روز گذشته (یکشنبه ۱۶ تیرماه) تعدادی از مسئولان کشورمان در یک کنفرانس خبری اعلام کردند تهران سطح غنی‌سازی خود را از ۳.۶۷ درصد به ۵ درصد افزایش خواهد داد. «عباس عراقچی»، معاون وزیر امور خارجه ایران گفت: «در گام دوم نسبت به تعهد خود در میزان درصد و غلظت غنی‌سازی اعلام عدم پایبندی می‌کنیم». «علی ربیعی»، سخنگوی دولت هم گفت: «امروز از میزان ۳.۶۷ غنی‌سازی اورانیوم عبور خواهیم کرد و میزان غلظت بر اساس نیاز ما خواهد بود».
بررسی برخی روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های کشور نشان می‌دهد این موضوع و مسئله روابط ایران و آمریکا از سوی رسانه‌های نزدیک به جریان اصلاح طلب با محورهایی مانند؛ کاهش تعهدات برجامی ایران در راستای حفظ توافق؛ تهدید به خروج انگلیس از برجام با حمایت آمریکا؛ برگ‌های برنده ایران در اوج تحریم‌ها؛ خطر روسیه برای آمریکا در صورت منازعه ایالات متحده با ایران و ارزیابی‌ها در مورد احتمال جنگ ایران و آمریکا، دنبال شده است.
رسانه‌های منسوب به طیف اصولگراها نیز در این ارتباط اخبار و گزارشهایی با محورهای زیر منتشر کردند:
ناچیز بودن اقدامات ایران در پاسخ به رفتار آمریکا و اروپا؛ ناکامی سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران؛ انتقاد از اعلام نشدن سطح غنی سازی و عملی شدن گام دوم تعهدات برجامی و تزلزل آفرینی فرانسه.
در حالی که برخی رسانه‌های اصلاح طلب رفتار ایران در گام دوم را با رعایت ملاحظات دیپلماتیک یاد کرده اند، شماری از رسانه‌های نزدیک به جریان اصولگرایی بر این باورند که؛ اگرچه اقدامی لازم در مقابل عهدشکنی اروپاست، اما کافی و متناسب با رویکرد طرف مقابل نیست.
رسانه‌های اصلاح طلب
آنچه در پی می‌آید برخی عبارت‌های کانونی در رسانه‌های منسوب به اصلاح طلبان است:
جان برجام بیش از پیش در خطر است؛ رفتار ما در گام دوم با رعایت ملاحظات دیپلماتیک بود؛ روند کاهش تعهدات در همین گام‌های ۶۰ روزه ادامه خواهد یافت؛ در میان امضاءکنندگان برجام فقط آمریکا با عزم و اراده قوی از آن خارج شده است و انگلیس در همین راستا این دست و آن دست می‌کند؛ اکنون در اوج تحریم‌ها هستیم؛ از نظرگاه روسیه، ایران مانع ژئواستراتژیک ارزشمندی برای غلبه ایالات متحده در خاورمیانه است؛ ترامپ با همه هوچی گرهایی که می‌کند از گران شدن نفت هم در هراس و شاکی است و به همین خاطر سعی می‌کند وارد فاز جنگی نشود.
عملی شدن گام دوم برای کاهش تعهدات برجامی
«به هرقیمتی در برجام نمی‌مانیم» تیتر یک روزنامه اعتماد درباره عملی شدن تهدیدهای ایران برای برداشتن گام دوم در مسیر کاهش تعهدات برجامی است.
در بخشی از این گزارش آمده است: تهدیدها عملی شد؛ تهران گام دوم در مسیر کاهش تعهدات برجامی را برداشت و از امروز صبح یک تعهد هسته‌ای دیگر که تهران در توافق هسته‌ای مصوب جولای سال ۲۰۱۵ پذیرفته بود شاید موقتاً و شاید هم به شکل دائمی از سوی سازمان انرژی اتمی رعایت نخواهدشد. ایران در ۶۰ روز نخست از مرز ۳۰۰ کیلوگرم ذخیره اورانیوم و ۱۳۰ تن آب سنگین عبور کرد و امروز صبح که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازرسی به نطنز بروند در گزارش مکتوب خود اعلام خواهند کرد که ایران غنی‌سازی در سطح فراتر از ۶۷/۳ را آغاز کرده است. «زنگ‌های خطر در نطنز» به صدا درآمده و جان برجام بیش از پیش در خطر است. در حالی که تا چند روز دیگر (۱۵ جولای) برجام ۴ ساله شد دیگر نمی‌توان از اجرای همراه با حسن نیت آنکه در مقدمه این توافق مورد تأیید قرار گرفته بود به آسانی سخن گفت.
روزنامه شرق نیز زیر تیتر نخست «ایران از غنی‌سازی ۶۷/۳ فراتر رفت» و رو تیتر «آغاز گام دوم کاهش سطح تعهدات هسته‌ای طبق برجام»، اظهارات روز گذشته عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه و بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی، در نشست خبری هفتگی سخنگوی دولت را بازتاب داده است و از قول عراقچی، نوشت: «قسمت هسته‌ای برجام چهار رکن اساسی دارد که شامل میزان ذخایر مواد، درصد غنی‌سازی، تعداد سانتریفیوژها و تحقیق و توسعه است. جمهوری اسلامی ایران به‌منظور اعتمادسازی درباره این چهار رکن، برخی محدودیت‌ها را برای سال‌های مشخصی قبول کرده بود که در شرایط فعلی در گام اول اعلام شد ایران دیگر به یکی از این ارکان پایبند نخواهد بود و در گام دوم نیز رکن دیگری را اعلام کردیم».
روزنامه مردم سالاری نیز زیر عنوان «افزایش سطح غنی‌سازی اورانیم ایران» موضوع گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران را با انتشار اظهارات روز گذشته ربیعی، عراقچی و کمالوند بازتاب داده است.
حشمت‌الله فلاحت پیشه در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به آغاز گام دوم ایران برای کاهش تعهدات برجامی گفت: در شرایطی که برخی در داخل و برخی دشمنان ما تلاش می‌کنند رفتار ایران در گام دوم را به مثابه رفتار انتحاری تلقی و نشان دهند؛ رفتار ما در گام دوم با رعایت ملاحظات دیپلماتیک بود. لذا لازم است که مراقب باشیم در دام افراطی گری نیفتیم.
کاهش تعهدات برجامی ایران در راستای حفظ توافق
روزنامه اعتماد به نقل از عباس عراقچی نوشت: کاهش تعهدات ایران در راستای حفظ توافق است نه برای از بین بردن برجام و ممکن است این روند به خاتمه حضور ما در برجام منتهی شود، اگر بقیه مشارکت‌کنندگان در برجام نهایتاً نتوانند تعهدات‌شان را عملی کنند، ولی حرکت ما به گونه‌ای است که در مقاطع ۶۰ روزه فرصت برای دیپلماسی، تعامل و پیدا کردن راه‌حل کماکان وجود داشته باشد. با این حال اگر از این فرصت‌ها استفاده نشود کسی نباید در جدیت ایران تردید کند که این روند کاهش تعهدات در همین گام‌های ۶۰ روزه ادامه خواهد یافت. ما معتقدیم برجام یک سند مهم و معتبر بین‌المللی است، برجام ایران را به عنوان یک قدرت دارای تکنولوژی صلح‌آمیز هسته‌ای به شمول چرخه سوخت، غنی‌سازی و آب سنگین به رسمیت می‌شناسد. این یک سند بسیار مهم است و ما خواهان ادامه برجام هستیم ولی خواسته‌های ما از این سند هم حتماً باید برآورده شود؛ در غیر این صورت ما در تعهدات خود تجدیدنظر می‌کنیم.
تهدید به خروج انگلیس از برجام با حمایت آمریکا
روزنامه شرق در یادداشتی با عنوان «بازی انگلیس و آمریکا با برجام» آورده است: در مقیاس بین‌المللی، در میان امضاءکنندگان برجام فقط آمریکا با عزم و اراده قوی از آن خارج شده است و انگلیس در همین راستا این دست و آن دست می‌کند. در این زمینه پرسش‌های فراوانی در محافل روشنفکری مطرح می‌شود و هر یک تفسیری برای خود دارند. نخستین پرسش این است که آیا رویدادهای اخیر، خطر تنش نظامی را بالا برده است؟ دومین پرسش این است که چرا پس از خروج آمریکا از برجام و آغاز تهدیدهای آن کشور به جنگ با ایران، انگلیس با حمایت از آمریکا، ایران را تهدید به خروج خود از برجام می‌کند؟ درحالی‌که دیگر اعضای اتحادیه اروپا و روسیه و چین ادامه برجام را برای حفظ صلح جهانی ضروری می‌دانند؟
شرق در ادامه می‌افزاید: در پس پرده نیز قرینه‌هایی وجود دارد که در سرنوشت برجام مؤثر است، اما کمتر از آنها سخنی به میان می‌آید؛ نخست اینکه ترزا می، نخست‌وزیر کنونی انگلیس، در قدرت‌طلبی دست‌کمی از ترامپ ندارد، اما او هم مانند ترامپ در سراشیبی سقوط قرار گرفته است.
برگ‌های برنده ایران در اوج تحریم‌ها
«۳ برگ برنده ایران در دور جدید تحریم‌ها» عنوان گفت وگوی روزنامه شرق با حجت‌الله صیدی کارشناس پولی و بانکی است که در بخشی از آن می‌خوانیم: اگر به رژیم تحریم‌های آمریکا و روند آنها نگاه کنیم، می‌بینیم که اکنون در اوج تحریم‌ها هستیم. زیرا آمریکا دیگر به موارد عجیبی مانند تحریم مقام معظم رهبری و وزیر امور خارجه رو آورده و این یعنی دیگر دستش خالی است و چیز دیگری برای تحریم نمانده است. صیدی از سه ویژگی نام می‌برد که سال ۲۰۱۰ نداشته‌ایم و این سه ویژگی می‌تواند برگ برنده ایران در تاب‌آوری باشد. اول اینکه آمریکا در تحریم‌ها تنهاست و سازمان ملل و اروپا به لحاظ سیاسی و حقوقی آن را همراهی نمی‌کنند، دوم اینکه تجربه تحریم‌های گسترده قبلی را داریم و بنابراین توان مدیریت محدودیت‌ها را بهتر از قبل داریم و سوم اینکه عموم مردم چون تجربه بدعهدی‌های آمریکا با ایران و کره‌شمالی و حتی چین و هند و بعد توهین‌های او به اعراب ثروتمند را دیده‌اند، همراهی بیشتری با تصمیم‌های نظام دارند و مانند دفعه قبل، در تشخیص مقصر مردد نیستند و می‌بینند که چه کسی بدعهدی و قانون‌شکنی کرده و ماهیت واقعی رویکردهای آمریکا را بهتر تشخیص می‌دهند.
خطر روسیه برای آمریکا در صورت منازعه ایالات متحده با ایران
«ایران، مانعی در راه هژمونی آمریکا» عنوان مطلبی در زونامه شرق می‌باشد که با رو تیتیر «بریده‌ای از تحلیل لوبلاگ درباره واکنش‌های احتمالی روسیه به اقدامات آمریکا در قبال ایران» انتشار یافته است.
در بخشی از این نوشته می‌خوانیم: روسیه قدرت هسته‌ای عمده و رقیبی است که با دخالت در انتخابات ایالات متحده و دیگر مسیرهای پنهان، به دنبال بی‌ثبات‌کردن ایالات متحده بوده است. ورود احتمالی چنین رقیبی، قطعاً خطرات منازعه با ایران را برای ایالات متحده افزایش می‌دهد. چنین دخالتی احتمالاً به شکل انتقال تسلیحات به صورت مخفی انجام خواهد شد اما ممکن است مثل سوریه، شامل به‌کارگیری نیروهای نظامی نیز بشود؛ البته روسیه در صورتی چنین خواهد کرد که ایران درخواست کند و روسیه نیز پیش‌بینی کند ایالات متحده در تلاش است از طریق اعمال زور، در ایران تغییر رژیم را رقم بزند.
از نظرگاه روسیه، ایران مانع ژئواستراتژیک ارزشمندی برای غلبه ایالات متحده در خاورمیانه است. نتیجه چنین غلبه‌ای، توانایی آمریکا برای نفوذ بیشتر بر قیمت‌های جهانی نفت و گاز به ضرر روسیه است و ایران مانع این توانایی نیز هست. ایران توانایی آمریکا در جابه‌جایی منابعش را نیز محدود می‌کند. آمریکا در مسیر اعمال فشار بر روسیه و اجبارش به ورود به نظم بین‌المللی با رهبری آمریکا به چنین جابه‌جایی منابعی نیاز دارد.
ارزیابی‌ها در مورد احتمال جنگ ایران و آمریکا
روزنامه مردم سالاری زیر عنوان «ترامپ از خاورمیانه چه می‌خواهد؟» با بیان اینکه «هر حرکت دولت پوپولیست آمریکا یک پازل است برای اقدامات بعدی و بهره بردن تبلیغاتی در عین حال اقتصادی!» می‌نویسد: امید انکه مسئولان ما نیز حواسشان باشد که با ترفندها و پازل‌های دولت فاشیست آمریکا در ورطه جنگ نیفتند تا اقتصاد آنها شکوفا گردد اما خاورمیانه در چالش جنگ و عقب ماندگی گم شود.
تنها یک چیز می‌تواند اندکی به آمریکایی‌ها در بازه زمانی در صورت جنگ قلقلک بدهد و آن هم گران شدن نفت و رسیدن آن به ۱۰۰ دلار است.
ترامپ با همه هوچی گرهایی که می‌کند از گران شدن نفت هم در هراس و شاکی است و به همین خاطر سعی می‌کند وارد فاز جنگی نشود. اما همچنان جنگ لفظی را حفظ کند و از این پازل و ترفند در انتخابات برای پیروزی بر رقیب تا دندان آماده خود بهره گیرد.
به گزارش خبرگزاری ایلنا، "کرک دورسِی" استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه "نیوهمپشایر" در پاسخ به این پرسش که «احتمال جنگ بین ایران و ایالات متحده چه قدر است؟» گفته است: وقتی ترامپ از حمله به ایران در حادثه پهپاد پشیمان شد، من یقین پیدا کردم که ترامپ جنگ نمی‌خواهد. او می‌خواهد ایرانیان را به تغییر زبان و شاید سیاست خود مجبور کند. مهم‌ترین چیز در مورد ترامپ این است که او از اوباما متنفر است، او می‌خواهد مخالف آنچه که اوباما انجام داد، اقدام کند. معتقدم که او در نهایت به رهبران ایران احترام می‌گذارد؛ چراکه او به رهبران قوی احترام می‌گذارد، حتی اگر متحدان ایالات متحده نباشند. در عین حال، مردم آمریکا هم خواهان جنگ با ایران نیستند با این حال من احتمال جنگ میان ایران و آمریکا را چیزی در حدود ۱۰ یا ۲۰ درصد می‌دانم.
رسانه‌های اصولگرا
برخی از عبارت‌های به کار رفته در رسانه‌های اصولگرا عبارتند از:
پاسخ لگد اروپا به جنازه برجام، خروج رسمی ایران از توافق هسته‌ای است؛ اقدام عنوان شده اگرچه اقدامی لازم در مقابل عهدشکنی اروپاست، اما کافی و متناسب با رویکرد طرف مقابل نیست؛ دیروز روز اقتدار دولت برای پاسخ دادن به بدعهدی‌های آمریکا و اروپا نبود؛ گفت و گوی تلفنی مکرون با روحانی، با هدف تزلزل در اراده ملت و دولت ایران.
ناچیز بودن اقدامات ایران در پاسخ به رفتار آمریکا و اروپا
«کاهش میلی‌متری تعهدات پاسخ لگد اروپا به جنازه برجام نیست» تیتر نخست روزنامه کیهان درباره اقدامات ایران به خروج آمریکا از برجام و رفتار اروپا در این ارتباط می‌باشد. در این گزارش تحلیلی می‌خوانیم: دولت پس از ۱۴ ماه از مرگ توافق هسته‌ای، با پایان ضرب‌الاجل ۶۰ روزه، صرفاً با اعلام غنی‌سازی بالای ۳/۶۷ و مدت زمان ۶۰ روزه گام دوم، کاهش میلی متری تعهدات را کلید زد. این در حالی است که به دلیل خروج رسمی آمریکا از برجام و در ادامه خروج عملی اروپا از توافق هسته‌ای، دلیلی برای ماندن ایران در برجام وجود ندارد و پاسخ لگد اروپا به جنازه برجام، خروج رسمی ایران از توافق هسته‌ای است.
این روزنامه همچنین در یادداشت روز خود با عنوان «راهبرد اقدام؛ ضربت متقابل» می‌نویسد: دولت، دیروز در پایان مهلت دوماهه به اروپا اعلام کرد گام دوم کاهش تعهدات برجامی را در قالب غنی‌سازی بالای ۳.۶۷ درصد بر می‌دارد. گام اول، عبور از سقف ۳۰۰ کیلوگرمی غنی‌سازی بود. آقای عراقچی دیروز گفت «گام سوم را ترجیح می‌دهیم در پایان ۶۰ روز اعلام کنیم. ما نه تنها درباره گام سوم، بلکه درباره گام‌های بعدی هم بررسی و مطالعه کرده‌ایم». سخنگوی سازمان انرژی اتمی هم گفت «فعلا نیاز به تأمین سوخت راکتور تهران نداریم. امکان احیای راکتور بتن‌ریزی‌شده اراک نیز وجود دارد». اقدام عنوان شده اگرچه اقدامی لازم در مقابل عهدشکنی اروپاست، اما کافی و متناسب با رویکرد طرف مقابل نیست.
روزنامه وطن امروز نیز عنوان نخست «آغاز آهسته گام دوم» به موضوع گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران پرداخته و در بخشی از این گزارش می‌نویسد: بر اساس اعلام قبلی، علی ربیعی سخنگوی دولت، عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه به نمایندگی از وزارت امور خارجه و بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی به نمایندگی از این سازمان در نشست خبری اعلام اجرای گام دوم کاهش تعهدات برجامی ایران حاضر شدند. با این حال اما برخلاف انتظارات عمومی، دولت روحانی اگرچه اعلام کرد ایران گام دوم را آغاز می‌کند اما دیروز صرفاً به طرح مطالبی کلی درباره ماهیت گام دوم کاهش تعهدات ایران در برجام اکتفا کرد… در مجموع، دیروز روز اقتدار دولت برای پاسخ دادن به بدعهدی‌های آمریکا و اروپا نبود. دیروز پس از آنکه سیاست تعلل و وقت‌کشی دولت روحانی برای آغاز مقتدرانه گام دوم آشکار شد، بلافاصله ماجرای تماس تلفنی مکرون و روحانی در اذهان تداعی شد.
ناکامی سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران
کیهان زیر عنوان «سیاست فشار حداکثری آمریکا به ایران که می‌رسد، ناکام می‌ماند» به نقل از رسانه آمریکایی «وُکس» آورده است: رسانه آمریکایی وُکس در برنامه پادکست خود، با تحلیل سیاست فشار حداکثری کاخ سفید علیه ایران، کره‌شمالی، مکزیک، ونزوئلا، چین و کانادا، این سیاست را در بیانی طنز آمیز به توئیت‌های ترامپ و سبیل‌جان بولتون توصیف کرد و نوشت: «کاخ‌سفید می‌خواهد همین سیاست را علیه حکومتی به کار ببرد که فلسفه وجودی آن مقاومت و مقابله است و خب این‌طور می‌شود که تهران با نه گفتن به واشنگتن دهن‌کجی می‌کند و باز شاهدیم که سیاست فشار حداکثری به بن‌بست می‌رسد بدون اینکه کاخ‌سفید برای چنین وضعیتی استراتژی مشخصی تعیین کرده باشد.»
انتقاد از اعلام نشدن سطح غنی سازی
وطن امروز زیر عنوان «ضرب‌الاجل بدون اعلام سطح غنی‌سازی یعنی بلوف» با اشاره به اینکه در نشست خبری روز گذشته، معاون وزیر امور خارجه و سخنگوی سازمان انرژی اتمی سطح افزایش غنی‌سازی اورانیوم را اعلام نکرد، از «فریدون عباسی» رئیس سابق سازمان انرژی اتمی، می پرسد: اینکه موضوع کاهش تعهدات هسته‌ای ایران به‌صورت اولتیماتوم و ضرب‌الاجل در دنیا مطرح و سپس در موعد مقرر، درصد افزایش سطح غنی‌سازی اعلام نشود، توسط طرف‌های مقابل ایران تعبیر به بلوف نمی‌شود؟
عباسی پاسخ می‌دهد: نظر بنده همین است. یعنی طرف‌های مقابل ما بین خودشان اظهار می‌کنند که ایران بلوف می‌زند و به همین خاطر می‌شود فشار بیشتری به ایران آورد. تحلیل آنها این است که ایران با این سیگنال‌هایی که می‌فرستد نیاز به مذاکره دارد و پای میز مذاکره می‌آید ولی آنها می‌خواهند از ما امتیاز گرفته و امتیازی به ایران ندهند. آمریکایی‌ها هم همینطورند. آمریکا به مرزهای اقتصادی ایران تجاوز و پیشروی کرده و از بانک گرفته تا نفت و کشتیرانی ایران را تحریم کرده است اما می‌گوید بیایید مذاکره کنیم. طبیعتاً وقتی ما بخواهیم مذاکره کنیم باید دست‌های‌مان بالا باشد در غیر این صورت که نمی‌شود مذاکره کرد.
روزنامه جوان نیز زیر عنوان «بهتر بود به جبران ۶ سال عقب‌ماندگی، آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصدی اعلام می‌شد» به نقل از «فواد ایزدی» کارشناس مسائل بین‌الملل نوشت: «به جبران ۶ سالی که سرعت فناوری هسته‌ای در کشور گرفته شد باید تصمیمات جدی‌تری اتخاذ کنیم بنابراین بهتر بود که امروز اعلام می‌شد غنی‌سازی ۲۰ درصدی در دستور کار قرار گرفته و غنی‌سازی بیش از ۲۰ درصد نیز در آینده‌ای نزدیک، مثلاً ۶ روز دیگر انجام خواهد شد.»
عملی شدن گام دوم و تزلزل آفرینی فرانسه
روزنامه جوان که همانند همه رسانه‌های داخلی مورد بررسی تیتر نخست خود را به اقدام عملی ایران در گام دوم کاهش تعهدات برجامی اختصاص داده است، زیر عنوان «آغاز غنی‌سازی بدون محدودیت» با اشاره به نشست خبری روز گذشته ربیعی، عراقچی و کمالوندی و اعلام رسمی گام دوم کاهش تعهدات برجامی، می‌نویسد: این درحالی است که امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه که در مذاکرات هسته‌ای بارها در نقش پلیس بد ظاهر شده بود، یک روز قبل از اعلام تصمیم گام دوم با دکتر روحانی تلفنی گفتگو کرد تا ایران را از ادامه کاهش تعهدات منصرف کند. موضوعی که به عقیده برخی تحلیلگران سیاسی با هدف تزلزل در اراده ملت و دولت ایران صورت گرفت.