نبود آمایش سرزمینی به تاکید صاحبنظران امر یکی از چالش‌های مهم فراروی برنامه‌ریزی‌های در همه سطوح کشور برای دستیابی به آینده پایدار است که نباید نسبت به این نیاز اساسی بی توجهی کرد زیرا با داشتن نقشه راه بر اساس این آمایش، می‌توان از ذخایر و ثروت موجود به بهترین نحو بهره برداری کرد و برای آینده پایدار گام برداشت.
کشور ما امروز در شرایط ویژه ای قرار دارد که جلوگیری از هدررفت آب و افزایش بهره وری در همه بخش‌ها اجتناب ناپذیر بوده و برای مقابله با تهدیدهای مربوط پیش رو باید تدابیر ویژه ای اتخاذ کرد و نباید با مقدار بارندگی های سال جاری، موضوع کم آبی فراموش شود.
آب حیاتی ترین موضوع و زیر بنای سلامتی و حیات و باعث آبادانی شهرها و روستاهاست و از اهمیت زیادی برای جامعه بشری برخوردار است، اما با توجه به میزان منابع آب و سرانه مصرف، ایران از جمله کشورهایی است که در گروه کشورهای مواجه با کمبود آب قرار دارد، این گروه شامل کشورهایی است که در سال ۲۰۲۵ با کمبود فیزیکی آب به صورت جدی مواجه خواهند شد.
این بدان معناست که این کشورها حتی با بالاترین راندمان و بهره وری ممکن در مصرف آب، برای تأمین نیازهایشان آب کافی در اختیار نخواهند داشت که حدود ۲۵ درصد مردم جهان از جمله ایران مشمول این گروه هستند.
محدودیت منابع آبی کشور از نظر کمی و کیفی، استفاده نادرست از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، نبود مدیریت و برنامه ریزی اصولی و صحیح برای استفاده از مقدار آب موجود و وقوع خشکسالی‌های چند دهه اخیر، باعث شده که مشکلات و مسائل زیادی را برای کشورمان بوجود آورد.
در ۵۰ سال اخیر مصرف بهینه آب و استفاده درست از مایه حیات مهم و اساسی نادیده گرفته شد و برای حفاظت از منابع آبی برنامه مدون و جامعی پیاده نشد، بنابراین با وجود اینکه زمان زیادی از دست رفت اما بازنگری در همه سطوح برای اصلاح آن ضرورتی اجتناب ناپذیر است، باید بدانیم که بدون تحقق راهبرد مصرف پایدار، توسعه پایدار کشور امری غیر ممکن بوده و باید این مهم به عنوان موضوعی اساسی و یک اولویت اداری در دستور کار وزارتخانه‌ها و نهادهای اجرایی در همه سطوح و در جامعه نیز به عنوان باور عمومی مورد توجه قرار گیرد.
اهمیت این موضوع یک ضروری ملی و همگانی محسوب می‌شود، با توجه به مصرف چند برابری آب در فصل گرما، با به کارگیری و رعایت موارد جزئی و نه خیلی دشوار می‌توان تا حد زیادی از بروز مشکلات ناشی از کم آبی و پیامدهای منفی اجتماعی ناشی از آن جلوگیری کرد.
اکنون ۶۱ درصد کل کشورمان خشک و یا نیمه خشک است و آب برنامه ریزی شده می‌تواند در زمان‌های خشکسالی بهتر مورد استفاده قرار گیرد، از سوی دیگر باید مصرف کنندگان در زمینه آب قابل برنامه ریزی شده با یکدیگر به توافق برسند تا نه سال‌های پر آب ما را هیجان‌زده کند و نه در سال‌های کم‌آب ناامید شویم و اختلافات منطقه‌ای رخ دهد.
این نکته کلیدی را باید مد نظر قرار دهیم که سیل از موضوع تنش آبی کم نمی‌کند، زیرا خشکسالی‌ها متداوم و زیاد و ترسالی‌ها موقت و گذرا بوده‌اند.
ارائه الگوی عملی جهت مصرف بهینه و افزایش بهره وری و رشد و توسعه پایدار در جامعه ضروری است چرا که فقدان راهبرد این مهم خسارت های میلیاردی بر جامعه تحمیل کرده است که متأسفانه از کنار آن می‌گذریم، به نگاه دیگر، ورود علمی و عملی برای اصلاح الگوی مصرف و عملیاتی شدن همه جانبه آن در سطوح ملی و متن جامعه نقطه عطفی در مسیر توسعه پایدار ایران به شمار می‌رود.
بر اساس آمار موجود در زمان حاضر مصرف برق در ایران چهار برابر میانگین جهانی، گاز با ۱۸۳ میلیارد متر مکعب گاز در سال، چهارمین مصرف کننده بزرگ گاز جهان و سرانه مصرف روزانه آب در ایران ۲ برابر میانگین جهانی است، بررسی آمار یاد شده نشان می‌دهد که ایرانیان به طور کل در مصرف مایحتاج خود بیش از استاندارد مصرف می‌کنند و فرهنگ مصرف بهینه در حقیقت در کشورمان رنگ و بویی ندارد.
تحلیلگران امور اقتصادی بر این باورند که در صورت استفاده بهینه از امورات یاد شده می‌توان میلیاردها ریال اعتبار جمع‌آوری از این محل را برای توسعه کشور هزینه و مشکلات فراروی را یکی پس از دیگری از محل صرفه‌جویی آن برطرف کرد.
کارشناسان فنی حوزه آب استفاده از سر دوش‌های مخصوص برای استحمام، شیرآلات چکشی، شیر آلات خودکار دارای چشم الکترونیکی، قرار دادن بطری خالی پلاستیکی درون سیفون‌های سرویس بهداشتی، استفاده از انواع کولرهای آبی سلولوزی کم مصرف، نصب سایه بان بر روی کولرها جهت جلوگیری از تبخیر آب، عدم شستشوی پارکینگ، پیلوت، محوطه‌ها و اتومبیل با آب آشامیدنی شهری را از راهکارهای ساده و بسیار مؤثر در کاهش مصرف آب می‌دانند.
بنا به اعلام مسؤولان هفت میلیارد و ۳۰۰ میلیون متر مکعب آب در کشور سالانه به صورت غیر مجاز مصرف می‌شود که این میزان بسیار زیاد است، تعداد چاه‌های کشور را ۸۰۸ هزار حلقه است از این تعداد ۳۰۳ هزار حلقه چاه به صورت غیر مجاز حفر شدند و مایه حیات را از دل زمین سرقت می‌کنند.
اکنون ۴۹ میلیارد متر مکعب آب به صورت مجاز مصرف می‌شود اما برداشت‌های مجاز بیش از حد است. اکنون آبخوان‌های زیر زمینی کشور در معرض خطر جدی است که باید جلوی برداشت‌های بی رویه گرفته شود.
۲۲۰ هزار حلقه چاه از ۳۲۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز زیر ۲۰ متر هستند و برداشت آب زیادی ندارند، اما ۹۷ هزار حلقه چاه برداشت بالایی دارند و باید روش برخورد با چاه‌های غیرمجاز را تغییر داده و این چاه‌ها تعیین‌تکلیف شوند.
نگاهی به گزارش‌های ظرفیت مخازن سدها در کشور نشان می‌دهد که گنجایش تمام آنها ۵۰ میلیارد مترمکعب است و هرچه سد جدید احداث شود، ظرفیت هم بالا می‌رود.
در بحث صرفه‌جویی باید دانست که در مصرف نباید تنها به بخش شرب توجه کرد بلکه باید این مهم در بخش کشاورزی هم جدی گرفته شود، میزان مصرف آب در بخش شرب هفت درصد است در حالی که این در بخش کشاورزی به ۹۰ درصد رسیده، بنابراین باید به این بخش و صرفه‌جویی در آن توجه بیشتری کرد.
اکنون مخازن آبی کشور ۱۳۰ میلیارد مترمکعب کسری دارند، این میزان کسری با یکسال بارندگی تأمین نخواهد شد زیرا کشورمان حدود ۱۰ سال با خشکسالی مواجه بوده، کارشناسان معتقدند کمبود آب و به نوعی خط قرمز حجم آب پشت سدهای کشور فقط مختص فصول گرم نیست و صرفه‌جویی در تمام طول سال و حتی ماه‌های گرم باید در دستور کار مردم باشد.
بارندگی‌های ماه‌های گذشته ۷۶ میلیارد متر مکعب ورودی آب برای کشور به همراه داشت، اما به دلایل متعدد همه این میزان ذخیره سازی نشد، اکنون مخازن سدها می‌تواند ۵۰ میلیارد مترمکعب آب نگه دارند که از این میزان ۲۰ درصد آن برای سیلاب‌های احتمالی خالی نگه داشته می‌شود.
بنا به نظر محققان، پیش بینی بلند مدت وضعیت آب و هوا تا حدودی غیر ممکن است و پیش‌بینی وضعیت آب و هوا ۱۰ روز زودتر جواب می‌دهد.
در ابتدای انقلاب، ۱۲ درصد روستاها آب قابل اطمینان داشتند که این میزان اکنون به ۷۵ درصد رسیده و نیز حدود ۲۷ تصفیه‌خانه آب وجود داشت که این تعداد به ۱۴۲ تصفیه‌خانه رسید، تعداد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب چهار مجموعه بود که در روزهای اخیر عدد آنها به ۲۲۱ تصفیه خانه رسید.
مصرف آب شرب در شهرها و روستاها هفت میلیارد و ۴۰۰ میلیون مترمکعب است که می‌تواند چهار میلیارد و نیم پساب داشته باشد، در حال حاضر حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون پساب تولید می‌شود که تلاش بر این است که این میزان به صنعت واگذار شود و مقرر شده در طول برنامه ششم توسعه میزان پساب تولیدی به ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون متر مکعب برسد.
در سال قبل، ۳۳۶ شهر در تنش آبی بودند و ۳۵ میلیون نفر با تنش آبی مواجه شدند که امسال بارندگی‌هایی صورت گرفته حدود ۱۰۰ شهر از تنش آبی خارج شدند و بر این اساس تعداد شهرهایی که با تنش آبی درگیر بودند به ۲۳۳ شهر با جمعیت ۲۸ میلیون نفر کاهش پیدا کرد، در این راستا ۱۰۰ میلیون یورو برای آبرسانی به روستاها تخصیص یافته که ۵۰ میلیون یورو آن برای مقابله با تنش آبی در نظر گرفته شده است.
لایروبی سدها و رودخانه‌ها از نکات مهم در سال‌های اخیر برای حفاظت هرچه بیشتر از منابع آبی و جلوگیری از هدررفت بوده و بر همین اساس در سه سال گذشته به طور کلی ۱۲ درصد از اعتباری که برای این امر در نظر گرفته شده تخصیص داده شده است.
پاکسازی حریم رودخانه‌ها از متجاوزان با حمایت قوه قضائیه نیز امری ضروری برای افزایش بهره وری آب است بر این اساس که حریم رودخانه‌ها را باید تعریف کرد و بر مبنای آن ساخت‌وساز انجام داد.
با توجه به اهمیت موضوع آب، خبرگزاری جمهوری اسلامی استان اصفهان میزگردی با عنوان "راهکارهای حفاظت از منابع آبی ایران و مصرف بهینه" را با حضور ناصر اکبری معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان، سید علیرضا گوهری عضو هیأت علمی گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان، سید مهدی میرباقری مدیر حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان، افشین رضایی رئیس گروه برنامه ریزی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان و سید اکبر بنی طبا مدیر روابط عمومی شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان برگزار کرد.
مدیریت مصرف موضوعی است که جدی نگرفته‌ایم
عضو هیأت علمی گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در میزگرد ایرنا گفت: ایرانیان در سال‌های گذشته به حفظ منابع آبی خیلی توجه نکردند و به همین دلیل سال‌های اخیر درگیر مسائل خشکسالی شده‌ایم.
سید علیرضا گوهری با بیان اینکه نگاه بدبینانه و خوش‌بینانه به مسائل صحیح نیست، اضافه کرد: متأسفانه نبود نگاه مدیریت دراز مدت باعث شده که همواره کوتاه‌مدت و روزمره و نه کلان نگاه کنیم و به همین دلیل بسیاری از مشکلات حوزه ملی و استانی به وجود آمده است.
وی به کاهش چشمگیر منابع آبی در کشور اشاره کرد و گفت: سرانه ۱۳۰ میلیارد متر مکعب آب تجدید پذیر در کشور الان ۱۰۰ میلیارد متر مکعب شده است و با این روند سو مدیریت و مصرف، این میزان حتی کمتر نیز خواهد شد.
این استاد دانشگاه افزود: منابع آبی کشورمان به مرور زمان و در سال‌های اخیر کاهش یافت و الان که البته دیر هم شده است به این باور رسیده‌ایم که در یک منطقه خشک قرار داریم و هم اکنون تا حدودی این باور به وجود آمده که ایران در منطقه خشک و با بارش‌های کم قرار دارد.
پس انداز آبی در ایران در حال از دست رفتن است
وی با ذکر مثالی گفت: موجودی آب را اگر حقوق ماهانه یک شخص در نظر بگیریم و آب‌های زیرزمینی را پس انداز تلقی کنیم، ما طی سال‌ها نه تنها حقوق ماهانه خود را مصرف کرده‌ایم بلکه میزان پس انداز خود را تا حد زیادی از دست داده‌ایم که این امر مشکلات کوتاه مدت و دراز مدت برای ما خواهد داشت.
گوهری خاطرنشان کرد: بحران در کوتاه مدت رخ می‌دهد و مشکلات و معضلات در دوران طولانی مدتی به وجود می‌آید، ما امروز در معضلات و مشکلات آبی قرار داریم که باید با مدیریت آنها را حل کنیم تا بدتر نشوند و روزی بحران را فراروی خود نبینیم، زیرا آن زمان دیگر دیر شده و عملکردها جواب نخواهد داد.
این محقق با بیان مثالی دیگر از وضعیت منابع آبی خاطرنشان کرد: سد زاینده رود چند دهه قبل در زمان تأسیس برای کنترل سیلاب احداث شد اما اکنون به عنوان یک منبع آبی مورد استفاده قرار می‌گیرد و این نشان می‌دهد که از آن زمان تاکنون میزان بارش‌ها و ورود منابع آبی به منطقه چقدر کاهش پیدا کرده است.
نبود آمایش سرزمینی، مشکلی ریشه‌ای در آب
عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه نبود آمایش سرزمینی بسیاری از ظرفیت‌ها را از بین می‌برد گفت: این آمایش سرزمینی در ایران باید انجام شود و مقوله‌های متعدد و متنوع اقتصادی، اجتماعی و غیره را در بربگیرد و ارتباطات این حوزه‌ها با یکدیگر را بسنجد.
وی با اشاره به اهمیت برنامه‌ریزی اصولی تصریح کرد: فقط نباید به گذشته نگاه کنیم بلکه زمان‌های قبل را باید به عنوان یک درس و تجربه در نظر بگیریم، به طور قطع آب پیشنیاز توسعه و رشد در حوضه آبریز خواهد بود و طرح‌های انتقال آبی در منطقه مرکز ایران را باید هر چه زودتر انجام داد.
این پژوهشگر، رویکرد عرضه محوری را اشتباه خواند و ادامه داد: مدیریت تقاضا باید در دستور کار قرار گیرد تا بتوان در مصرف و در عرضه، یک توازن ایجاد کرد که نه تنها منابع آبی حفظ شود بلکه برای آیندگان مورد استفاده قرار گیرد.
گوهری تاکید کرد: مدیریت تقاضا باید با یک هم‌افزایی بین تمامی دستگاه‌ها شکل گیرد و نباید فقط آب منطقه‌ای و دیگر نهادهای متولی با آب را درگیر و مسؤول این مسئله دانست.
استاد دانشگاه صنعتی اصفهان اضافه کرد: متأسفانه باور به اینکه در منطقه خشک و نیمه خشک قرار داریم وجود ندارد و به همین دلیل مصارف به منابع آبی ما متناسب نیست.
گوهری ادامه داد: خود مردم یک منطقه باید به این نتیجه برسند که حفظ منابع آبی ضروری است برای مثال ساکنان منطقه که در آن کشت برنج می‌شود باید به این نتیجه برسند که آیا منطقی است که در این منطقه که با خشکسالی روبه‌رو است چنین محصولی کشت کنیم.
وی با اشاره به اینکه اهرم فشار نباید برای چنین موضوع‌هایی وجود داشته باشد، اظهارداشت: خود مردم و ساکنان باید ترغیب شوند که آب را به درستی و در مصارف صحیح آن به کار گیرند تا بتوان بهترین بهره وری را از آن داشت.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه تمامی بخش‌های یک جامعه باید در سازگاری با کم آبی سهیم باشند، گفت: بخش‌های کشاورزی، صنعت آشامیدنی و فضای سبز باید در موضوع مصرف بهینه و سازگاری با خشکسالی سهیم شوند.
وی با اشاره به اصطلاح همه تخم مرغ‌ها را نباید در یک سبد گذاشت خاطر نشان کرد: تنها فرهنگ‌سازی یا تنها موضوع گران کردن آب و دیگر مسائل پاسخگو نیست بلکه ما باید تمامی جهات را با یکدیگر ببینیم و آموزش و فرهنگ سازی را در کنار مسائل فنی و ساختاری به صورت همه جانبه گرانه و توأم لحاظ کنیم.
استاد گروه آب دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه سرانه مصرف خانگی در جهان ۱۳۵ تا ۱۴۰ در شبانه روز برای هر نفر است گفت: با وجود تمام فرهنگ‌سازی‌ها از متوسط کشوری عقب هستیم و رسیدن به متوسط جهانی نیازمند یک همت جمعی و اراده عمومی در بین تمامی مردم و مسؤولان است.
گوهری با اشاره به اینکه هم اکنون مدیریت یکپارچه منابع آبی به صورت جزئی و نه کامل در کشور لحاظ می‌شود، اضافه کرد: کشورهای پیشرفته جهان حتی پا را فراتر گذاشته‌اند و به همبست آب، غذا و انرژی در سطح جهان اشاره می‌کنند.
وی ادامه داد: همبست آب، غذا و انرژی مطرح می‌کند که باید بین چرخه توزیع و استفاده از آب، تولید مواد غذایی و کشاورزی و همچنین مصرف انرژی یک ارتباط منطقی و عقلانی ایجاد کرد که هیچیک دچار مشکل نشوند، همه آنها بتوانند در این چرخه به کار خود ادامه دهند و تأثیر منفی روی هم نگذارند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت سازگاری با کم آبی در تمامی بخش‌ها اظهارداشت: برای مثال باید در فضای سبز نیز این موضوع رعایت شود.
وی تاکید کرد که کارهای مدیریتی و فرهنگی و مدیریت مصرف که در اصفهان انجام می‌شود باید بیشتر در کل کشور مطرح شود تا دیگر مسؤولان و هموطنان ببینند که باید موضوع آب را جدی بگیرند و با استفاده از یک الگو در مصرف آب مدیریت کنند و مصرف بهینه را در دستور کار قرار دهند زیرا آب نه تنها یک مقوله استانی بلکه مقوله‌ای کشوری و فراگیر است.
این محقق به اهمیت آگاه سازی درست و فراگیر عموم درباره طرح‌های انتقال آب اشاره کرد و ادامه داد: انرژی در سازمان‌ها و نهادهای مختلف نباید برای مقابله با یکدیگر مورد استفاده قرار گیرد بلکه باید در جهت یک هدف مشترک و هم افزایی صرف شود.
این پژوهشگر با بیان اینکه نهادهای فنی و متولی باید با نهادهای علمی و دانشگاهی همکاری کنند، افزود: بسیاری از محققان نیازمند داده‌هایی هستند که در ادارات کل و سازمان‌های مرتبط با آب وجود دارد و با استفاده از آنهاست که می‌توان یک خط مشی و نقشه راه علمی ترسیم کرد و تحقیقات مشخص در مورد آب انجام داد بنابراین از متولیان می‌خواهیم که با افزایشی همکاری خود با دانشگاهیان و پژوهشگران زمینه تعامل و تبادل نظر را فراهم کنند.
وی به ضرورت سازگاری با کم آبی در بخش کشاورزی اشاره کرد و اظهارداشت: تولیدات گلخانه‌ای، آبیاری‌های هوشمند و همچنین کشاورزی مبتنی بر اقلیم‌های منطقه‌ای باید در دستور کار قرار گیرد.
اصفهان الگویی مناسب در موضوع مصرف بهینه آب
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان با بیان اینکه سرانه متوسط مصرف آب برای هر نفر در طی یک روز ۱۵۷ لیتر است، گفت: این میزان در استان اصفهان حدود ۱۴۹ لیتر بر ثانیه اندازه گیری شد به این معنا که اصفهانی‌ها در مصرف بهینه آب در کشور مشارکت جو و پیشتازند.
ناصر اکبری در میزگرد ایرنا اظهارداشت: این عدد قابل قبولی است و نشان می‌دهد که فرهنگ سازی و تمهیدات ویژه در مصرف بهینه آب در استان اصفهان به خوبی جواب داده و این موضوع باید در کل کشور نیز تسری یابد و همگان بپذیرند که باید در مصرف آب صرفه جویی کرد و در مصرف بهینه آن کوشید.
وی با اشاره به روش‌هایی که منابع آبی کشور را حفظ می‌کند تصریح کرد: اهمیت جلوگیری از هدررفت (پرت) در شبکه بر کسی پوشیده نیست، در استان اصفهان در سال ۸۶ حدود ٣٠.۵ درصد شبکه آب معادل ۷۰۰ لیتر در ثانیه پرت می‌شد اما این میزان در حال حاضر با اجرای روش‌های مهندسی بسیار کمتر شده است.
معاون آبفا به اهمیت تعمیرات خطوط شبکه به عنوان راهکاری دیگر برای حفظ آب اشاره کرد و ادامه داد: در سال‌های اخیر بالغ بر ۲۰۰ مورد تعمیرات انجام شده که توانسته آب هدر رفته را به چرخه تولید بازگرداند همچنین سامانه‌های کنترل اجازه هدر رفت آب را نمی‌دهند و استان اصفهان در این زمینه در بین دیگر استان‌ها پیشتاز است.
اکبری با بیان اینکه ۱۳۹ انشعاب شهری در شهرها و روستاهای استان وجود دارد تصریح کرد: یک هزار و ۲۶۰ کیلومتر خطوط اصلی در استان سهم آب هر شهر را تحویل می‌دهد.
وی با بیان اینکه خطوط کنترلی و سامانه‌های پایش می‌تواند میزان آب تحویلی به مناطق مختلف را پایش و اندازه گیری کند و در راه مدیریت توزیع و مصرف منطقی و حساب شده راهگشا باشد، بیان کرد: این موضوع می‌تواند ما را در توزیع عادلانه یاری کند و خوشبختانه این امر محقق شده است.
معاون آبفای استان اصفهان راه اندازی ایستگاه‌های تله متری را مفید خواند و گفت: ۱۱۱ ایستگاه تله متری و احجام سنجی میزان آب شبکه را رصد و کنترل می‌کند بدین گونه که میزان حجم و فشار آب به صورت عادلانه در نوسان است و این طور نیست که یک شهر طور کامل آب داشته باشد و شهر دیگر بی بهره از مایه حیات بماند.
وی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر ۱۶ شیرخانه اصلی به شبکه آب اصفهان اضافه کردیم تا حفاظت، مدیریت و تقسیم بندی آب به طور عادلانه و بهتری انجام شود.
معاون بهره برداری آبفا اضافه کرد: تصفیه خانه آب اصفهان یا همان باباشیخعلی ۱۲ متر مکعب بر ثانیه را می‌تواند تصفیه کند و تونل انتقالی اگرچه بر پایه ظرفیت کمتری طراحی شده اما هم اکنون می‌تواند ۱۱ و ۱۲ متر مکعب بر ثانیه را انتقال دهد که ۱۰ مترمکعب آن پس از شهرستان‌های لنجان و مبارکه برای برای شرب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ناصر اکبری در میزگرد ایرنا ادامه داد: قبلاً ظرفیت چاه‌های فلمن بالغ بر ۴ هزار و ۲۰۰ لیتر بر ثانیه بود اما پس از سال ۹۰ کم‌کم این میزان کاهش پیدا کرد به طوری که حتی چاه‌های محلی هم مقدار بسیار کمی را می‌توانند در شبکه شهری تزریق کنند.
معاون شرکت آبفای استان اصفهان افزود: سامانه دوم آبرسانی اصفهان باید از سال ۸۶ به آب و فاضلاب استان اصفهان تحویل داده می‌شد زیرا پایان عمر خط انتقال آب شرب به اصفهان همان سال بود اما از آن زمان تاکنون با وجود مشکلات فراوان سامانه دوم وارد چرخه نشده است.
اکبری خاطرنشان کرد: سال ۹۱ بدتر از سال قبل آن بود اما با این حال مردم همراهی کردند و بحران‌ها پشت سر گذاشته شد.
اکبری با بیان اینکه سال‌ها از عمر احداث تونل انتقال آب از تصفیه خانه اصفهان می‌گذرد خاطرنشان کرد: حدود ۳۰ سال است که کسی داخل این تونل را ندیده بنابراین می‌طلبد سامانه دوم هر چه زودتر راه اندازی شود تا جلوی خطرات احتمالی گرفته و وضعیت انتقال و توزیع آب به صورت عادلانه و با کیفیت بهتری انجام گیرد.
معاون حفاظت آب و فاضلاب اصفهان با بیان اینکه سرانه متوسط مصرف آب برای هر نفر در طی یک روز ۱۵۷ لیتر است، گفت: این میزان در استان اصفهان حدود ۱۴۹ لیتر بر ثانیه اندازه گیری شد به این معنا که اصفهانی‌ها در مصرف بهینه آب در کشور مشارکت جو و پیشتازند.
وی گفت: این عدد قابل قبولی است و نشان می‌دهد که فرهنگ سازی و تمهیدات ویژه در مصرف بهینه آب در استان اصفهان به خوبی جواب داده و این موضوع باید در کل کشور نیز تسری یابد و همگان بپذیرند که باید در مصرف آب صرفه جویی کرد و در مصرف بهینه آن کوشید.
به گفته معاون آب و فاضلاب استان اصفهان، بازنگری مصرف توسط خود ما و توجه به آن می‌تواند در سال‌های آینده فشار مضاعف را از روی مردم دور کند.
اکبری تصریح کرد: تا دمای ۳۳ درجه حدود ۱۲ متر مکعب بر ثانیه مصرف می‌شود و هر درجه سانتیگراد که بالاتر می‌رود پنج درصد به نیاز آبی ۵۶ هزار و ۳۰۰ روستایی که از سامانه آب اصفهان استفاده می‌کنند افزوده می‌شود به این معنا که برای ۳۴ درجه سانتیگراد ۱۲.۶ دهم و برای ۳۵ درجه سانتیگراد ۱۳.۲ دهم آب مصرف می‌شود و برای دمای ۴۱ درجه سانتیگراد که این روزها شهرمان تجربه می‌کند ۳.۵ تا چهار متر مکعب آب کمبود داریم بنابراین افت فشار و قطع آب در برخی اوقات رخ می‌دهد.
وی ادامه داد: جیره‌بندی و کیفیت خط قرمز وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب استان اصفهان است و با وجود اینکه ممکن است فشار آب کاهش یابد اما هیچ گاه از کیفیت مایه حیات تحویلی به مردم کاسته نمی‌شود.
وی با بیان اینکه مردم هیچگاه نمی‌پذیرند که آب به صورت مقطعی و با کیفیت متناوب به دستشان برسد گفت: این موضوع جزو خط مشی شرکت آب و فاضلاب قرار دارد بنابراین در آب با کیفیت تحویلی به مردم هیچ کوتاهی رخ نخواهد داد.
معاون شرکت آب و فاضلاب افزود: در میزان مصرف در استان اصفهان، مدیریت مصرف، استفاده از پساب جلوگیری از هدر رفت شبکه و در مواردی از این دست به یک کشوری را در اختیار داریم همچنین بسیاری از صنایع بزرگ این هفته مانند فولاد مبارکه پالایشگاه پتروشیمی و نیروگاه
معاون آبفا با اشاره به سرمایه گذاری فولاد مبارکه برای گرفتن پساب ۹ شهر و استفاده از آن در چرخه تولید خاطرنشان کرد: با اجرای این طرح ۱۷۰ لیتر بر ثانیه می‌تواند به چرخه اضافه شود همچنین ذوب‌آهن با قراردادی که بسته است پساب شهرهای فولادشهر ایمانشهر و نجف آباد را تحویل می‌گیرد تا از مصرف آب خود از زاینده رود بکاهد.
اکبری تاکید کرد که با مدیریت تصفیه می‌توان پساب را برای کشاورزی نیز قابل استفاده کرد که به طور حتم باید راهکاری برای آینده باشد.
وی به لزوم بکارگیری روش‌های جلوگیری از هدر رفت آب و مدیریت مصرف در تمامی مناطقی که در جوار زاینده رود هستند و از این حوضه استفاده می‌کنند تاکید کرد و گفت: این گونه درست نیست که فقط اصفهان در طرح‌های مدیریت و همچنین مصرف بهینه پیشتاز باشد اما دیگر استان، چشم خود را بر روی این موضوع ببندند.
وی با بیان اینکه تأمین جایگزین برای آب شرب جمعیت ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار نفری امری ضروری است خاطرنشان کرد: اصلی‌ترین اولویت در استان اصفهان اجرای سامان دوم آبرسانی که از لحاظ پدافندی نیز بسیار اهمیت دارد.
۴۰ درصد از چاه‌های آب ایران غیرمجازند
مدیر حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان با اشاره به آماری از منابع آب زیرزمینی گفت: تعداد چاه‌های غیرمجاز و مجاز در سال ۵۷، ۶۰ هزار حلقه بوده است اما هم اکنون ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار حلقه چاه در کشور وجود دارد که ۴۰ درصد از آنها غیر مجاز هستند.
سید مهدی میرباقری افزود: برداشت از آب‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر و به صدا در آمدن زنگ خطر، وزارت نیرو را بر آن داشت که طرح تعادل بخشی سفره‌های آب زیرزمینی مشتمل بر ۱۵ طرح را در دستور کار قرار دهد که بر اساس آن ۱۳ طرح برای وزارت نیرو، یک طرح برای حوزه زمین شناسی و یک طرح برای جهاد کشاورزی تعریف شد که از این تعداد طرح‌هایی شامل مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتور بر روی چاه‌های مجاز و همچنین تعادل در مصرف چاه‌ها بیش از سایرین اهمیت دارد.
وی با بیان اینکه کم شدن آب‌های زیرزمینی برای دشت‌ها خطرات جدی مانند فرونشست ایجاد می‌کند، ادامه داد: در استان اصفهان متولی ۳۵ دشت هستیم که از این تعداد هشت آزاد، ١٨ دشت ممنوعه و ٩ دشت به صورت بحرانی هستند.
به گفته این مدیر در استان اصفهان ۴۳ هزار و۴٠٠ چاه مجاز وجود دارد که ٣.٧ میلیارد متر مکعب آب را در طول یک سال از دل زمین بیرون می‌کشند، همچنین در منطقه ١۶ هزار و ٨٠٠ چاه غیر مجاز وجود دارد که ۹ هزار و ۵۰۰ حلقه از آنها فعال است و سالانه ۴۳۲ میلیون مترمکعب آب را به صورت غیر مجاز برداشت می‌کند.
مدیر شرکت منطقه اصفهان ادامه داد: حجم کسری سالانه آب‌های زیرسطحی حدود ۶٠٢ میلیون متر مکعب است و طی ۲۰ سال گذشته بالغ بر ۱۲ میلیارد مترمکعب کسری در این وجود داشته است به این معنا که نزدیک به ۹ برابر حجم کلی سد زاینده رود از آب‌های زیرزمینی به صورت مازاد برداشت کرده‌ایم و این موضوع بسیار بغرنج است.
پایین رفتن ۳۸ سانتی متر آب‌های زیرسطحی
میرباقری با بیان اینکه سطح آب‌های زیرزمینی ۳۸ سانتی‌متر پایین رفته است، گفت: این موضوع به فرونشست زمین منجر می‌شود که بسیار جدی و خطرناک است بنابراین باید احیا و تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی را به صورت جدی نگاه کنیم و این موضوع نیازمند همکاری بین دستگاهی و به ویژه مشارکت بیشتر و همراهی دستگاه قضائی است.
وی تصریح کرد: در هشت سال اخیر در استان پنج هزار چاه غیرمجاز مسدود شده و بر روی سه هزار و ٨٩۶ چاه کنتور آب و برق هوشمند نصب شده است.
مدیر حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان ادامه داد: همچنین در این مدت ۷۸۱ موتور حجمی نصب شده و ٢ هزار و ٣٠٠ دستگاه غیر مجاز نیز توقیف شده است.
به گفته میرباقری در این مدت ۱۰ هزار و ۷۰۰ پروانه چاه کشاورزی نیز تعدیل شده تا میزان بهره‌برداری واقعی بر روی آنها اعمال شود، به طور کلی در این مدت ۸۴ میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی شده و قرار است امسال ۸۰۰ کنتور حجمی نصب و همچنین ۸۰۰ چاه غیرمجاز نیز مسدود شود، همچنین ۱۰ هزار پروانه چاه کشاورزی نیز اصلاح خواهد شد.
میرباقری با اینکه برای مسدود کردن چاه‌های غیر مجاز با موانع بسیار زیادی رو به رو هستیم گفت: افرادی که خود را صاحب این چاه‌های غیرمجاز می‌نامند برای جلوگیری از مسدود کردن آنها مقاومت می‌کنند و برای این موضوع حتی با فرماندار، نمایندگان مجلس و ائمه جمعه نیز ارتباط برقرار می‌کنند تا بلکه ما با آنها با مماشات رفتار کنیم.
وی ادامه داد: برای جبران ۱۳۰ میلیارد مترمکعبی حجم آب در کل کشور، در برنامه ششم توسعه ۱۱ میلیارد مترمکعب در نظر گرفته شده و سهم استان اصفهان سه میلیارد متر مکعب است.
این مدیر آب منطقه‌ای با اشاره به مشکلاتی که برای نصب کنترل هوشمند وجود دارد، بیان کرد: قبلاً این کنتور به صورت رایگان در بین کشاورزان توزیع می‌شد و پس از آن با قیمت ۴۰ تا ۵۰ میلیون ریال در اختیار متقاضیان قرار می‌گرفت اما هم اکنون به دلیل افزایش قیمت‌ها خرید هر یک از آنها ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیون ریال هزینه در بر دارد بنابراین فشاری بر روی کشاورزان می‌آید و و خرید را برای آنها مشکل می‌کند در نتیجه طرح با کندی پیش می‌رود.
مدیر حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای اصفهان اظهارداشت: در سال‌های گذشته برای اجرای یک طرح آمایش سرزمینی غفلت کرده‌ایم اما باید بدانیم که با یک همت کلان در سطح حاکمیتی باید یک آمایش سرزمینی چه در بخش ملی چه بخش منطقه انجام شود.
وی بیان کرد: نگاه بخشی، استانی و جلساتی که به‌صورت محکمه با کاربرد ارائه عملکردها برگزار می‌شود راه به جایی نخواهد برد و در راستای حفاظت از منابع آبی و مدت مصرف باید نگاه هم افزایی و هم‌راستایی داشته باشیم و ایجاد یک باور عمومی را مدنظر قرار دهیم، زیرا مردم نظاره گر کارهای ما هستند و به هیچ عنوان تضادهای بین دستگاه‌ها نمی‌تواند راهکاری برای حل مشکلات باشد.
میرباقری افزود: مصرف بهینه آب باید با دید مسئولانه‌تر و با احساس مسئولیت نهادینه شده بین افراد گسترش یابد و در این زمینه باید از تشکل‌ها و سازمان‌های مردم نهاد بیش از گذشته بهره برد، همچنین استفاده از دانش و تجربیات دانشگاهیان و محققان امری ضروری و حیاتی است، نباید به این موضوع نگاه پوپولیستی داشت و درگیری‌های بین استانی را نباید به وجود آورد.
مدیر حفاظت آب منطقه‌ای اصفهان ارائه اطلاعات و آدرس‌های غلط به مردم را مشکل‌ساز خواند و ادامه داد: در این راستا باید وزارت نیرو، آب منطقه‌ای و آبفا به عنوان متولیان آب اظهارنظر کنند.
میرباقری خاطرنشان کرد: پاسخگو بودن، ایجاد کنترل و نظارت کافی باید در دستور کار قرار داشته باشد و این نکته را باید مد نظر قرار داد که حفاظت از منابع آبی می‌تواند در کل کشور دسترسی همگان به این مایه حیات را فراهم کند و در نگاه کلی امنیت ما و آیندگان را به همراه دارد.
سازگاری با کم آبی اجتناب ناپذیر است
رئیس گروه برنامه ریزی شرکت آب شرکت منطقه‌ای اصفهان در این میزگرد گفت: مشکلات آبی سال‌ها در کشور وجود داشته و دهه‌ها و بیشتر، ایرانیان خود را با این مسئله وفق داده بودند.
افشین رضایی افزود: حدود سه پنجم از مناطق ایران را کویر تشکیل می‌دهد بنابراین مردم با روش‌هایی خود را با شرایط خشکی و کم بارشی سازگار کردند، همه باید بدانیم که همواره میانگین بارش‌های درازمدت ایران در مقایسه با متوسط جهانی حدود نصف بوده است.
وی افزود: متأسفانه در سال‌های گذشته بهره برداری از آب به صورت اصولی و عقلانی انجام نشده و بیشتر استخراج و هدررفت آب را داشته‌ایم و همین امر ضربه‌ای سهمگین بر پیکره آبی کشور زده است.
رئیس گروه برنامه ریزی آب منطقه‌ای اصفهان ادامه داد: متأسفانه این موضوع نه تنها فقط در آب بلکه در خاک و جنگل و دیگر موارد وجود داشته و رویکرد مصرف گرایانه و استفاده مازاد از منابع طبیعی همواره وجود داشته است و از آن درس نمی‌گیریم.
رضایی تصریح کرد: یکی از دلایلی که باعث شده منابع آبی به صورت زیادی از بین برود توسعه ناموزون شهرها در زمان و مکان بوده، تمرکز گرایی در برخی نقاط باعث شده که مصرف آب افزایش پیدا کند و متأسفانه نقاط مهاجرپذیر تمام منابع آبی را در اختیار ندارند.
وی با اشاره به اینکه قیمت آب واقعی نیست و به همین دلیل کمتر قدرش را می‌دانند خاطرنشان کرد: مورد یاد شده سبب می‌شود که مردم برای مصرف بهینه آب توجه چندانی نداشته باشند از سوی دیگر نگاه امنیتی به آب باید برچیده شود و تمامی افراد جامعه در مورد معضلاتی که برای آب وجود آمده باید به درستی بدانند تا بتوانند تصمیم گیری درستی در زندگی خود داشته باشد و رفتار خود را با طبیعت و نعمت‌های خدادادی تغییر دهند.
وی ادامه داد: تأمین آب پایدار و حفاظت از منابع آبی سود نخستش برای خود بهره بردار و مصرف کننده است و جلوگیری از تخریب سفره‌های آب زیرزمینی و به طور کل، سلامت و رفاه در زندگی مردم را در پی خواهد داشت.
رئیس گروه برنامه ریزی آب منطقه‌ای اصفهان به ضرورت حسابداری آب اشاره کرد و گفت: باید دخل و خرج این مایه حیات مشخص باشد تا بتوان برای آن به درستی برنامه‌ریزی کرد.
وی با ذکر راهکارهایی برای حفاظت از منابع آبی ایران تاکید کرد: باید منابع آب تولید و مصرفی به طور مشخص اندازه‌گیری شود و در پی آن دسته بندی نیاز انجام گیرد و پس از آن ایجاد سامانه حسابداری آب برای اندازه گیری کامل و جامع آن امری ضروری است.
رضایی اظهارداشت: ایجاد ابزارهای لازم برای سنجش واقعی مصرف، طراحی سیستم‌های هوشمند برای کنترل‌گری و اندازه‌گیری، ایستگاه هیدرومتری و همچنین پایبندی به مصرف استاندارد در طول سال از سوی تمامی استان‌ها، راهکارهایی برای حفاظت از منابع آبی کشور به شمار می‌رود.
وی ادامه داد: متأسفانه در برخی از نقاط کشور مانند بالادست زاینده‌رود مسئله مدیریت مصرف و مصرف بهینه جدی گرفته نمی‌شود که این امر نیازمند اصلاح است، همچنین آب انتقالی به حوضه آبریز زاینده رود مشخص نیست و این خود در مدیریت آب مشکلاتی را ایجاد می‌کند
رئیس برنامه ریزی آب منطقه با اشاره به اهمیت اصلاح دیدگاه‌های و نظرات نادرست ادامه داد: صنایع استان اصفهان سالانه حدود ۵۰ میلیون متر مکعب آب از زاینده‌رود استفاده می‌کند اما در اذهان عمومی این‌طور گونه عنوان می‌شود که بسیاری از منابع آبی و زاینده رود را شرکت‌هایی نظیر با فولاد و ذوب آهن استفاده می‌کنند.
حرف اول در مصرف بهینه آب را فرهنگ‌سازی می‌زند
مدیر روابط عمومی شرکت آبفای استان اصفهان گفت: موضوع مصرف بهینه آب و فرهنگ‌سازی در راستای آن حدود ۱۰ سال است که به طور جدی دنبال می‌شود و بر خلاف سایر کشورها ما سال‌ها بعد به اهمیت مایه حیات در کشورمان پی بردیم.
سید اکبر بنی طبا وی افزود: موضوع مدیریت مصرف صحیح آب نه تنها موضوع اقتصادی بلکه اجتماعی و فرهنگی است و باید با تمامی آحاد مردم در این رابطه ارتباط برقرار کرد و آموزش‌های لازم را برای آنها ارائه داد.
وی بر ضرورت استفاده از رسانه‌ها و گروه‌های مرجع برای ارتباط بیشتر با مردم در راستای فرهنگ‌سازی مصرف بهینه تاکید کرد و ادامه داد: ابزارهای فرهنگی و اجتماعی در این راستا می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
مدیر روابط عمومی آبفا، اعتماد سازی، شفاف‌سازی پاسخگویی و تغییر نگرش در باورها را امری مهم تلقی کرد و ادامه داد: در این راستا باید مشارکت‌های مردمی و تشکل‌های مردم‌نهاد بیش از گذشته ما را یاری دهند.
بنی طبا با بیان اینکه مردم اصفهان در استفاده بهینه از آب بسیار همراه بوده‌اند گفت: ۹۰ درصد از مشترکان استان اصفهان در الگوی مصرف قرار دارند.
وی تغییر در سبک زندگی را ضروری خواند و اظهارداشت: استفاده درست از آب باید در دیگر حوزه‌ها مانند کشاورزی و صنعت نیز به وجود آید.
بنی طبا ادامه داد: بازچرخانی آب و استفاده از پساب بسیار ضروری است و مشارکت بخش خصوصی در این راستا می‌تواند راهگشا باشد همچنین باید بپذیریم که فرهنگ‌سازی موضوع زمان‌بر است اما باید از تمام ظرفیت‌ها برای انجام آن استفاده کرد.
مدیر روابط عمومی آبفا اجرای طرح سامانه دوم آبرسانی اصفهان را بسیار حیاتی دانست و خاطرنشان کرد: این طرح به لحاظ اهمیت پدافند غیرعامل و همچنین تأمین پایدار آب باید هر چه زودتر راه اندازی شود.
۶۰۲۰/۶۰۲۶/