طبق آمارهای سازمان نظام پزشکی کشور، بیش از ۱۰۰ هزار پزشک اعم از عمومی، متخصص و فوق تخصص در کشور فعالیت می‌کنند که با توجه به جمعیت ۸۰ میلیونی ایران، معادل سرانه پزشک به ازای هر هزار نفر ۱.۴ نفر خواهد شد. بر اساس آمارهای جهانی متوسط سرانه پزشک در هر کشور باید ۳/۵ پزشک به ازای هزار نفر جمعیت باشد. اما این آمار متأسفانه در کشورمان، بسیار پایین‌تر از آمارهای جهانی است که این موضوع علاوه بر کاهش کیفیت خدمات پزشکی، باعث عدم دسترسی مردم به پزشکان به ویژه پزشکان متخصص در مناطق محروم شده است.
بنا بر آمارهای رسمی بین المللی در سال ۲۰۱۸، کشورمان از بین ۲۴ کشور آسیای غربی در جایگاه ۱۸ و بعد از کشورهایی مانند قطر، عربستان سعودی، عمان، کویت و فلسطین قرار گرفته است.
در حال حاضر شاخص تعداد پزشک عمومی، متخصص و دندانپزشک در کشور ۱.۶ به ازای هر هزار نفر است در حالی که کف مورد نیاز پزشک در این زمینه ۲.۵ نفر به ازای هر هزار نفر بوده و حتی بسیاری از کشورهای دنیا در این زمینه شاخصی بین ۳.۵ تا ۵ نفر به ازای هر هزار نفر جمعیت دارند.
هفته گذشته محمد جهانگیری معاون نظارت و برنامه سازمان نظام پزشکی کشور گفت: پزشکان برای کار در کشور انگیزه لازم را ندارند و در کشورهای دیگر مانند کانادا، آمریکا و کشورهای اروپایی، خدمات ارائه می‌دهند.
وی افزود: حتی به‌تازگی کشورهای اطراف مانند ترکیه نیز در حال جذب پزشکان ایرانی هستند. ما برای این پزشکان چه انگیزه‌ای ایجاد کرده‌ایم؟ وقتی انگیزه ایجاد نکنیم و نیاز هم در کشورهای دیگر وجود داشته باشد، آنها از کشور خارج می‌شوند و در حقیقت ما پزشکان را برای ارائه خدمات به سایر کشورها تربیت کرده‌ایم. ۱۲ سال تا زمان دریافت دیپلم و ۱۲ سال برای دریافت تخصص یعنی دولت ۲۴ سال برای تربیت این پزشکان دولت هزینه می‌کند اما انگیزه‌ای برای حفظ آنها ایجاد نمی‌کند.
۴۰ هزار پزشک پروانه طبابت نگرفتند
ایرج خسرونیا رئیس انجمن متخصصان داخلی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: اکنون ۱۵۰ هزار نفر پزشک در کشور داریم که از این تعداد حدود ۴۰ هزار نفر پروانه نگرفتند.
وی ادامه داد: یک چهارم پزشکان از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور فارغ التحصیل شده و به کشورهای آمریکا و اروپا به دلیل مسائل اقتصادی مهاجرت کرده و در آنجا مشغول به طبابت هستند.
خسرونیا اضافه کرد: جامعه پزشکی تافته جدا بافته از اقشارهای دیگر جامعه نیستند، آنان متأسفانه احترام کافی در میان آحاد جامعه ندارند، بسیاری از افراد تصور می‌کنند که پزشکان همواره پول زیادی در می‌آورند در حالی که این‌طور نیست و شرایط اقتصادی بر زندگی آنها نیز مانند سایر افراد جامعه سایه افکنده است.
رئیس انجمن متخصصان داخلی گفت: باید فکر اساسی برای جلوگیری از مهاجرت پزشکان ایرانی به کشورهای مختلف کرده، به عنوان مثال اکنون ۶۰ هزار پزشک عمومی داریم که از این تعداد ۲۰ هزار نفر کار درستی ندارند.
خسرونیا ادامه داد: برخی از بیمارستان ها به مدت یک سال است که پول پزشکانی که در آنجا کار می‌کنند را پرداخت نمی‌کنند و در عین حال سازمان های بیمه‌ای نیز بدهی خود را به آنها نمی‌دهند.
وی افزود: دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت نیز پول پزشکان را ۲ ماه با تأخیر پرداخت می‌کنند با این شرایط پزشک چگونه باید کار کند؟
خسرونیا می‌افزاید: پزشکانی که مطب می‌زنند با توجه به تعرفه‌های غیرواقعی موجود، به سختی باید هزینه‌هایی مانند اجاره مطب، برق، آب را پرداخت کنند، که ترجیح می‌دهند به کشورهای دیگر مهاجرت کنند و به طبابت مشغول شوند.
رئیس انجمن متخصصان داخلی خاطرنشان می‌کند: مهاجرت پزشکان به خارج از کشور یک معضل اساسی است که نباید به سادگی از آن عبور کرد، این موضوع نیاز به بررسی، نگاه کارشناسانه و ارائه راه حل مناسب از سوی مسؤولان کشور دارد، اگر روند مهاجرت همچنان افزایش یابد، به کمبود جدی پزشک مواجه خواهیم بود.
کمبود پزشک در آینده نزدیک
عباس قادری یک جراح عمومی نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: مهاجرت پزشکان ایرانی از سال های گذشته تاکنون وجود داشت و بیشتر پزشکان عمومی و متخصصان رشته‌هایی غیر از جراحی پلاستیک و زیبایی اقدام به این کار می‌کنند.
وی ادامه داد: هر ساله افراد زیادی از دانشکده‌های پزشکی دانش آموخته می‌شوند و توقع دارند که در موقعیت‌های مکانی و شغلی مناسب در سیستم بهداشت و درمان کشور به کار گرفته شوند و گاهی اوقات این شرایط باب میل شأن نیست و ترجیح می‌دهند مهاجرت کنند.
قادری اضافه کرد: عده‌ای دیگر از پزشکان به دلیل ادامه تحصیل و گذراندن آموزش‌های تخصصی به خارج از کشور می‌روند و بر این باور هستند که موفقیت و پیشرفت بیشتری در آن سوی مرزها در انتظار آنها است.
وی افزود: این علل مهاجرت پزشکان به کشورهای مختلف که این روزها به کشورهای آسیایی از جمله ترکیه نیز زیاد شده است، باعث کمبود شدید پزشک در آینده‌ای نزدیک می‌شود.
آمار دقیقی از مهاجرت پزشکان وجود ندارد
بشیر خالقی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: آمار دقیقی از پزشکانی که به کشورهای خارجی مهاجرت می‌کنند، وجود ندارد و باید در این زمینه بررسی دقیق انجام شود.
وی افزود: برخی پزشکان برای ارتقای سطح دانش، علم و تخصص به کشورهای مختلف می‌روند که نباید آن را جزو پزشکان مهاجرت کننده قلمداد کرد.
راه های ماندگاری و تشویق برای جلوگیری از مهاجرت
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی گفت: همچنین برای اینکه از مهاجرت پزشکان برای زندگی در کشورهای مختلف جلوگیری شود باید راه های ماندگاری و تشویق را برای آنها در جامعه در نظر گرفت تا آنها با جان و دل به کشور خدمت کنند.
خالقی افزود: اکنون یکی از اقداماتی که در این زمینه انجام شده، سهمیه ۳۰ درصدی به پزشکانی است که در دوره‌های تخصصی آموزش ببیند و تعهد بدهند که در مناطق محروم کار کنند.
وی ادامه داد: این اقدام در حال اجراست و از مهاجرت بسیاری از پزشکان که عمدتاً عمومی هسستند، جلوگیری می‌شود.