به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، یک سال پس از خروج «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری ایالات متحده از توافق هسته ای چندجانبه با ایران و پس از اعلام یک مهلت ۶۰ روزه، تهران گام دوم در مسیر کاستن از تعهدات هسته ای خود را به جهانیان اعلام کرد.
جمهوری‌اسلامی ایران روز گذشته افزایش غنی سازی به سطحی فراتر از ۳.۶۷ درصد ذکرشده در توافق و راه اندازی تاسیسات هسته ای در اراک را به صورت رسمی اعلام کرد. این دو گام جدید اقداماتی بودند که ایران به علت برخوردار نشدن از مزایای حفظ برجام و بی عملی کشورهای اروپایی در مقابل فشارهای حداکثری کاخ سفید انجام داد.
بسیاری از تحلیل گران مخاطب اصلی این تلاش را سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس می دانند که نتوانستند وعده های داده شده را عملی نمایند و منافع اقتصادی ایران را تامین کنند. آنها تقریباً اقدام خاصی را هم در مقابل ترامپ به نمایش نگذاشتند. تارنمای شبکه خبری «سی.ان.ان» در گزارشی در تحلیل افزایش سطح غنی سازی ایران نوشت: ایران برای دومین بار توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را نقض کرد با این حال نکته جالب آنجاست که روندها در خلیج فارس آرام است؛ اگرچه حملات لفظی شدیدی در جریان است اما در عمل تغییر خاصی رخ نمی‌دهد.
ابهام در سطح غنی سازی ایران
تهران اعلام کرد که سطح غنی سازی اورانیوم خود را به هر اندازه ای که نیاز آن ایجاب کند می‌رساند. طبق گزارش سی.ان.ان برخلاف برخی پیش بینی‌ها که رسانه‌ها و تحلیلگران در مورد میزان غنی سازی بیان می‌کنند ایران هیچ رقمی را برای فعالیت خود اعلام نکرد. این گام تهران در ادامه روندی بود که ایران پیش از این با افزایش ذخیره ۳۰۰ کیلوگرمی اورانیوم غنی شده آغاز کرد.
بنا بر تحلیل این شبکه خبری، گام دوم ایران متفاوت از ضرب الاجل ابتدایی است. در واقع گام نخست ایران بیشتر نمادین بود زیرا با هزاران کیلو اورانیوم ۳.۶۷ درصدی و راکتورهای قدیمی نمی‌توان اقدام خاصی را برای ساخت بمب انجام داد. آن سطح غنی سازی در واقع بی فایده است اما بالا رفتن سطح اورانیوم به فراتر از آن مهم است.
این شبکه خبری با ابراز تعجب از روند تحولات آورده است «چقدر زمان باعث تغییر می شود». اگرچه مقام‌های ایرانی با قدرت اعلام کردند که سطح غنی سازی را افزایش می‌دهند اما در مورد تأمین سوخت مورد نیاز راکتور تحقیقاتی تهران نظری را ابراز نکردند. این تاسیسات نیازمند اورانیوم ۲۰ درصدی است اما نکته جالب اینجاست که آمریکایی ها آن را در سال ۱۹۶۷ میلادی در زمان شاه احداث کردند و سوخت آن هم از سوی این کشور تامین می‌شد اما آمریکا اکنون رویه‌ای کاملاً متفاوت را اتخاذ کرده است.
تحلیل بالا با بیان این نکته که افزایش سطح غنی سازی یعنی به صدا در آمدن صدای زنگ خطر، افزود ایران با اعلام نکردن سطح جدید غنی سازی چند هدف را دنبال کرده است. نخست آنکه با این اقدام نشان داد که ممکن است هر چند اندک تعهد خود در توافق هسته‌ای برجام را رعایت نکند. از طرف دیگر این ابهام در عرصه‌های داخلی و خارجی و رسانه‌ای می‌تواند کارساز باشد. همچنین اعلام این اقدام با هدف افزایش فشار بر سه کشور اروپایی صورت گرفت تا به ایران در مقابله با فشارهای ایالات متحده کمک کنند. دونالد ترامپ با خروج از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بار دیگر تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرد. ایران می‌خواهد کشورهای اروپایی را وادار سازد تا مکانیسمی را ایجاد کنند که از طریق آن تهران بتواند تاثیر موانع ترامپ را کم کند. با این حال به اعتقاد "سی. ان.ان" احتمال انجام چنین امری از سوی اروپا اندک است زیرا شرکت‌های اروپایی حاضر به پذیرش ریسک از دست دادن تجارت با ایالات متحده به علت معامله با ایران و نقض تحریم‌های واشنگتن نیستند.
سی. ان.ان: گام دوم هسته ای با هدف افزایش فشار بر سه کشور اروپایی صورت گرفت تا به ایران در مقابله با فشارهای ایالات متحده کمک کنند.
در طرف مقابل این ابهام باعث اظهارات متعارضی هم شد. اندک زمانی پس از اعلام مقام‌های ایرانی «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل مدعی شد افزایش غنی سازی به معنی آن است که ایران به دنبال ساخت بمب اتمی است. این درحالی است که هیچ نشانه‌ای از دنبال کردن چنین هدفی از سوی تهران وجود ندارد و ایران تاکید کرده است که برنامه‌هایش را با اهداف صلح آمیز دنبال می‌کند.
«امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه اگرچه پس از یک گفت وگوی تلفنی طولانی با همتای ایرانی خود اعلام کرد تهران باید متن توافق را رعایت کند اما به نوشته سی.ان.ان. این اتفاق رخ نخواهد داد زیرا آمریکا هم از سطح تحریم‌های خود نکاسته، ضمن اینکه اروپا هم تاکنون اقدامی برا کاهش فشار تحرم ها انجام نداده است.
سی. ان.ان شرایط کنونی را برای همه طرف ها به گیر افتادن دریک بن بست تشبیه کرد. این مانند افتادن در آسانسوری خراب است که همه افراد راهی به جز فریاد زدن ندارند حال آنکه درجه حرارت به آهستگی بالا می‌رود. نکته بارز آن است که ایران و آمریکا مایل به جنگ نیستند اما در هر دو کشور دیدگاه‌های تندی وجود دارد که می‌تواند به راحتی شرایط را تغییر دهد.
اروپا مخاطب اصلی ایران
برکسی پوشیده نیست که هدف ایران از اعلام گام دوم تحریک کشورهای اروپایی برای اقدام عملی بهتر و سریع‌تر در قبال تعدات آنها در برجام است. دلیلی که چنین تحلیلی را منطقی تر جلوه می دهد آن است که ایران تاکید کرد در صورتی که کشورهای اروپایی به تعهدات خود به ویژه ۱۱ اقدام تصریح شده عمل کردند تهران بار دیگر ضمن بازگشت به برجام، مفاد آن را همچون گذشته به اجرا در می‌آورد.
تارنمای نشریه « Common Dreams» نیز ضمن بیان این نکته آورده است ایران اقدامات تحریمی دونالد ترامپ را تروریسم اقتصادی می‌داند و اقدامات متقابل اخیر ایران را قابل بازگشت عنوان کرد.
این نشریه با بیان اینکه تهران گام‌های خود را برای افزایش فشار بر اروپا در عمل به وعده‌ها انجام می‌دهد افزود از زمانی که دونالد ترامپ با خروج از برجام تعهد خود در این توافق را نقض کرد تحریم‌های سختی را علیه تهران به اجرا در آورده است. اگرچه این اقدام رئیس جمهوری آمریکا با محکومیت‌های جهانی و هشدار در مورد تبعات آن همراه بود اما تاکنون ایران و اروپا تلاش کردند تا توافق را حفظ کنند. با این حال تحریم‌های روز افزون و فشار حداکثری آمریکا صدمات زیادی را بر اقتصاد ایران وارد کرده است.
به اعتقاد کارشناسان این نشریه، اگرچه اروپا از تحریم‌های ترامپ حمایت نکرد و حتی در برخی مواقع مخالفت خود را هم اعلام کرد اما اروپایی‌ها ابتکار چندانی را برای حفظ نجات توافق و پایه‌های اصلی آن نشان ندادند.
«جان آلترمن» مدیر برنامه خاورمیانه در «مرکز مطالعات بین المللی و راهبردی» هم بر این اعتقاد است که دولت ایران سعی می‌کند وضعیت مبهمی را ایجاد کند تا بدون مطرح بودن وقوع جنگ، باعث راه اندازی گفت وگوهای چندجانبه بین المللی شود.
به اعتقاد تحلیلگران در این شرایط اکنون توپ در زمین غربی‌ها به ویژه اروپا قرار دارد که نشان دهد تاچه اندازه برای حفظ برجام و تامین نظرات و منافع تهران اهمیت قائل می‌شود. به طور قطع اقدام مناسب وعده داده شده به ایران در زمینه تامین منافع و تجارت با تهران در سطح پیش از خروج ترامپ از توافق می‌تواند نشان دهنده عزم دوطرف برای عمل به تعهدات و کاهش سطح بحران باشد و زمینه را برای تعامل‌های سازنده بیشتر در آینده فراهم آورد.