به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، از نخستین سالروز خروج آمریکا از برجام و عدم اجرای وعده های دیگر اعضای باقی مانده در این توافق، تهران نیز به صبر استراتژیک خود پایان بخشید. در روزهای اخیر ایران به رغم وعده ها و همچنین تهدیدات و هشدارهای طرف اروپایی به جدیت رویه کاستن از بار تعهدات برجامی را در پیش گرفته است.
هفته گذشته نخستین گام ایران با افزایش غنی سازی اورانیوم ۳.۶۷ درصد با استناد به بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام برداشته شد و از مرز ۳۰۰ کیلوگرم گذشت؛ بندهایی که برای تهران این حق را قائل شده در صورت عدم اجرای برجام از سوی طرف مقابل، به صورت جزئی یا کلی تعهدات خود را به حالت تعلیق درآورد.
فردا شانزدهم تیرماه موعد اقدام بعدی ایران به منظور کاستن از تعهدات خود فرا می رسد و مقامات جمهوری اسلامی در این مرحله، گویی افزایش غنی سازی تا پنج درصد و همچنین راه اندازی راکتور آب سنگین اراک را در دستور کار قرار داده اند.
فردا شانزدهم تیرماه موعد اقدام بعدی ایران به منظور کاستن از تعهدات خود فرا می رسد و مقامات جمهوری اسلامی در این مرحله، گویی افزایش غنی سازی تا پنج درصد و همچنین راه اندازی راکتور آب سنگین اراک را در دستور کار قرار داده اند.
در همین ارتباط حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری چهارشنبه گذشته دوازدهم تیرماه در جلسه هیات دولت خطاب به دیگر اعضای توافق هسته ای اظهار داشت: از ۱۶ تیر به بعد در زمینه رآکتور اراک اگر به تمام تعهدات خود طبق زمان‌بندی و برنامه عمل نکنید، جمهوری اسلامی ایران رآکتور اراک را به شرایط سابق بر می‌گرداند.
راه اندازی راکتور آب سنگین و افزایش غنی سازی تا سطح پنج درصد برای آغاز بکار راکتور، موضوعی است که در روزهای اخیر «علی اکبرولایتی» مشاور رهبرمعظم انقلاب به آن اشاره کرده است. وی در بخشی از صحبت های خود اظهار کرد: میزان غنی‌سازی اورانیوم از حد ۶۷.۳ درصد جلوتر خواهد رفت و تا هر جایی که مورد نیاز فعالیت‌های صلح‌آمیز ما باشد، خواهد رسید. مثلاً برای اینکه بتوانیم از اورانیوم در رآکتور بوشهر استفاده کنیم، باید غلظتش حدود پنج درصد باشد و این کاملاً یک هدف صلح‌آمیز است که از رآکتور ساخته شده مشترک ایران و روسیه برق استحصال کنیم.
در صحبت های ولایتی نیز همانند بسیاری از مقامات عالی رتبه ایران، همکاری های سازنده چین و روسیه از مسوولیت گریزی دیگر اعضای برجام جدا شده است. بنابراین وی تاکید دارد که «اگر روسیه و چین را مستثنی کنیم، بقیه طرف‌های برجامی نه‌تنها به تعهد خودشان عمل نکرده‌اند، بلکه مقدار زیادی هم توقعاتشان را بالا برده‌اند. گویی به زعم آنها این گام اول بوده که ایران برداشته و حالا باید گام‌های دیگر را هم بردارد! کاملاً یک حالت زورگویانه.»
از نگاه ناظران، طرف های اروپایی عضو برجام در حالی با ابزارهای گوناگون ایران را تحت فشار برای پایبندی به توافق قرار می دهند که خود در مرحله آغاز اجرای تعهدات درجا زده اند. سازوکارهای مالی مورد نظر سران بروکسل تاکنون بارها تغییر نام و کاربری داده و آخرین مورد آن یعنی اینستکس نیز فقط در حد شعار است.
ایران حتی اجرای اینستکس را ناکافی و مقدمه ای بر اجرای ۱۱ تعهد دیگر اروپا می داند اما اروپایی ها در عمل نشان داده اند که همین سازوکار حداقلی برای تامین دارو، مواد غذایی و کشاورزی را نیز عملیاتی نکرده اند.
ایران حتی اجرای اینستکس را ناکافی و مقدمه ای بر اجرای ۱۱ تعهد دیگر اروپا می داند اما اروپایی ها در عمل نشان داده اند که همین سازوکار حداقلی برای تامین دارو، مواد غذایی و کشاورزی را نیز عملیاتی نکرد ه اند.
ناامیدی ایران بیش از هر عاملی از تکرار وعده های محقق نشده اروپا ناشی می شود. سران قاره سبز حدود یک هفته پیش نیز در نشست وین از اجرای سازوکار اینستکس خبر دادند؛ وعده ای که هنوز تحقق نیافته است.
آنها در جریان دوازدهمین نشست کمیسیون مشترک برجام که با حضور معاونان وزیران امور خارجه و مدیران سیاسی ایران و گروه ۱+۴ و به همراه «هلگا اشمید» معاون مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در هتل کوبورگ برگزار شده بود، آغاز اجرای اینستکس را اعلام و رسانه ای کردند اما با گذشت بیش از یک هفته از آن رویداد، هنوز اثری از اجرای این سازوکار به چشم نمی خورد.
افزون بر تعهدگریزی اروپا، طنز ماجرا همراهی سازمان های اثرگذار بین المللی با آمریکا است؛ کشوری که از برجام خارج شده و دیگر اعضای برجام را از انجام تعهدات خود باز می دارد.
کاخ سفید اینک به دلیل کاهش تعهدات برجامی ایران، خواستار برگزاری نشست ویژه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده است؛ درخواستی از جانب «جکی ولکات»، نماینده آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی که با موافقت آژانس همراه بوده و قرار است این شورا چهارشنبه ۱۹ تیر با هدف رسیدگی به فعالیت های هسته ای ایران تشکیل جلسه دهد.
همان طور که انتظار می رفت، «جان بولتون» نخستین مقام آمریکایی بود که از این نشست استقبال کرده و آن را فرصتی برای افزایش فشار بر ایران دانسته است. در مقابل، ایران و روسیه شدیدترین واکنش ها و انتقادات را به تصمیم شورای حکام آژانس داشته اند.
در همین ارتباط «کاظم غریب آبادی» سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان های بین‌المللی مستقر در وین با انتشار بیانیه ای نوشته است: در واقع این یک طنز تلخ است که همان رژیمی که در عمل، برجام را به‌واسطه خروج غیر قانونی و یک‌جانبه از این توافق نقض و به دیگران فشار وارد کرده است تا همین کار را انجام دهند و در نتیجه، اجرای آن توسط جامعه بین‌المللی را از طریق اعمال همان ابزار قهرآمیز با مانع مواجه کرده است، حال نگرانی خود را در مورد اجرای همان توافق بیان می‌کند.
«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌الملل در وین نیز دیدگاهی مشابه همتای ایرانی خود دارد و در صفحه توئیتر خود نوشته است که «روابط بین‌المللی سرشار از شگفتی‌هایی است که با عقل سلیم جور در نمی‌آید. آمریکا از برجام خارج می‌شود و تلاش می‌کند با نقض قوانین بین‌المللی کاملاً آن را نابود کند و این آمریکا است که امروز خواستار نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای سرزنش ایران به دلیل انحراف جزئی از مفاد فرعی برجام است.»