم مراجعت کرد. در روز ۲۳ ربیع الاول ۲۰۱ ه. ق کجاوه حامل حضرت معصومه در میان استقبال پرشور مردم قم وارد این سرزمین شد. تا در نهایت پس از هفده روز اقامت در مدینه در روز دهم ربیع الثانی پیش از آنکه دیدگانش به دیدار برادر روشن گردد، در دیار غربت رحلت نمود و شیعیان و برادر را به سوگ نشاند.