به گزارش گروه نشریات خبری، بررسی امروز (۱۶ تیرماه) روزنامه‌ها، تارنماها و خبرگزاری‌های هر دو طیف اصلاح طلب و اصولگرا نشان می‌دهد که آنها سازوکار ویژه مالی اروپا موسوم به اینستکس را متناسب با خواسته‌های ایران بخصوص در حوزه‌های بانکی و نفتی نمی‌دانند و رسانه‌های این دو طیف سیاسی کشور معتقدند؛ سازوکار مالی سه کشور اروپایی نقایص بسیاری دارد که نمی‌تواند پاسخگوی نیازها و خواسته‌های ایران برای باقی ماندن در برجام باشد.
رسانه‌های اصلاح طلب در گزارش های خود به محورهایی همچون فاصله زیاد اینستکس با خواسته‌های ایران در حوزه بانکی و نفتی؛ برگزاری نشست شورای حکام به درخواست آمریکا؛ بی ثباتی در راهبرد «نه جنگ، نه مذاکره» بین تهران و واشنگتن؛ تماس تلفنی رؤسای جمهوری ایران و فرانسه؛ گام دوم ایران در سایه ناکامی اروپا در وفاداری به برجام؛ تصمیمات ایران در راستای اجرای گام دوم؛ سیاست‌های دوگانه ترامپ در قبال ایران؛ اهداف آمریکا از تحریم‌ها علیه ایران و آغاز اجرایی شدن گام دوم ایران پرداخته‌اند.
رسانه‌های اصولگرا نیز با اشاره به پایان مهلت ۶۰ روزه ایران به اروپا و ناکارآمدی اینستکس؛ به محورهایی مانند: درخواست آمریکا برای نشست شورای حکام؛ گام دوم ایران در قبال اروپا؛ اینستکس اقدامی در راستای تکمیل هدف FATF؛ اجماع ملی برای اجرای گام دوم و آمادگی ایران برای گام «سوم» توجه نشان دادند.
رسانه‌های اصلاح طلب
برخی عبارت‌های کانونی در رسانه‌های منسوب به اصلاح طلبان پیرامون این موضوع عبارتند از: با وجود اعلام کشورهای اروپایی درباره عملیاتی شدن این سازوکار ویژه مالی برای ایران اما هنوز هیچ تعاملی بر اساس آن صورت نگرفته است؛ آنچه درباره اینستکس در حال انجام است با خواسته‌های ایران در حوزه بانکی و نفتی فاصله چشمگیری دارد؛ جلسه شورای حکام در حالی برگزار می‌شد که آمریکا به عنوان عضو خارج‌شده از برجام چنین تقاضایی کرده است؛ درخواست واشنگتن (برای تشکیل جلسه شورای حکام) اقدامی زورگویانه و در چهارچوب سیاست‌های یکجانبه ترامپ است؛ کشور را باید آن‌چنان توانمند کنیم که محورهای مذاکرات و زمان و مکان آن را خود تعیین کنیم؛ گام‌های تهران فنی اما حامل پیام سیاسی است؛ قصد تهران با این گام‌ها نجات برجام با بازگرداندن توازن میان داده‌ها و ستانده‌های ایران است؛ چرا عده‌ای صبر و مقاومت مردم را حمل بر درستی تحلیل و رفتار خود می‌دانند و حاضر نیستند عملکرد خویش را تصحیح کنند؟؛ از امروز بالای ۳.۶۷ درصد غنی‌سازی می‌کنیم.
فاصله زیاد اینستکس با خواسته‌های ایران در حوزه بانکی و نفتی
- روزنامه آرمان در بخشی از گزارش خود با اشاره به پایان مهلت ۶۰ روزه ایران (۱۶ تیر) به اروپا و موعد اجرایی شدن گام دوم در راستای کاهش تعهدات برجامی و راه اندازی اینستکس، نوشت: ایران ۶۰ روز به کشورهای باقی مانده در برجام فرصت داد تا تعهدات خود به ویژه در حوزه‌های بانکی و نفتی را عملیاتی کنند. علاوه بر آن سه کشور اروپایی بیش از یک سال است که تلاش دارند در چارچوب سازوکار مالی، فروش نفت و نقل و انتقالات مالی ایران را در شرایطی که آمریکا دست به تحریم‌های یکجانبه زده است تسهیل کنند اما تاکنون این اقدام عملیاتی نشده است. سازوکار مالی سه کشور اروپایی نقایص بسیاری دارد که نمی‌تواند پاسخگوی نیازها و خواسته‌های ایران برای باقی ماندن در برجام باشد. از این رو ایران بعد از یک سال صبر راهبردی برای تغییر فضای بازی در واکنش به خروج آمریکا، بازگشت تحریم‌ها و فشارهای حداکثری و نیز تعلل و تأخیر اروپا در جبران اقدامات خصمانه آمریکا تصمیم به تغییر در فضای بازی گرفت. از این رو اعلام کرد که کاهش تعهدات نسبت به برجام را گام‌به‌گام جلو می‌برد. مقامات کشورمان در عین حال تاکید کردند، هر زمان که خواسته‌های ایران تأمین شوند، به همان میزان اجرای مجدد تعهدات متوقف شده را از سرخواهند گرفت، در غیر این صورت، جمهوری اسلامی ایران مرحله به مرحله اجرای تعهدات دیگر را متوقف خواهد کرد. در ۶۰ روز گذشته ایران به مشورت‌ها و مذاکرات خود با اعضای باقی مانده برجام در تمامی سطوح ادامه داد و نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح معاونان نیز برگزار شد که پس از آن نشست اعلام شد اینستکس عملیاتی شده است و قرار است هفت کشور اروپایی دیگر علاوه بر سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در آن سرمایه‌گذاری کنند. در عین حال با وجود اعلام کشورهای اروپایی درباره عملیاتی شدن این سازوکار ویژه مالی برای ایران اما هنوز هیچ تعاملی بر اساس آن صورت نگرفته است. علاوه بر این آنچه در حال انجام است با خواسته‌های ایران در حوزه بانکی و نفتی فاصله چشمگیری دارد.
برگزاری نشست شورای حکام به درخواست آمریکا
- روزنامه شرق نوشت: در آستانه اعلام گام دوم ایران در راستای کاهش تعهدات برجامی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به درخواست آمریکا یک نشست ویژه درباره ایران برگزار می‌کند؛ اگرچه تشکیل جلسه به خواست هریک از اعضا موضوع خاصی نیست. مطابق با بند «ب» از قاعده شماره ۱۱ قواعد کاری شورای حکام، شورا بنا به درخواست رئیس شورا، یا هر یک از اعضای شورا یا مدیرکل باید تشکیل جلسه بدهد. در این مورد، آمریکا درخواست تشکیل جلسه کرده است، اما اهمیت موضوع در آنجاست که هفته گذشته اعلام شد که ایران از سقف تعهدات برجامی‌اش در زمینه میزان ذخیره اورانیوم غنی‌سازی‌شده فراتر رفته است. این درحالی است که رئیس‌جمهوری نیز اعلام کرده که به‌زودی میزان غنای اورانیوم را از ۳.۶۷ بالاتر خواهد برد.
جلسه شورای حکام در حالی برگزار می‌شد که آمریکا به عنوان عضو خارج‌شده از برجام چنین تقاضایی کرده است. نمایندگی ایران در آژانس در بیانیه‌ای با اشاره به یادداشت مطبوعاتی نمایندگی دائم ایالات متحده آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین درخصوص درخواست برگزاری نشست ویژه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بحث درباره آخرین گزارش مدیرکل آژانس در مورد اجرای برجام این درخواست را «طنزی تلخ» خواند. … این حقیقت که آمریکا به عنوان نقض‌کننده نخستین و اصلی برجام، چنین درخواستی را مطرح کرده، حاکی از انزوای آن به علت مخالفت با چندجانبه‌گرایی و حاکمیت قانون در امور بین‌المللی است.
- «محسن پاک‌آیین» کارشناس مسائل سیاست خارجی در گفت وگو با ایلنا، در واکنش به درخواست آمریکا برای تشکیل جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران و در پاسخ به این سوال که این اقدام تا چه میزان می‌تواند تهران را برای ورود به مرحله دوم روند کاهش تعهدات برجامی تحت فشار قرار دهد، گفت: معتقد هستم درخواست آمریکا از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک اقدام انفعالی است چرا که ایالات متحده‌ای که خودش از برجام خارج شده و به تعهدات خود عمل نکرده است حالا از یک نهاد بین‌المللی که تا به امروز اجرای تعهدات ایران را تأیید کرده، درخواست می‌کند تا علیه ایران نشست اضطراری تشکیل دهد.
وی ادامه داد: در عین حال این درخواست واشنگتن اقدامی زورگویانه و در چهارچوب سیاست‌های یکجانبه آقای ترامپ است که فکر می‌کند می‌تواند نظرات خود را به دنیا تحمیل کند.
بی ثباتی در راهبرد «نه جنگ، نه مذاکره» بین تهران و واشنگتن
- روزنامه شرق در یادداشتی با عنوان "در تدارک تقویت بازوی نرم‌افزاری"به قلم «غلامرضا نظربلند» تحلیلگر سیاسی، می‌نویسد: راهبرد «نه جنگ، نه مذاکره»، در وضعیت حاضر روابط تنش‌آلود واشنگتن- تهران تنها گزینه ممکن به نظر می‌رسد، اما آیا مانایی آن را هم می‌توان تضمین کرد؟ به نظر می‌رسد پاسخ مثبت نیست؛ چراکه شرایط فوق‌العاده سیال کنونی اجازه ایستایی نمی‌دهد ولو آنکه راهکار مورد نظر تا بازه‌ای از زمان دوام بیابد. سیاست صبر و انتظار اگر به رفتن ترامپ در سال ۲۰۲۰ دل بسته است که به‌هیچ‌وجه مصلحت نیست. معلوم نیست که او برنده انتخابات سال آینده نباشد و اگر هم که کارش به شکست بینجامد و نامزدی از حزب دموکرات روی کار بیاید، هیچیک از آنها جز ساندرز که او هم رأی‌آور نیست، خواهان بازگشت آمریکا به برجام نیست یا اگر هست، آن را موکول به تحقق شرایط خاصی کرده است..... در پاسخ به این پرسش که چه راهبردی را می‌توان جایگزین کرد، باید سراغ راهبرد دیگری برویم و درباره زمان مناسب برای راه‌اندازی این راهبرد هم باید بگوییم که آن زمانی است که شرایط طرفینی مهیا باشد. این بدان معناست که هم آمریکا و هم ایران باید نشان دهند آماده مذاکره هستند. کاخ سفید وقتی می‌تواند ادعای آمادگی کند که دست از جنگ روانی علیه تهران بردارد و به تحریکات خود پایان بدهد. ترامپ باید توییت‌های تهدیدآمیز را از حافظه گوشی خود پاک کند و سیاست اعمال فشار حداکثری را به کناری نهد و این کنارگذاری را به آگاهی عموم برساند. …کوتاه سخن، حفظ وضع موجود دایر بر قوت بنیاد سخت‌افزاری کشور و ضعف نهاد نرم‌افزاری آن در راستای مصالح ملی نیست. بازوی نرم‌افزاری ما دچار بدافزار مضر و مهلکی شده است و نیاز به عمل دارد. بیمار ما اگر توان رفتن زیر تیغ جراحی را دارد که دیگر مسئله حادی نیست؛ اما اگر توان آن را ندارد، باید قبل از هر چیز، به توانمندسازی او دست بزنیم. اگر اظهارنظر اخیر یکی از مسئولان ارشد کشور را که «ساختار سیاسی ما اجازه نمی‌دهد هیچ سیاست‌گذاری اصلاحات دردآور انجام بدهد»، صحیح بدانیم، باید سراغ اصلاح ساختار را بگیریم. کشور را باید آن‌چنان توانمند کنیم که محورهای مذاکرات و زمان و مکان آن را خود تعیین کنیم.
تماس تلفنی رؤسای جمهوری ایران و فرانسه
- روزنامه اعتماد، در مطلبی با اشاره به تماس تلفنی دیروز «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه با حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری کشورمان، نوشت: حجت‌الاسلام حسن روحانی روز شنبه در تماس تلفنی «امانوئل ماکرون» با او، ضمن اشاره به تاکید همتای فرانسوی خود برای حفظ برجام گفت که ایران طی ۱۴ ماه گذشته و با وجود همه فشارها و تحریم‌های آمریکا کوشیده است در چارچوب یک صبر راهبردی این توافق را حفظ کند. رئیس‌جمهور، تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی آمریکا علیه ملت ایران را یک حرکتی تروریستی و جنگ اقتصادی تمام عیار دانست و تاکید کرد: «تداوم این جنگ اقتصادی می‌تواند به تهدیدات دیگری در منطقه و جهان منجر شود.»
روحانی اقدامات اخیر ایران را کاملاً در چارچوب برجام و برای حفظ آن برشمرد و از اتحادیه اروپا خواست تا به مسوولیت‌های خود در برابر معاهدات بین‌المللی و قطعنامه سازمان ملل متحد عمل کند و با دست زدن به اقداماتی، بیش از پیش برای حفظ برجام تلاش کند. رئیس‌جمهور با اشاره به پیشنهاد همتای فرانسوی خود گفت که توقف کلیه تحریم‌ها می‌تواند آغازی برای یک حرکت بین ایران و ۱+۵ باشد.
رئیس‌جمهور فرانسه نیز در این تماس تلفنی با بیان اینکه اتحادیه اروپا از ابتدای خروج امریکا از برجام با این اقدام شدیداً مخالفت کرده است، گفت: «اتحادیه اروپا خواهان حفظ برجام است و تمام تلاش خود را در این مسیر به‌کار گرفته است.» امانوئل ماکرون تصریح کرد: «می‌پذیریم که اقدامات اروپا برای جبران تحریم‌های امریکا موفق و کارآمد نبوده است اما همه تلاش خود را برای جبران این موضوع به کار می‌گیریم.»
گام دوم ایران در سایه ناکامی اروپا در وفاداری به برجام
- اعتماد در مطلبی می‌نویسد: ایران و ۱+۴ مسیری را که آرام آرام و گام به گام به مدت دو سال تا ژانویه ۲۰۱۵ رفتند به عقب بازمی‌گردند. تاکنون یک عضو یعنی ایالات متحده امریکا از قطار برجام پیاده شده و با بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای و اتخاذ رویکرد فشارحداکثری توازن این قطار را بر هم زده است.
بازماندگان در برجام که علاوه بر تروئیکای اروپایی، دو کشور چین و روسیه را هم شامل می‌شود از روز ۸ ماه مه سال ۲۰۱۸ تا به امروز نتوانسته‌اند انتظارهای ایران از توافقی که در ازای آن برنامه هسته‌ای خود را محدود کرده، برآورده سازند. ایران از اردیبهشت گذشته تا ۱۸ اردیبهشت سال جاری در صبری راهبردی و استراتژیک به ۱+۴ فرصت داد اما در نهایت مسیر استفاده از حق خود در برجام با استناد به مواد ۲۶ و ۳۶ را برگزید و تاکنون در یک مرحله که نوبه آن امروز (۱۶ اردیبهشت) به پایان می‌رسد از سطح تعهدات برجامی خود کاسته است. در مرحله نخست، ایران سقف محدودیت ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده تا ۳.۶۷ و همچنین ذخیره آب سنگین بیش از ۱۳۰ تن را نادیده گرفت و در مرحله دوم که گفته شده از امروز آغاز می‌شود ایران دیگر به سطح غنی‌سازی ۳.۶۷ پایبند نخواهد ماند و به گفته برخی از مقام‌های رسمی در ایران از امروز تهران کلید غنی‌سازی ۵ درصد را می‌زند. …گام‌های تهران فنی اما حامل پیام سیاسی است. تهران می‌گوید با این گام‌ها قصد خروج از توافق هسته‌ای را ندارد بلکه هدف نجات برجام با بازگرداندن توازن میان داده‌ها و ستانده‌های ایران است. مطالبه‌های تهران در زمینه تسهیل شرایط برای فروش نفت با وجود تحریم‌های آمریکا و همچنین به راه افتادن کانالی برای تبادل‌های مالی و بانکی از یک سال پیش به ۱+۴ اعلام شده اما تعلل و بهانه‌گیری در مسیر تحقق این مطالبه‌ها همچنان ادامه دارد. همزمان رفتارهای زیگزاکی کشورهای اروپایی در همراهی با امریکا در مسائل غیربرجامی و حتی تأیید درخواست دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا برای توافق هسته‌ای جدید با ایران به بدبینی‌ها در تهران نسبت به تروئیکای اروپایی افزوده است. تهران لفاظی‌های اروپا در حمایت از توافق را ناکافی دانسته و اخیراً بسیاری از مقام‌های ایرانی از عدم وجود اراده سیاسی در اروپا برای مقابله با تحریم‌های امریکا سخن می‌گویند.
سیاست‌های دوگانه ترامپ در قبال ایران
- در یادداشت روزنامه اعتماد با عنوان «سردرگمی آمریکایی» می‌خوانیم: افزون بر یک سال است که با خروج آمریکا از برجام، سیاست خارجی کاخ سفید بیش از هر موضوعی بر چگونگی مهار و مواجهه با ایران متمرکز شده است؛ راهبردی تهاجمی که در آن علاوه بر نقض برجام، تحریم‌های سنگین اقتصادی، ایران‌هراسی، سعی در تشکیل ائتلاف جهانی علیه کشورمان، استفاده ابزاری از برخی کشورهای منطقه در جهت افزایش تهدیدات امنیتی، حملات سایبری و تهدید به جنگ با اعزام نیروی نظامی به منطقه به چشم می‌خورد. درحقیقت سیاست ترامپ مجموعه‌ای از اقدامات خصمانه همه رؤسای جمهور قبلی ایالات متحده را شامل می‌شود. اما آنچه میان تمام موارد فوق متمایز از سیاست‌های گذشته کاخ سفید است، اصرار روزانه ترامپ برای مذاکره مشروط و حتی بدون پیش‌شرط با ایران برای فریب جامعه جهانی و تأثیرگذاری برافکار عمومی در داخل ایران است. سیاست‌های متناقض و رفتارهای دوگانه‌ای که موجب شده بسیاری از تحلیلگران به سردرگمی ترامپ و کاخ سفید در چگونگی برخورد با ایران اذعان داشته باشند، چرا که از یکسو ترامپ به افزایش تحریم‌های ایران اقدام می‌کند و از سوی دیگر واسطه‌های مختلفی را برای مجاب کردن کشورمان به بازگشت بر سر میز مذاکره و با دستور کار مورد نظر کاخ سفید به تهران گسیل می‌کند و همزمان تا آستانه حمله نظامی پیش می‌رود.
اهداف آمریکا از تحریم‌ها علیه ایران
- اعتماد در مطلبی با عنوان "رفع تحریم‌ها از درون" درباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران آورده است: این معنا اجماعی است که تحریم‌های آمریکا علیه ایران با هدف ایجاد و تشدید نارضایتی‌ها در کشور صورت می‌گیرد. همه بر این معنا متفق‌القولند و از سوی هیچیک از سخنگویان جناح‌های مختلف شنیده نشده است که تحلیل دیگری داشته باشند و فشار اصلی ناشی از تحریم‌ها را متوجه مردم ندانند. از طرف دیگر همه می‌دانیم که این فشارها ره به جایی نمی‌برد و هرگز چنین امکانی وجود ندارد که ملت ایران تن به تسلیم دهد و برده آمریکا شود و اجازه دهد که منابع کشور تحت اختیار بیگانگان قرار گیرد و آنان مقدرات کشور را تعیین کنند. اینها بدیهی است ولی آیا وجود این مسلمات دلیل می‌شود که ما راه‌های گشایش در امور مردم را امتحان نکنیم؟ آیا اگر مردم تن به ذلت و خواری نمی‌دهند، اگر به هیچ‌وجه آسیب به کشور را نمی‌پذیرند، به آمریکا کوچک‌ترین اعتمادی ندارند و حتی حاضرند سختی‌ها را تحمل کنند دلیل درستی رفتار و روش‌های ما است؟ چرا معمولاً در این زمینه خلط مبحث می‌شود و عده‌ای صبر و مقاومت مردم را حمل بر درستی تحلیل و رفتار خود می‌دانند و حاضر نیستند عملکرد خویش را تصحیح کنند؟ عقل و خرد و منطق گواهی می‌دهد که اگر در داخل کشور استحکام و انسجام داخلی تحقق یابد پیام بسیار روشن و قاطعی به جهان مخابره خواهد شد و امید به تشتت داخلی که به هر دلیل در تصور دشمنان ایران شکل گرفته است به یأس مبدل می‌شود و قطعاً آمریکا در بعد سیاسی و اقتصادی وادار به عقب‌نشینی خواهد شد و این عقب‌نشینی با سرعت و در زمان کوتاهی تحقق خواهد یافت؛ به عبارت دیگر اگر وحدت داخلی با حضور همه جناح‌ها و سلیقه‌ها ایجاد شود لازم نیست کسی به انتخابات آمریکا دل ببندد که ترامپ انتخاب نشود، لازم نیست این همه زمان را از دست بدهیم و رنج مردم را بپذیریم و توسعه کشور به تأخیر افتد.
اجرایی شدن گام دوم ایران
- به گزارش ایسنا، سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان در نشست مطبوعاتی به پرسش خبرنگاران درباره مسائل فنی گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران پاسخ داد.
«بهروز کمالوندی» در این نشست اعلام کرد مسائل فنی افزایش درصد غنی‌سازی اورانیوم انجام شده و تا ساعاتی دیگر درصد غنی سازی ایران از ۳.۶۷ عبور خواهد کرد.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان در این نشست گفت: امروز رونوشت تغییرات را به نماینده آژانس در ایران تحویل دادیم و تا ساعاتی دیگر مراحل غنی سازی بیش از ۳.۶۷ درصدی شروع می‌شود. پیش بینی ما این است که فردا اول صبح که گزارش ما به آژانس داده شود، ما از ۳.۶۷ درصد فراتر رفته‌ایم و این اقدامی بوده که جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده و در وضعیتی که ما قرار داریم گفته شده که همه نیازهای کشور باید مد نظر باشد. نیازی که در کشور وجود دارد یک نیاز نیروگاه‌های قدرت است و در بلند مدت هم نیاز برای پیشران اتمی که هر کدام درصدهای مختص خود را دارند.
- ایسنا در مطلبی دیگر با اشاره به نشست خبری سخنگوی دولت با رسانه‌ها نوشت: در این نشست خبری که همزمان با پایان مهلت ۶۰ روزه ایران به اروپا برای اجرای تعهدات برجامی در مجموعه ریاست جمهوری برگزار شود، علی ربیعی سخنگوی دولت به همراه مهدی کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی و عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه، به تشریح جدیدترین تصمیمات جمهوری اسلامی در قبال این توافق پرداختند.
علی ربیعی در ابتدای این نشست خبری، اظهار کرد: رسانه‌ها و افکار عمومی دنیا به نحوی نگران رفتار آمریکا در قبال برجام هستند.
وی ادامه داد: به طور مقدماتی اعلام می‌کنم که دستورالعمل ما این است که از ۳.۶۷ عبور خواهیم کرد و مقدار غلظت غنی سازی براساس نیاز ما انجام می‌شود.
سخنگوی دولت اظهار کرد: از ابتدای برجام دو طیف وجود داشتند که یکی می‌گفت بی جهت وارد مذاکره شدید، برجام فایده‌ای نداشت و از ابتدا نباید وارد می‌شدیم و در واقع یک پوچ انگاری نسبت به برجام ابراز می‌کردند و الان هم معتقدند برجام نباید باشد.
وی افزود: عده‌ای دیگر هم می‌گفتند که باید تحت هر شرایطی در برجام بمانیم اما به رغم همه تنوع نظرات در کشورمان که لازم هم هست، تصمیمی که ما گرفتیم به نفع صلح جهانی بوده است و سازوکارهای امنیتی جهان را تأمین می‌کرد و آمریکا اشتباه استراتژیکی انجام داد که از برجام خارج شد.
ربیعی ادامه داد: برجام منافع همگان را تأمین می‌کرد، اما به هر قیمتی هم حاضر نیستیم در برجام بمانیم.
- تارنمای انتخاب با اشاره به نشست خبری امروز عراقچی، ربیعی و کمالوندی با رسانه‌ها محورهای مهم این نشست را برشمرده است: تصمیمات جدید ایران درباره کاهش تعهدات برجامی / سخنگوی دولت: از امروز بالای ۳.۶۷ درصد غنی‌سازی می‌کنیم / عراقچی: امروز نامه‌ای از سوی ظریف به موگرینی نوشته شده و ارسال می‌شود / از آنجا که خواسته‌های ما و فروش نفت قبل از برجام تحقق نیافته گام دوم را برمی‌داریم / ما خواهان ادامه برجام هستیم ولی باید خواسته‌هایمان اجرا شود / تماس تلفنی دیشب مکرون با رئیس جمهور کشورمان سازنده بود / زمینه‌هایی وجود دارد که در گفت و گوها به یک راه حل برسیم / کمالوندی: تا چند ساعت دیگر فرایند غنی‌سازی بالای ۳.۶۷ شروع می‌شود؛ فردا صبح از این میزان فراتر رفته‌ایم.
- فرارو، نوشت: سید عباس عراقچی در گفت و گوی خود با خبرنگاران در پاسخ به سوالی در مورد اینستکس تاکید کرد که نکته مهم این است که ایران هیچ امیدی و اتکایی به هیچ کشوری نبسته است. از جمله به هیچ کشور اروپایی و همچنین ساز و کار اینستکس. ولی از هر امکانی که وجود داشته باشد برای بهره مندی کشور از شرایط بهتر اقتصادی استفاده می‌کند.
وی با اشاره به جنگ اقتصادی که ترامپ به قول خودش علیه ایران آغاز کرده است ادامه داد: ما از هر معبری که بشود و امکانش وجود داشته باشد استفاده می‌کنیم تا شرایط را باز کنیم و امکان بهره مندی اقتصادی برای کشور ایجاد کنیم. تلاش ما این است که از هر معبری در این زمینه استفاده کنیم.
عراقچی گفت: در حال حاضر معابر اصلی که ما باز کرده‌ایم از مسیر کشورهای چین، روسیه، هند، ترکیه، همسایگان و شرکای مهم اقتصادی ما می‌گذرد. ما در تعامل با این شرکای اقتصادی که به نام برخی از آنها را اشاره کردم تعاملات جدید اقتصادی تعریف کرده‌ایم که از جمله آنها استفاده از پول ملی دو کشور برای انجام تبادلات اقتصادی است.
رسانه‌های اصولگرا
برخی عبارت‌هایی که در رسانه‌های نزدیک به طیف سیاسی اصولگرا پیرامون این موضوع به کار رفته در پی می آید: اعضای اروپایی برجام طبق سازوکار اینستکس، به هیچ عنوان از ایران نفت نمی‌خرند و تبادلات بانکی را نیز برقرار نمی‌کنند؛ اینستکس؛ قول و قراری که رفته رفته تهی شد!؛ تلاش نمایشی اتحادیه اروپا برای ماندن ایران در برجام؛ اینستکس هیچ مزیتی نخواهد داشت و عملاً وقت‌کشی محسوب می‌شود؛ اینستکس در شأن جمهوری اسلامی نیست؛ اینستکس اقدامی در راستای تکمیل هدف FATF؛ دولت می‌بایست گام دوم کاهش تعهدات برجامی را با سرعتی بیشتر و در سطحی وسیع‌تر انجام دهد و روند کاهش تعهدات ایران در راستای حفظ برجام است و ممکن است این روند به خاتمه حضور ما در برجام منتهی شود.
پایان مهلت ۶۰ روزه ایران به اروپا و ناکارآمدی اینستکس
- روزنامه کیهان در گزارشی نوشت: با توجه به بی‌عملی اروپا در مهلت ضرب‌الاجل ۶۰ روزه، گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران امروز آغاز می‌شود. این گام با توجه به خروج رسمی آمریکا و بی عملی اروپا از برجام باید بازگشت به نقطه پیش از برجام باشد.
پس از امضای برجام، اروپایی‌ها به هیچ عنوان به تعهدات خود عمل نکردند. ظریف، مهر ۹۶ گفت که هنوز نمی‌توانیم یک حساب بانکی در انگلیس باز کنیم. …اروپایی‌ها به هیچ اقدامی در راستای تعهدات برجامی خود عمل نکردند تا اینکه در روزهای پایانی مهلت ۶۰ روزه ایران و همزمان با برگزاری دوازدهمین کمیسیون مشترک برجام از اجرایی شدن اینستکس با یک خط اعتباری محدود خبر دادند که به هیچ وجه جوابگوی نیازهای ایران نبود. مقامات ایران در اظهارات جداگانه تاکیدکردند که این کانال پرداخت، به هیچ عنوان خواسته‌های ایران را تأمین نمی‌کند. در همین رابطه، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه تاکیدکرد که «۳ کشور اروپایی متعهد شدند که ۱۱ تعهد را در راستای توافق برجام اجرایی کنند و در هیچیک از این تعهدات، اینستکس وجود ندارد».
«مجید تخت‌روانچی» نماینده دائم ایران در سازمان ملل نیز این اقدام را ناکافی دانست و از این سازو کار مالی به‌عنوان «ماشین بدون بنزین» یاد کرد.
طرف اروپایی در برجام متعهد شده بود که ضمن خرید نفت از ایران و پرداخت پول آن، تبادلات بانکی را نیز برقرارکرده و همچنین کالاهای تحریمی را با ایران مبادله کند؛ اما اعضای اروپایی برجام طبق سازوکار اینستکس، به هیچ عنوان از ایران نفت نمی‌خرند و تبادلات بانکی را نیز برقرار نمی‌کنند؛ بلکه صرفاً از طریق این کانال، در ازای خرید نفت ایران توسط کشورهای غیراروپایی، به جای پرداخت پول، در اقدامی توهین آمیز صرفاً غذا و دارو (اقلام غیرتحریمی آمریکا) را در اختیار ایران قرار می‌دهند!
- سیاست روز در گزارشی با میان تیتر "گام ناکافی اروپا در اینستکس" می‌نویسد: اینستکس در مهلت ۶۰ روزه با شویی بین المللی مثلاً عملیاتی شد، اما این گام که نشان از نیاز اروپا به ماندن جمهوری اسلام در تعهد برجام بود هم در عمل تفاوتی با قراردادهایی که بسته شده و اجرا شده نداشت و عملاً به مبادله نفت در برابر دارو تقلیلی یافت تا دوباره کاری از پیش نرود. اروپا در طول یکسال خروج آمریکا از برجام در تمام مدت در حال دادن وعده‌های بدون پشتوانه بود تا ایران را به اجرای یکطرفه تعهدات خود در این توافق وادارکند. یکی از مهمترین این وعده‌ها پس از خروج آمریکا از برجام، راه اندازی سازوکاری برای ایمن سازی تجارت میان ایران و اروپا بود. در ابتدا طرح کانال ویژه مالی (SPV) ارائه شد و بعد از ۹ ماه وعده‌های پیاپی در نهایت، سازو کار اینستکس به عنوان بخشی از اس پی وی اجرایی شد. هر دو عملاً در طول یکسال به جایی نرسید هرچند در روزهای پایانی مهلت ۶۰ روزه ایران و همزمان با برگزاری دوازدهمین کمیسیون مشترک برجام از اجرایی شدن اینستکس با یک خط اعتباری محدود خبر دادند که به هیچ وجه جوابگوی نیازهای ایران نبود.
- تارنمای راه دانا در مطلبی با عنوان "اینستکس؛ قول و قراری که رفته رفته تهی شد!" و "تلاش نمایشی اتحادیه اروپا برای ماندن ایران در برجام" نوشت: در شرایطی که بیش از یک سال از تلاش اروپا برای برقراری کانال‌های مالی، spv و اینستکس گذشته است اما به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا برای ماندن ایران در برجام ابتدا اینستکس را از ماهیت اصلی تهی کرده و در ادامه به عنوان یک اهرم برای ماندن ایران در برجام و ادامه تعهدات برجامی خود استفاده می‌کند.
راه دانا افزود: اگرچه اینستکس در ابتدا و در شرایط تحریمی می‌توانست به نقطه امیدی برای ایران در جهت خروج از شرایط تحریمی و مقابله با جنگ تمام عیار اقتصادی باشد اما وضع شرط و شروط مختلف از سوی اتحادیه اروپا و بدعهدی‌های آنها باعث تهی شدن از ماهیت اصلی آن شده است.
در شرایطی که بیش از یک سال از تلاش اروپا برای برقراری کانال‌های مالی، spv و اینستکس گذشته است اما به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا برای ماندن ایران در برجام ابتدا اینستکس را از ماهیت اصلی تهی کرده و در ادامه به عنوان یک اهرم برای ماندن ایران در برجام و ادامه تعهدات برجامی خود استفاده می‌کند.
نظر کارشناسان درباره سازوکار ویژه مالی اروپا (اینستکس)
-کیهان در ستون «خبر ویژه» درباره اینستکس می‌نویسد: «وحید شقاقی» کارشناس اقتصادی به ایلنا گفت که راه‌اندازی اینستکس هیچ امتیازی برای ایران محسوب نمی‌شود. اینستکس به هیچ وجه کانال مالی نیست بلکه یک شرکت واسط است که در اروپا تأسیس شده است.
شقاقی با تاکید بر اینکه متأسفانه تأمین مالی واردات کالا از این شرکت اروپایی هنوز مبهم است، ادامه داد: اگر اتحادیه اروپا می‌پذیرفت که نفت ایران به این کشورها صادر شود و به ازای دپوی ارز حاصل از صادرات نفت در این کانال، کالاهای مورد نیاز کشور را در اختیارمان قرار می‌داد در شرایط نفت در برابر غذا و دارو قرار می‌گرفتیم اما اینستکس بدتر از نفت در برابر غذا است.
وی با اشاره به اخبار منتشر شده از سوی بانک مرکزی مبنی بر ایجاد خط اعتباری برای واردات کالا از اروپا گفت: ایجاد خط اعتباری برای واردات کالا بسیار خطرناک است چرا که بدهی‌های خارجی ما را افزایش می‌دهد. … شقاقی گفت: اینستکس هیچ مزیتی نخواهد داشت و عملاً وقت‌کشی محسوب می‌شود.
- «فریدون عباسی» رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در گفت و گو با روزنامه وطن امروز می‌گوید: اینستکس در شأن جمهوری اسلامی نیست. این را باید در نظر گرفت که اروپایی‌ها به تعهدشان عمل نکردند و راهکاری را ارائه کردند که صرفاً اتلاف وقت بود. در مدت یکسال گذشته صرفاً وقت تلف شد. الان چند سال از انعقاد برجام گذشته است و اگر قرار بود این راه ثمر دهد تاکنون داده بود. ببینید! دیپلمات آلمانی می‌آید در تهران و وقیحانه می‌گوید اگر برجام برای شما میوه نداد از سایه آن استفاده کنید. این حرف برای کشور بزرگی مانند ایران تحقیرآمیز است. باید جواب این حرف را می‌دادند اما ندادند. من اینستکس را راه‌حل مناسبی برای حل مشکلات کشور نمی‌بینم.
گام دوم ایران در قبال اروپا
- فریدون عباسی در ارزیابی کاهش تعهدات هسته‌ای ایران در گام نخست در ۲ حوزه آب سنگین و ذخایر اورانیوم غنی شده ۳.۶۷ درصد به وطن امروز می‌گوید: اینها در واقع باج اضافه‌ای بود که ما به این کشورها داده بودیم. این موضوعات حتی در برجام هم به این صورت نیامده بود. چون قرار بود ما آب سنگین را در معرض فروش بگذاریم. در معرض فروش گذاشتن هم اینگونه نیست که شما آن را از کشور خارج کنید و دیگران بتوانند دبه کنند و نخرند. یا اینکه ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده در برجام آمده بود ولی اینها آن را به کمتر از ۲۰۰ کیلو کاهش دادند. اینها تعهدات اضافه‌ای بود که ما پذیرفتیم. اکنون تازه رسیده‌ایم به حدی که در برجام ذکر شده است. در نتیجه نمی‌توان گفت که یک اقدام خیلی خارق‌العاده‌ای را انجام دادیم که بتوان روی آن مانور گسترده‌ای داد. بهتر است برای این موضوع فکر دیگری کنیم تا طرف‌های مقابل ما به تعهدات‌شان عمل کنند.
- سیاست روز در مطلبی با عنوان "فعلاً در چارچوب برجام " به اجرای گام دوم ایران می‌پردازد و می‌نویسد:
ایران کاهش تعهدات خود را مستند به بند ۲۶ و ۳۶ توافق هسته‌ای می‌داند. بر اساس این دو بند، جمهوری اسلامی به دلیل عدم اجرای تعهدات طرف مقابل می‌تواند تعهدات خود را کاهش دهد و این به معنای نقض برجام نیست.
مطابق توافق برجام ایران مجاز بود که تا سقف سیصد کیلوگرم اورانیوم با خلوص کم در انبارهای خود نگهداری کند. میزان تعیین شده ذخیره آب سنگین ایران هم ۱۳۰ تن بود. آژانس بین المللی انرژی اتمی در ۱۴ گزارش خود طی ۱۲۰۸ روز گذشته، تأیید کرده بود که ایران درباره اورانیوم غنی شده به تعهد خود پایبند بوده. درباره آب سنگین چند بار ایران به طور بسیار محدودی در حد ۱۰۰ کیلوگرم از میزان مجاز نگهداری فراتر رفت، اما به سرعت خود را با تعهد برجامی اش هماهنگ کرد.
برخی بر این باورند که اقدامات اخیر ایران می‌تواند زمینه را برای بازگشت تحریم‌های بین‌المللی که با هدف محدود کردن فعالیت هسته‌ای ایران وضع شده بود، فراهم کند. اما دراین میان امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه و یکی از طرف‌های برجامی در این باره اعلام کرده که حتی اگر ایران برجام را زیر پا بگذارد، اروپا برنامه‌ای فوری برای پیروی از آمریکا و بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای ایران ندارد.
- روزنامه صبح نو با اشاره به اظهارات رئیس جمهوری کشورمان درباره گام دوم ایران مبنی بر اینکه «اگر می‌خواهید اظهار تأسف کنید، از همین حالا اظهار تأسف کنید و اگر هم بناست بیانیه دهید، از همین الان بیانیه بدهید. ۱۶ تیر سطح غنی‌سازی ایران دیگر ۳.۶۷ نخواهد بود. ما این تعهد را کنار می‌گذاریم و به هر مقداری که دل‌مان خواست و ضرورت‌مان بود، از ۳.۶۷ بالاتر می‌رویم.» … نوشت: ایران پس از خروج یکطرفه دولت ایالات متحده از این معاهده، فرصتی طولانی به اروپا داد تا اقدامی برای تعهدات‌شان دربرابر برجام انجام دهد. اروپا با وعده راه‌اندازی اینستکس سعی کرد ایران را در برجام نگه دارد؛ اما خود حاضر نشده این کانال مالی را راه‌اندازی کند و هزینه‌ای برای حفظ برجام بپردازد.
همچنانکه رئیس‌جمهوری روحانی در این زمینه گفته است: سازوکار مالی اروپایی‌ها (اینستکس) تاکنون فقط اقدامی نمایشی بوده است. امروز اینستکس، تنها سازوکار بدون پول است و اینستکسِ توخالی به هیچ دردی نمی‌خورد. اگر اینستکس فعال و پول فروش نفت ایران به آنها به‌واسطه آن حاصل شود، با وجود ایرادات آن، می‌توان تا حدی آن اقدام را قبول کرد.
دکتر محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه نیز گفته است: در نشست برجام، سه کشور اروپایی متعهد شدند ۱۱ تعهد را اجرایی کنندکه فروش نفت، بازگشت پول نفت، سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل و کشتیرانی ازجمله این تعهدات بود. دکترظریف اینستکس را مقدمه اجرای ۱۱ تعهد خواند و گفت: این ۱۱ تعهد در چارچوب ماده ۳ ضمیمه ۲ برجام نوشته شده؛ اما اقدامات فعلی اروپایی‌ها دراین‌زمینه کافی نیست.
اینستکس اقدامی در راستای تکمیل هدف FATF
- در بخشی از گزارش کیهان می‌خوانیم: برخلاف ادعای اروپا، اینستکس نه فرآیندی ذیل برجام، بلکه اقدامی در راستای تکمیل هدف FATF است. کارویژه اینستکس شناسایی مسیرهای خرید نفت ایران و شفاف‌سازی آن برای آمریکاست. به عبارت دیگر اینستکس بخشی از پازل FATF در رصد تراکنش‌های مالی ایران برای وزارت خزانه‌داری آمریکا است. اینستکس نه تنها مسیرهای خرید نفت ایران را برای آمریکا شناسایی می‌کند، بلکه فراتر از آن مدیریت کانال خرید نفت ایران را نیز به اروپا می‌سپارد! ایران ذیل اینستکس هم تحریم است، هم در ازای فروش نفت، نه تنها پولی نمی‌گیرد بلکه از خرید کالاهای مدنظر خود نیز محروم است (یعنی حتی نفت در برابر کالا هم نیست) و باید صرفاً کالاهای غیرتحریمی- بر اساس صلاحدید اروپا! - را خریداری کند.
روند اقدامات اروپا در مدت زمان ضرب‌الاجل ۶۰ روزه بیش از پیش ثابت کرد که این کشورها به هیچ عنوان حاضر نیستند که به تعهدات برجامی خود عمل کنند.
درخواست آمریکا برای نشست شورای حکام
- به گزارش وطن امروز به نقل از مهر، نمایندگی ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین با صدور بیانیه‌ای که در توئیتر منتشر شد، آورده است: این طنزی تلخ است که همان رژیمی که برجام را از طریق خروج غیرقانونی و یکجانبه نقض کرد و به دیگران فشار می‌آورد تا اقدام مشابهی را صورت دهند و با اعمال زور مانع اجرای آن توسط جامعه بین‌المللی می‌شود، نسبت به اجرای همان توافق، ابراز نگرانی کرده است. بر اساس این بیانیه، تصمیم ایران برای کاهش تعهداتش در برجام، در واکنش به شرایطی است که آمریکا ایجاد کرده است. نمایندگی ایران همچنین تصریح کرد که درخواست آمریکا با مأموریت شورای حکام و پادمان‌های مرتبط نسبتی ندارد و مسائل مرتبط با اجرای برجام در چارچوب سازوکاری که در این رابطه طراحی شده قابل پیگیری است.
اجماع ملی برای گام دوم
- صبح نو در بخشی از گزارش "گام دوم هسته‌ای ایران" نوشت: ایران عزم خود را جزم کرده تا گام دوم را بردارد؛ گامی که حاصل از اجماع ملی است. همچنانکه آقای علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر انقلاب در امور بین‌الملل، گام دوم را نتیجه اجماع تمام اعضا و ارکان حکومت دانسته که بدون تردید به آنچه گفته شده، عمل خواهد شد. ولایتی دراین‌باره گفته است: «آمریکایی‌ها مستقیماً و اروپایی‌ها غیرمستقیم برجام را نقض کرده‌اند. به نسبتی که آنها در جهت نقض برجام پیش بروند، ما هم در همان جهت واکنش نشان می‌دهیم».
آغاز اجرای گام دوم ایران و آمادگی ایران برای گام «سوم»
- به گزارش خبرگزاری فارس، همزمان با پایان یافتن مهلت ۶۰ روزه ایران به کشورهای اروپایی، تصمیمات جدید کشورمان درباره کاهش تعهدات برجامی، طی نشست خبری علی ربیعی سخنگوی دولت با همراهی عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه و بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی تشریح شد.
در این نشست خبری امروز، با حضور علی ربیعی، بهروز کمالوندی، سیدعباس عراقچی گفت: ما امروز در موعد ۶۰ روز پایان گام اول کاهش تعهدات در برجام هستیم و از آنجا که خواسته‌های ما و فروش نفت قبل از برجام تحقق نیافته گام دوم را برمی داریم و در گام دوم نسبت به میزان و درصد غنی سازی.
وی بیان کرد: روند کاهش تعهدات ایران در راستای حفظ برجام است و ممکن است این روند به خاتمه حضور ما در برجام منتهی شود.
معاون سیاسی وزیر خارجه در پاسخ به سوالی گفت: اگر اروپا از طریق اینستکس توانسته بود خواسته‌های ما را برآورده کند ما در این گام قرار نداشتیم. آنها نتوانستند خواسته ما را در حوزه فروش نفت و بازگشت درآمدهای نفتی نتوانستند نیازهای ما را تأمین کنند.
عراقچی ادامه داد: کشورهای اروپایی بیشتری غیر از سه کشور سهامدار اینستکس قرار است به این سازوکار به عنوان سهامدار بپیوندند. اینکه اروپایی‌ها تلاش می‌کنند راه حل‌هایی پیدا شود این هم یک واقعیت است و بر همین اساس گفتگوهای تلفنی و رفت و آمدها خواهد بود در غیر این صورت بعد از ۶۰ روز ما گام سوم را برخواهیم داشت.