روزنامه همدلی در گزارشی اعلام کرد: پیروز مجتهدزاده مورخ و ایران‌شناس، محقق و کارشناس مسائل و مطالعات سیاسی ضمن تاکید بر حفظ آرامش در مواقع بحرانی و با بیان اینکه «هرگونه واکنش احساسی می‌تواند تبعات سنگینی برای ما داشته باشد. اینکه انگلیسی‌ها رفتاری خارج از معاهدات نظام بین‌الملل انجام داده‌اند، دلیل نمی‌شود ما چشم روی مصلحت کشور و منافع ملی‌مان ببندیم و با رفتاری آنچنانی به کشور هزینه تحمیل کنیم.» به پرسش‌های «همدلی» در این زمینه پاسخ گفت که در ادامه می‌خوانید:
توقیف نفتکش ایران توسط انگلیس حاوی چه پیامی بود؟
این اقدام از سوی انگلستان اقدامی بسیار غیردوستانه و نابخردانه بود که همه را به نوعی به تعجب واداشت. اصولاً باید این را در نظر گرفت که جبل‌الطارق فقط به بریتانیا تعلق ندارد و کشورهای مراکش و اسپانیا هم در آن سهیم هستند. به همین دلیل نظر من این است که انگلیسی‌ها از عمد چنین اقدامی را انجام دادند تا به دنیا و آمریکا این پیام را بدهند که هیچ دوستی‌ای با جمهوری اسلامی ندارند. انگلیس نشان داد که به تخریب رابطه با ایران فکر می‌کند و با وجود تلاش‌های ظاهری که برای ماندن برجام از خودش نشان می‌دهد، سعی‌اش را به کار گرفته تا این قرارداد مهم بین‌المللی به نوعی نقض شود. این در حالی است که ماندن برجام برای همه کشورها از جمله ایران و انگلیس سرشار از بهره است و می‌تواند در ترمیم فضای کدر جهان نقشی مهم را ایفا کند. اما بعد از توقیف نفتکش ایرانی توسط انگلیسی‌ها، ایران باید بداند که برای حفظ برجام نمی‌تواند روی این کشور حساب زیادی باز کند و به همین دلیل، لازم است تا با طرف‌های دیگر برجام در خصوص نوع رفتار بریتانیا وارد بحث و رایزنی شود.
شما به عنوان یک تحلیل‌گر، انتظار چنین کاری را از انگلیس داشتید؟
انگلستان نزدیک به ۴۰ سال است که رابطه خاصی با ایران دارد و با وجود اینکه دو کشور در پایتخت‌های همدیگر سفارت‌خانه و سفیر دارند، در تمام این سال‌ها هیچ موقع نبوده است که ایرانی‌ها آنها را به عنوان متحد یا همراهی جدی برای خود بدانند. به همین دلیل دستگاه دیپلماسی ایران نسبت به انگلیسی‌ها همیشه نوعی وسواس را دارند که خب! طبیعی است. اما در پاسخ به پرسش شما باید بگویم، در عالم سیاست هیچ چیز بعید نیست و هر روز می‌تواند یک اتفاقی خودنمایی کند که دنیا انتظارش را نمی‌کشید.
طرف‌های دیگر برجام به این مساله واکنش چندانی نشان ندادند!
معلوم است که آلمان یا فرانسه یا کشورهای دیگر اروپایی هیچ‌گاه واکنشی صریح به این مساله نشان نمی‌دهند. البته به دلیل تلاش‌هایی که در راستای حفظ برجام انجام می‌دهند، انگلیس را نکوهش خواهند کرد، البته در لفافه. در حقیقت ما باید این را در نظر داشته باشیم، توقیف نفتکش توسط انگلیس عملی است که در ادامه تحریم‌های آمریکا انجام گرفته است و خب! نکته مسلم این است که اروپایی‌ها توان و موقعیت رویارویی با ایالات متحده را ندارند. این توضیح‌ها ما را به این نتیجه می‌رساند که در تعاملی که با کشورهای اروپایی داریم، باید بدانیم آنها نمی‌توانند به دلیل همکاری با ایران، آمریکا را ندید بگیرند. آمریکا قدرت اول اقتصاد جهانی است و به همین دلیل این فرصت را دارد که کشورها را آن‌طور که می‌خواهد مدیریت کند و به همین دلیل، ایران نباید از اروپا توقع صددرصدی در برجام یا هر موضوع دیگری باشد. دستگاه دیپلماسی باید در مناسباتی که با کشورها، مخصوصاً اروپایی‌ها دارد، این نکته را مدنظر قرار بدهد تا در برهه‌های حساس متضرر نشود و برنامه‌هایش به بن‌بست نرسند و قرار و مدارها هم عملی شوند و نیمه‌کاره نمانند.
واکنش ایران باید در چنین مواقعی چطور باشد؟
قبل از جواب دادن به این سوال، لازم به توضیح می‌دانم که درباره اتفاق‌هایی که مستقیماً به سیاست‌خارجی و مناسبات کشور با نظام بین‌الملل ربط دارد، فقط مسئولان و کارگزاران دیپلماسی باید اظهارنظر کنند و این‌طور نباشد که هر مسئولی که در فلان یا بهمان نهاد حتی اگر نهادی مهم باشد، به خودش اجازه بدهد که به رابطه ما با کشورهای دیگر واکنش نشان بدهد و نظری را که فکر می‌کند، صحیح و منصفانه است، بازگو کند. در واقع باید گفت، یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که هزینه‌های زیادی را تا به حال به کشور زده است، این است که همه خودشان را ملزم می‌دانند تا درباره هر اتفاقی یک صحبتی بکنند که این واقعاً ضرررسان است.
اما برای اینکه به سوال شما جواب بدهم، باید بگویم که هرگونه واکنش احساسی می‌تواند تبعات سنگینی برای ما داشته باشد. اینکه انگلیسی‌ها رفتاری خارج از معاهدات نظام بین‌الملل انجام داده‌اند، دلیل نمی‌شود ما چشم روی مصلحت کشور و منافع ملی‌مان ببندیم و با رفتاری آنچنانی به کشور هزینه تحمیل کنیم. بهتر است این‌طور بگوییم که هیچ چیزی به اندازه منطق‌مداری مخصوصاً در بحث رابطه‌مان با کشورهای جهان اهمیت ندارد تا بتوانیم از این طریق، در عرصه جهانی هزینه‌های احتمالی را به کمترین حالت خود برسانیم.
سوال آخر؛ باتوجه به جمیع‌جهات، چشم‌انداز برجام را چطور می‌بینید؟
من بارها و بارها درباره برجام اظهارنظر کرده و تبعات مثبت و منفی‌اش را شرح دادم. عقیده‌ام این است که مسئولان در این پرونده مهم با بررسی دقیق همه جوانب و شناختی که از توانایی‌های کشور و همچنین نظام بین‌الملل دارند، تدابیری را بیندیشند که کشور وارد بحران نشود. از زمان خروج آمریکا از برجام همه مسائل ایران تحت‌تأثیر این مساله قرار گرفته است. پس لازم است، طوری رفتار کنیم و مناسبات‌مان با دنیا را مدیریت کنیم که کاستی‌های موجود روزبه‌روز کمتر شوند.