درست می‌گویند، طی سال‌های گذشته باتوجه به تغییر سبک زندگی بویژه در کلانشهرها شاید احساس تعلق نسبت به گذشته در محله‌های شهری مشاهده نشود اما یک واقعیت دیگر هم وجود دارد که نباید فراموش شود و آن، اینکه حتی در همین شرایط هیچکس بهتر از شهروندان هر محله، مسائل و مشکلات آن محله را درک نکرده و نمی‌تواند سمت و سوی طرح‌های توسعه شهری را جهت دهد.
فرض کنید قرار است تصمیمی برای یک محله یا خیابانی گرفته و اعتباری هزینه شود؛ اگر نماینده ساکنان و شهروندان محله که از مشکلات کف خیابان و کوچه‌های آن بخش از شهر اطلاع کامل دارد در جلسه تصمیم‌گیری حضور داشته باشد بهتر است یا اینکه تصمیم‌گیرانی که شاید در آن محله سکونت نداشته‌اند نقطه نظرات خودشان را اعمال کنند؟
احمد مسجدجامعی عضو شورای اسلامی شهر تهران چندی پیش وقتی داشت در توضیح و ضرورت حضور علمی و کارشناسی شورایاران محلات در برنامه‌ریزی‌های شهری در نشستی صحبت می‌کرد به مصداق‌های جالبی اشاره داشت زیرا روایت کرد: در جلسه‌ای با حضور نمایندگان و کارشناسان یکی از وزارتخانه های مهم قرار بود تصمیمی در بخشی از مناطق جنوب شهر تهران گرفته شود؛ به دنبال حضور شورایاران، وقتی این افراد در مقابل نقطه نظرات کارشناسان آن اداره، موضع گرفتند و بیان کردند که مساله محله‌شان چیز دیگری است و ایرادهای کارشناسی به طرح‌های کارشناسان وارد کردند، هم حاضران ابتدا باورشان نمی‌شد و پس از آن نیز شورا، کارشناسان آن وزارتخانه را ملزم کرد که نقطه‌نظر شورایاران را در تصمیم‌گیری حتماً اخذ کنند وگرنه اجازه اجرای هیچ طرحی را نمی‌دهد.
آنطور که اعضای شورای اسلامی شهر تهران تایید می‌کنند این مصداق ها در شهر تهران کم نیست و البته تاکید می‌کنند که هرچقدر بدنه شورایاری ها متخصص‌تر، توانمندتر و علمی تر باشد، زمینه اعتلای بیشتر شهر نیز فراهم خواهد بود.
تجربه و اماواگرهای گذشته
کارشناسان شهری می‌گویند فلسفه و جایگاه شورایاری‌ها به خودی خود، مهم است زیرا حلقه اتصال بین محلات و مدیریت شهری را برقرار می کنند و ضمن کاهش هدرروی منابع، تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری را سمت و سو می‌دهند اما در صورتی که این نوع نگاه هم از سوی شورایاران و هم مدیران شهری به این جایگاه وجود داشته باشد و در عمل هم به مصداق و عینیت برسد.
گرچه نمی توان شورایان در چهار دوره قبل شهر تهران را متهم کرد که در ایفای این نقش موفق نبوده اند یا مدیران شهری را مورد انتقاد قرار داد که آنگونه که باید از این ظرفیت بهره نگرفته اند، اما بی شک نمی توان کاستی ها و اشکال های مربوط به این حوزه را هم ندیده گرفت؛ آنچه اهمیت دارد اینکه هرچه بیشتر از نقاط قوت این ظرفیت استفاده شود.
مرور سخنان مدیران شهری تهران طی روزهای اخیر نشان می‌دهد که در کنار همه نقاط قوتی که شورایاری ها دارند، طی دوره های گذشته برخی کاستی ها هم داشته اند یا محملی برای سوءاستفاده تعدادی از افراد هم شده است که باید تلاش کرد زمینه فعلیت یافتن دوباره این کاستی ها فراهم نشود.
به طور مثال وقتی سخنان پیروز حناچی شهردار تهران را مرور می کنیم که چندی پیش در این باره داشت، به نکات قابل تاملی می رسیم؛ وی سوم تیرماه جاری در همایش فصلی مدیران شهرداری گفت: تلاش کنیم افراد متدین و متخصص نامزد شوند زیرا اگر این حساسیت وجود نداشته باشد ممکن است شورایاری‌ها به مشاوران املاک تبدیل شوند.
وی افزود: البته، مشاوران املاک هیچ مشکلی ندارند بلکه صرفاً متناسب با مدیریت شهری نیستند.
این تاکید شهردار تهران از آنجا نشات گرفت که حرف و حدیث هایی مبنی بر اینکه برخی شورایاران در نتیجه تعامل با مدیران شهری در نقاط مختلف شهر در تلاش برای دستیابی به موارد شخصی بوده اند یا به سمت فعالیت های مربوط به ساخت و ساز یا دلالی خرید و فروش املاک رفته اند به گوش می رسید و حالا مدیران شهری در این دوره تاکید دارند که با بررسی قوانین و مقررات مربوط به فعالیت شورایاری ها همه امکان ها را طوری بررسی کرده اند که بیشترین اثرگذاری را در محیطی سالم و مناسب در نتیجه همکاری این نهادها شکل دهند.
بی شک همه شورایاران مشاور املاک نشده اند یا از موقعیت خود طی دوره های گذشته سوءاستفاده نکرده اند، اما اگر در این زمینه هم از طرف شورایاران و هم مدیران شهری مراقبت نشود، امکان سلب اعتماد مردم نسبت به این نهاد نیز وجودخواهد داشت.
با این حال اگرچه فلسفه شکل‌گیری شورایاری ها اداره بهتر شهر و تصمیم‌گیری موثر در مورد محلات اعلام شده و اداره کلانشهری مانند تهران نیز بدون همیاری مردم ممکن نیست و لازمه آن حضور فعال و مشارکت شهروندان در شهر است اما واقعیت نشان می‌دهد تا مردم در همه طبقات بویژه نخبگان و تحصیلکرده زن و مرد، به میزان مناسب در انتخابات این نهاد موثر و مهم شرکت نکنند، هنوز نمی توان به تحقق کامل اهداف شکل گیری این نهاد امیدوار بود.
فعالیت ۲ دهه شورایاری ها نیز نشان می دهد که هنوز این انجمن محلی نتوانسته جایگاه خود را در نظام مدیریت شهری تثبیت کند؛ البته نباید از نمونه های موفق فعالیت این انجمن در برخی محلات پایتخت هم چشم پوشید.
نهادی که احساس تعلق را هم تقویت می‌کند
به نظر می رسد یکی از خلاءهای موجود در این زمینه رنگ باختن معنا و مفهوم" محله" نسبت به آنچه در گذشته در ذهن داشتیم، است؛ محله اکنون همان معنای سابق به گونه ای که همه افراد محله یکدیگر را بشناسند و روزانه از احوالات هم با خبر باشند وجود ندارد که البته عوامل مختلفی دارد.
کارشناسان گسترش عمودی شهر، فضای مجازی و … را سبب رشد دایره فضای خصوصی و فردی شهروندان می دانند و کار تا جایی رسیده که برخی افراد ساکن در یک آپارتمان حتی همسایه روبه رویی خود را خوب نمی شناسند.
البته تقویت فعالیت شورایاری ها را کارشناسان مولفه بسیار مهمی در حل این مشکلات و مسائل بر می شمارند زیرا زمینه ای را فراهم می کند تا علقه های مربوط به محله پروری تقویت شود و افراد برای مشارکت در حل مشکلات منطقه محل زیستشان بیشتر از پیش پای کار بیایند و در نتیجه آن با همسایگانشان هم بیشتر ارتباط برقرار کنند.
نهادی که تشریفاتی نیست
مسجدجامعی عضو شورای اسلامی شهر تهران در همایشی مربوط به شورایان گفت: حضور شورایاران تشریفاتی نیست بلکه می تواند منشا اثرات فراوانی باشد.
وی اظهارداشت: هیچکس به تنهایی نمی تواند مسائل شهری مانند تهران را اداره کند و اگر کسی چنین ادعایی کرد مشخص است که اطلاعی از اداره شهر ندارد.
مسجدجامعی همچنین تصریح کرد که سیاست سم مهلک شورایاری هاست.
منع دخالت در امور اجرایی و مالی
این درحالی است که مدیران شهری در این دوره تاکید می کنند که براساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران، شورایاری ها حق دخالت در امور اجرایی، اداری و مالی مدیریت شهری را ندارند اما مدیریت شهری موظف به اخذ نظرات مشورتی شورایاری‌ها در اتخاذ تصمیات محلی است.
محمدرضا جوادی یگانه رییس ستاد پنجمین دوره انتخابات شورایاری های شهرداری تهران در گفت وگو با ایرنا با اشاره به مصوبه اخیر شورای اسلامی درباره نقش نظارتی شورایاری ها بر مدیریت شهری گفت: با این رویکرد شورایاری ها به جایگاه اصلی خود باز می گردند.
وی اظهارداشت: فارغ از مسائل قانونی، مصوبه اخیر شورای اسلامی شهر تهران درباره شورایاری ها ۲ موضوع را از هم تفکیک و در بخشی دخالت شورایاری ها در امور اداری، مالی و اجرایی مدیریت شهری به ویژه در سطح نواحی را ممنوع کرده است.
وی گفت: این مصوبه در بخش دیگر وظایف متعدد نظارتی و مشورتی را برای شورایاری ها تعیین کرده است که مدیریت شهری شامل شهرداری و شورای شهر موظفند در تصمیم‌هایی که صرفاً جنبه محله ای دارد، نظر شورایاری ها را اخذ کند.
رئیس ستاد پنجمین دوره انتخابات شورایاری‌های شهر تهران افزود: با این رویکرد، عملاً شورایاری ها به جایگاه اصلی خود که ارائه مشورت به مدیریت شهری است، باز می گردند.
جوادی یگانه با تاکید بر شفاف سازی نقش و جایگاه شورایاری ها در مدیریت شهری گفت: این انتخابات به دنبال دخالت و مشارکت مردم در تصمیم گیری ها در سطح محلات است که اقداماتی باید در این زمینه انجام شود.
وی با اشاره به چگونگی مشارکت شهروندان در اداره شهر بیان کرد: در حال حاضر شهروندان اعضای شورای شهر را انتخاب می‌کنند و اعضای شورا نیز شهردار را بر می گزینند و بر روند کار شهرداران مناطق، معاونان و سازمان های تابعه نظارت می‌کنند اما اینکه شهروندان در حوزه مدیریت محله ای و اداره محله خود نظر داشته باشند، با شورایاری ها محقق می شود و ما به دنبال دستیابی به این هدف هستیم.
معاون شهردار تهران شورایاری ها را فرصت ارزشمندی برای مدیریت شهری و شهروندان به منظور حضور در سطح شهر دانست و ابراز امیدواری کرد که پنجمین دوره انتخابات شورایاری ها با مشارکت حداکثری شهروندان برگزار شود.
بازبینی مدیریت سرای محلات
معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار تهران همچنین با اشاره به اینکه بازبینی مدیریت سرای محلات در حال انجام است، گفت: بعد از انتخابات تلاش خواهیم کرد که شورایاری ها به سمت نظارت بیشتر در مدیریت شهری سوق پیدا کنند.
دعوت از نخبگان و زنان
به گفته دبیر ستاد اجرایی هیات مرکزی انتخابات شورایاری‌ها تا ساعت ۱۹ سیزدهم تیرماه هشت هزار و ۲۴۳ داوطلب برای شرکت در این انتخابات ثبت نام کرده‌اند که از این تعداد هزار و ۸۸۵ نفر خانم بوده‌اند.
اگرچه مدیران شهری این استقبال از انتخابات شورایاری ها را در مقایسه با دوره های گذشته رو به رشد توصیف می کنند اما همچنان بر استقبال بیشتر شهروندان بویژه تحصیلکردگان و بانوان در این رویداد تاکید دارند و معتقدند که هرچقدر مشارکت بیشتر شود، زمینه انتخاب شورایاران متخصص و دلسوز تر برای کمک به توسعه شهری در پایتخت نیز فراهم می آید.
شرایط ثبت نام
شورایاری‌ها در واقع به عنوان بزرگترین انجمن محلی ایران به شرط آنکه در جایگاه واقعی خود قرار گیرند نهادهایی هستند که می‌توانند به عنوان بازوی توانمند مدیریت شهری پایتخت به شمار روند و این روزها کار ثبت‌نام پنجمین دوره انتخابات آن نیز در جریان است.
آخرین مهلت ثبت‌نام نامزدها ۱۵ تیرماه اعلام شده و قرار است چهارم مردادماه انتخابات آن به شکل کاملاً الکترونیکی برگزار شود.
شهروندان برای ثبت نام در این انتخابات باید از طریق سایت shorayari.tehran.ir اقدام کنند.
انتخابات امسال شورایاری ها در ۳۵۲ محله شهر تهران برگزار خواهد شد.
گزارش از عاطفه نژادسالاری
تهرام/۹۳۵۳// ۱۰۰۸