به گزارش خبرنگار اعزامی ایرنا، این شهر در مسیر جاده ابریشم در طول تاریخ فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرد و بعدها پایتخت سیاسی یکی از کشورهای همسایه ایران در کنار دریای خزر شد که همواره مرزهای آن مرز صلح و دوستی بوده و مردم این کشور تازه استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی (سابق) دوستی نزدیکی با ملت ایران داشتند.
ترکمنستان و پایتخت آن در آسیای میانه از مشترکات فرهنگی و تاریخی زیادی با ایران برخوردار هستند، چرا که این کشور در مقاطعی از تاریخ بخشی از سرزمین مادری ایران به حساب می‌آمد.
ساختار فیزیکی عشق آباد امروز، به سبب هوای پاک غیرصنعتی و بادگیر بودن آن گاهی اوقات به قدری چشمگیر است که به اعتقاد برخی زیبایی شناسان، این سفیدی به ویژه در زیر نور مستقیم آفتاب، حتی آزاردهنده نیز می‌شود.
این شهر به عنوان مهمترین شهر این کشور در مرکز استان آخال، در بین بیابان قره قوم (شن سیاه) و کوه‌های "کپه داغ" در نزدیکی مرز ایران قرار دارد که فاصله جغرافیایی آن با خاک ایران ۱۸ کیلومتر است اما در فاصله ۳۵ کیلومتری جاده‌ای با نزدیکترین شهر مرزی ایران یعنی باجگیران قرار دارد.
قدمت شهری این منطقه به دوران اشکانیان باز می‌گردد و گفته می‌شود به همین دلیل در گذشته‌ها این شهر نامش "اشک آباد" بوده و نام "اشک" از اولین پادشاه اشکانیان گرفته شده است.
این شهر در واقع محل اقامت پارتیان "نیسا" یا سرزمین نیاکان ایرانیان در شهر "نساء" از شهرهای بسیار قدیمی ایران بوده که از اوایل قرن سوم پیش از میلاد برای تقریباً ۵۰۰ سال، شهر مهم و پایگاه سلسله اشکانیان ایران زمین بود و حیات و آرامگاه پادشاهان زیادی در خود جای داده است.
البته در حال حاضر موقعیت جغرافیایی این شهر باستانی "نساء" در عشق آباد قرار گرفته و محل آن در سازمان یونسکو به عنوان یک میراث جهانی ثبت شده است.
بنابراین شهر نساء برای ایرانی‌ها یکی از نمادهای شکوه دوران ایران باستان است به گونه‌ای که ابوالقاسم فردوسی، شاعر شیرین سخن و حماسی سرای ملی ایران هم دو بار از نام آن در شاهکار خود "شاهنامه" یاد کرده است.
اما براساس کشفیات باستانشناسی جدید، سکونت انسان در عشق آباد از اواخر سده اول قبل از میلاد آغاز شده است که البته امروزه از آثار معماری آن دوره چیزی در اراضی شهر عشق آباد کنونی برجای نمانده است، شاید یکی از علت‌های آن زلزله بزرگی بود که زمانی آن‌را با خاک یکسان کرده بود.
اگرچه این روستا در اوایل قرن نوزدهم به شهر تبدیل شد، اما نام این شهر در سال ۱۹۲۰ بعد از دوره تزارهای روس با روی کار آمدن بلشویک‌ها در سرزمین پنهاور سابق روس‌ها به "پالتارسک" تغییر یافت و پس از تشکیل جمهوری شوروی سوسیالیستی ترکمنستان در سال ۱۹۲۴ و الحاق آن به اتحاد جماهیر شوروی، نام سابق آن یعنی "عشق آباد" بار دیگر در سال ۱۹۲۷ به آن باز گشت.
عشق آباد طی ۱۰ سال به سرعت توسعه یافت، اما در ساعت ۱ و ۱۷ دقیقه بعد از نیمه شب روز ۶ اکتبر سال ۱۹۴۸ (۱۴ مهر ۱۲۲۷) زمین لرزه‌ای به شدت ۹ تا ۱۰ درجه ریشتر در این شهر به وقوع پیوست که در نتیجه آن شهر تقریباً با خاک یکسان شد.
از قضا از جمله قربانیان آن واقعه طبیعی، خانواده صفر مراد نیازف، رئیس جمهوری سابق و فقید این کشور بود که خودش در آن زمان کودکی ۸ ساله بود و تنها کسی از اعضای خانواده خود بود که از آن زمین لرزه جان سالم بدر برده بود.
این شهر پس از آن زمین لرزه به تدریج بازسازی شد و در سال‌های اخیر نیز از نظر شهرسازی با شتاب بسیار توسعه یافت و می‌یابد و مرکز جدید عشق آباد بر گرداگرد بنای "یادبود بی‌طرفی" این کشور و موزه یاد بود قربانیان زمین لرزه عشق آباد که در سال ۱۹۹۹ ساخته شد، شکل می‌گیرد.
این شهر که ۸۵۰ هزار نفر و به روایتی یک میلیون نفر جمعیت دارد، به دو بخش عشق آباد مرکزی (قدیم) و عشق آباد جدید تقسیم می‌شود که پر از بناهای دیدنی تاریخی در بخش قدیمی و بناهای با معماری مدرن و جذاب در بخش جدید آن است.
اگرچه ساختار بخش قدیمی عشق آباد همچنان تاریخی است، اما این شهر دارای یک ساختار جدید نیز هست که هم ابعاد فرهنگی و هنری ایرانی و هم فرهنگ ترکی (سلجوقی-مغولی) و هم روسی را در خود جای داده است.
بسیاری از بناهای تاریخی این شهر، به دیگر بناهای ایرانی و اسلامی شباهت دارند و با همان اصول ساخته شده‌اند. مساجد دیدنی و باشکوه، میدان‌های وسیع که اطرافش را بناهای زیبا پوشانده‌اند، مناره‌هایی با کاشی کاری‌های فیروزه‌ای و در مجموع شهری آجری و مرمرین با فضاهای شهری قدیمی که ذهن انسان را هم به ایران قدیم و هم روسیه جدید سوق می‌دهد.
اگرچه بخشی از معماری منحصر به فرد عشق آباد و کاخ‌ها و ساختمان‌های کم نظیرش به دلایل امنیت حاکمیت سیاسی از تیر رس دید عموم و گردشگران خارج است، اما بخشی دیگر از آن به راحتی در معرض بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار دارد.
البته مردم عشق آباد و در واقع خود ترکمنستان که به اعتقاد متخصصان تحولات اجتماعی، در طول اعصار مختلف حدود ۷۰ دولت را در آسیای مرکزی و خاورمیانه شکل داده‌اند، همچون دیگر اقوام ایرانی، غیر از تجربه فرهنگی و تمدنی ایران، از تجربه زیست اجتماعی و تاریخی در حوزه حاکمیتی مغول‌ها که خود از سرشاخه‌های آن هستند و تزارهای روس و روسیه عصر جدید در دوره اتحاد جماهیر شوروی (سابق) نیز برخوردار هستند که همین مسئله موجب شده است عشق آباد به عنوان محل اصلی تجمع این قوم امروزه ز بافتار و ساختار اجتماعی و فرهنگی خاص خودش بهره مند باشد.
از همین رو، برخی از ابعاد فرهنگی و زیست اجتماعی ترکمن‌ها با فرهنگ ایرانیان همخوانی و همپوشانی خاصی داشته که برای یک شهروند ایرانی به اندازه کافی شناخته شده و مأنوس است، اما ابعاد دیگری هم در این فرهنگ وجود دارد که آشنایی با آنها برای ایرانیان از تازگی خاصی برخوردار بوده و دیدن و شناختن آنها برایشان خالی از لطف نخواهد بود.
جاذبه‌های گردشگری عشق آباد
** کاخ عروسی (ودینگ پَلِیس) شهرداری عشق آباد
"ودینگ پَلِیس" یک سازه بسیار جدید است که در سال ۲۰۱۱ توسط یک شرکت ترکیه‌ای در عشق آباد ساخته شده است و متعلق و تحت مدیریت شهرداری این شهر قرار دارد.
این بنای اسکلت فلزی و بتنی و مرمرین در حدفاصل عشق آباد قدیم و جدید قرار گرفته و امروزه کارکرد اجتماعی آن "برگزاری مراسم‌های جشن عقد و عروسی" شهروندان پایتخت است.
** هتل ییلدیزه (ستاره درخشان)
با توجه به اینکه در سال‌های اخیر شهر عشق آباد پیشرفت‌های بسزایی داشته و ساخت و سازهای زیادی در این شهر انجام گرفته است، می‌توان از هتل "اییلدز" به عنوان نمادی از معماری مدرن این شهر نام برد.
اقامتگاه رویایی پنج ستاره ییلدیز که بهترین اقامتگاه تشریفاتی این شهر است و بر تپه‌های حدفاصل عشق آباد قدیم و عشق آباد جدید در مقابل کاخ عروسی سر به فلک کشیده است، حاصل هنر معمارهای فرانسوی‌ها است.
** مسجد ترکمن باشی روحی یا "کیپچاک"
عشق آباد به غیر از سازه‌های مدرن، از عمارت‌های با کارکرد دینی از جمله مساجد و کلیساها نیز برخوردار است که آنها نیز جزو جاذبه‌های گردشگری آن به حساب می آیند.
این شهر میزبان یکی از بزرگترین مساجد آسیای میانه به نام "مسجد کیپچاک" است که با نام "مسجد ترکمن باشی روحی" نیز معروف است.
البته این مسجد کیپچاک باعث ایجاد برخی مشاجرات بین ترکمن‌ها نیز شده است زیرا در این مسجد در کنار عبارات قرآنی، عباراتی از کتاب روح نامه صفر مراد نیازف (معروف به ترکمن باشی) رئیس جمهوری سابق نیز قرار داده شده است که اختلاف برانگیز شده است.
روح نامه کتابی است که توسط رئیس جمهور سابق ترکمنستان تألیف شده و در ترکمنستان چنان تقدسی دارد که مردم عبارات آن را همانند عبارات قرآنی بر مساجد حک می‌کنند.
** چرخ و فلک عالم
بزرگترین و در واقع مرتفع‌ترین "چرخ و فلک" جهان در عشق آباد قرار دارد. اگرچه تاریخ بنای این عمارت به سال ۲۰۱۲ برمی گردد اما رهبری ترکمنستان به ویژه قربان قلی بردی محمد اف، رئیس جمهوری این کشور به دلیل علاقه زیادی که به "ترین" ها در جهان دارد و هنگام طراحی این سازه تلاش کرد آن‌را به عنوان بزرگترین چرخ و فلک جهان معرفی کند.
این مرکز فرهنگی و سرگرمی امروزه جزو بنای های مدرن عشق آباد محسوب می‌شود که به غیر از کاربری تفریحی، بر روی سقف ۹۵ متری خود، یک چرخ و فلک بزرگ با ارتفاع ۴۸ متر نیز دارد که در هنگام افتتاح، به عنوان مرتفع‌ترین چرخ و فلک در فضای سربسته در کتاب گینس به ثبت رسید.
** ترکمن باشی کبیر
تندیس "ترکمن باشی کبیر" مجسمه طلای صفر مراد نیازف، رئیس جمهور سابق ترکمنستان است که از سال ۱۹۹۰ هنگام استقلال این کشور از اتحاد جماهیر شوروی سابق تا پایان عمرش در سال ۲۰۰۶ با عنوان رئیس جمهور مادام العمر این کشور بود.
** کاخ آغوزخان - Oguzkhan Palace
کاخ آغوزخان، اقامتگاه رئیس جمهور ترکمنستان در عشق آباد است که ساختمان جدیدش در اطراف سازه قدیمی، در ماه مه ۲۰۱۱ (اردیبهشت ۱۳۹۰) افتتاح شد.
** عمارت استقلال ترکمنستان
این عمارت از جاذبه‌های دیگر گردشگری این شهر است که مردم ترکمنستان از آن به عنوان "یک افتخار ملی" یاد می‌کنند و وقتی به آن می‌نگرند سرشار از غرور و افتخار می‌شوند.
این بنا به مناسبت بزرگداشت "۲۷ اکتبر" روز استقلال کشورشان از اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال ۱۹۹۱ ساخته شده و تقریباً هر گوشه آن یادآور خاطرات آن روز تاریخی در این کشور است.
به دلیل همزمانی این روز با ۲۷ اکتبر، معمار آن ۲۷ مجسمه قهرمانان ملی و یک سازه طلایی ۲۷ متری را بر بالای سقف این عمارت نصب کرده است تا به همراه آثار هنری ترکمنستان که در سرسرای این بنا به نمایش گذاشته می‌شود توجه بینندگان را جلب کند.
معمار ترکمن این بنا سعی کرد در ساخت آن از فرهنگ بومی کشور الهام گرفته و از طرح روسری و چادر محلی زنان کشورش در طراحی آن استفاده کند.
* * میدان استقلال
میدان یا پارک استقلال، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری در مرکز عشق آباد محسوب می‌شود که از آن با نام "میدان" هم یاد می‌شود.
صرف پارک بودن این مکان تفریحی جاذبه آن برای گردشگران نیست، بلکه بناها و کاخ‌های مهم دولتی ساخته در اطراف آن از جمله "کاخ گنبد طلایی ترکمن باشی"، "عمارت وزارت خانه" و ساختمان "دادگستری"، "کاخ روحیت" و "عمارت وزارت دفاع" و چند سازه دیگر نیز از ابعاد هنری و معماری این پارک است که بر جاذبه‌های آن افزوده‌اند.
مردم ترکمنستان هر سال روزهای ۲۷ و ۲۸ اکتبر (۶-۵ آبان) را به عنوان نماد آزادی و استقلال خود پاس می‌دارند و در این دو روز همه مراکز دولتی کشور کاملاً تعطیل است.
در ضمن بنای هرمی شکل "مرکز خرید آلتین اسیر Altyn Asyr)" نیز در منهای الیه شمالی این پارک قرار گرفته و به همراه نمای "بنای یادبود استقلال" بر زیبای های این مکان افزوده است.
** دروازه جهنم
یکی از قابل توجه ترین جاذبه‌های عشق آباد در اطراف آن "دروازه جهنم" است که در روستای "قروه قروم" قرار دارد.
این مکان در واقع گودال بزرگی است که از تراوش گاز طبیعی، درون آن پر از آتش است و همین موضوع جاذبه‌ای شده است که گردشگران با حیرت به سراغش می‌روند زیرا این گودال از سال ۱۹۷۱ یعنی ۴۰ سال قبل در حال سوز و گذار است.
دروازه جهنم در روستایی به نام "دِروِزه - Derweze" در میان روستاهای ترکمن و صخره‌ها و تپه‌هایی که با سنگ‌هایی به رنگ خون است، واقع شده و تاریخچه این دره آتشنشانی (سال ۱۹۷۱، زمانی برمی گردد که زمین شناسان شوروی (سابق) مشغول حفر در این ناحیه بودند که گازی سمی را استنشاق کردند، برای از بین بردن این گاز و آثارش، آنان زمین را به آتش کشیدند و این اثر این گون بطور تصادفی خلق شد.
* * کلیسای ارتدوکس روسی - Russian Orthodox Church
وجود این کلیسای بزرگ روسی در مرکز شهر عشق آباد که اکثر جمعیت آن مسلمان هستند همچون جزیره‌ای ناشناخته وسط یک اقیانوس است که با معماری سبک کهن ایرانی و اسلامی و مدرن آن جاذبه خاص دارد.
این کلیسا از یادگارهای معماری عصر حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی سابق بر این کشور است که در آن دوران یکی از جمهوری‌های آن اتحادیه به حساب می‌آمد.
** بازار سنتی "تولکوچکا"
عشق آباد از بازار و بازارچه‌های متعددی برخوردار است، اما برخی از آنها به سبب غالب بودن بافت فرهنگی و قومی ترکمن در آنها جاذبه خاص خود را دارند که در این میان می‌توان از "تولکوچکا" به عنوان یکی از این بازارهای سنتی نام برد.
دیدن مردم ترکمنی در لباس‌های سنتی آن هم داخل یک بازار پر از صنایع دستی، از جمله فرش‌های دستباف و نیز انواع ادویه و غذاهای محلی جاذبه خاصی به این مکان داده است.
** خرابه‌های شهر پارتی "نساء"
خرابه شهر پارتی "نساء" از آثار تاریخی به جا مانده از سلسله اشکانانیان ایران است که به دلیل قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی قوم ترکمن، ترکمن‌ها از آن به عنوان یک اثر از آثار تاریخی قومی خود یاد می‌کنند.
این سایت مهم تاریخی دوره اشکانیان در ترکمنستان در ۱۵ کیلومتری عشق آباد قرار دارد که بیشتر یک شهر آجری و خشتی با قلعه و خانه‌هایی که از دل خاک بیرون آمده‌اند هست که بخشی از تاریخ بزرگ ایران باستان را شکل می‌دهد.
باستان شناسان تاکنون آثاری تاریخی زیادی از دل خاک این شهر بیرون کشیده‌اند که همگی در موزه ملی عشق آباد نگهداری می‌شوند. البته تاکنون فقط ۳۰ درصد از کل شهر فرمانروای "مهرداد اول اشکانی" کاوش شده است.
** سوارکاران ترکمن
سوارکاری در نزد ترکمن‌ها یک سنت دیرینه مقدس است که با اسب‌های معروف "آخال" ترکمن امرروزه از جاذبه‌های منحصر به فرد گردشگری این کشور به حساب می‌آید.
به همین دلیل "میدان اسب دوانی اسب‌های آخال ترکمن - Turkmen Akhalteke Horse Trekkings با آن اسب‌های مغرور و سرکش و خوش اندام، یکی از جاذبه‌های معروف گردشگری عشق آباد است.
اسب‌های ترکمن که تیز تک و جنگجو هستند و جزو افتخارات ملی مردم این کشور در سطح جهان به حساب می آیند امروزه از صادارت مهم این کشور هستند که معمولاً از سوی دولت این کشور به سران کشورهای جهان هدیه می‌شوند.
این اسبان سوارکاری و شکار، حیوانات پرسرعتی هستند که حتی می‌توانند یک شاهین را بگیرند؛ به همین دلیل ترکمن‌های اغلب نام‌های پرندگان قوی را بر روی آنها می‌گذارند.
** طاق عدالت (بی طرفی) یا بتمن
یکی دیگر از عناصر و نمادهای شهر عشق آباد بنای "طاق عدالت" است که در زمان ریاست جمهوری سابق (نیازوف) ترکمنستان برای پاسداری از سیاست بی طرفی این کشور ساخته شده بود.
در این مکان که هدف از ساخت آن جاودانه سازی نام نیازف بود، تندیسی ۱۲ متری و کاملاً طلایی از او قرار دارد که دائماً به سمت خورشید می‌چرخید.
اگرچه بعد از برخی اعتراضات مردمی به این سبک خاص ساخت تندیس و هزینه‌های آن، موجب شده بود نیازف در زمان حیات خود قول برچیدن آن‌را بدهد، اما او تا آخر عمر به این وعده خود جامعه عمل نپوشاند و امروزه فقط حرکت روی به خورشید این مجسمه متوقف شده و چهره رئیس جمهوری سابق همواره به یک سمت ثابت مانده است.
به دلیل ظاهری که این مجسمه طلایی با نورپردازی‌های آن دارد، مردم محلی به آن نام "بتمن – مرد عنکبوتی" را داده‌اند که موزه بی طرفی نیز در بالای برج آن واقع شده است.
این مسجد که از آن به نام مسجد آزادی نیز یاد می‌شود دارای چهار مناره است که به یاد پدر "شاه عثمان" اولین پادشاه عثمانی ساخته شد.
اگرچه در ساخت این مسجد بزرگ با حوض و آب نما، تذهیب کاری و نقاشی‌های روی شیشه با هنر اسلامی و ایرانی آن پیش بینی شده بود تا ۵ هزار نمازگزار را در خود جای دهد، اما بروز حوادث متعدد در طول زمان و مرگ چند نفر در آن، موجب شد تا امروزه این مسجد نتواند پذیرای تعداد زیادی نمازگزار باشد.
** برج مخابراتی عشق آباد
این سازه اسکلت فلزی و بتنی که با طرحی مانند "ستاره آبی" تزئین شده است، در ضلع جنوبی شهر عشق آباد بر فراز تپه‌هایی جلوه نمایی می‌کند که پشت آن خاک ایران قرار دارد.
طراحی ساخت این اثر که با شروع موج جدید تحولات معماری بعد از استقلال ترکمنستان از اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد از آثار معماری معماری مدرن این کشور به حساب می‌آید که از آن برای چند منظور استفاده می‌شود.
اگرچه این سازه شش وجهی ساختمان رادیو و تلویزیون این کشور هم هست، اما از آنجایی که طبیعتاً بلندترین سازه در هر کشوری به برج مخابراتی اختصاص می‌یابد، از این قاعده در ترکمنستان نیز بهره لازم برده شده و امروزه این بنا برج مخابراتی ترکمنستان نیز به حساب می‌آید.