روزنامه همدلی در گزارشی آورد: به هر حال این نشست عصرگاه چهارشنبه ۱۹ تیرماه در مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین اتریش برگزار شد، با حضور ۳۵ کشور از اعضای این شورا که در ابتدای آن و بر اساس پیش‌بینی‌های قبلی، آمریکا با توپ پر به میدان آمده بود. آمریکایی‌ها که به دلیل خروج یکجانبه از برجام در اردیبهشت سال قبل کمترین اهلیتی برای حضور در این نشست داشتند، نه تنها برگزاری آن را درخواست داده بودند؛ بلکه در بیانیه خود، ایران را به نقض مفاد برجام متهم کردند، اتهامی که بارها از سوی ایران رد شده است و این کاهش تعهدات را ذیل بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام معرفی کرده است.
بی‌حاصل برای آمریکا
ایران به صورت رسمی ارائه درخواست آمریکا برای برگزاری نشست اضطراری شورای حکام را «طنز تلخ» دانست. کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین اتریش بعد از اعلام زمان برگزاری این نشست، گفت: «این طنزی تلخ است که همان رژیمی که برجام را از طریق خروج غیرقانونی و یکجانبه نقض کرده حالا نسبت به اجرای همان توافق ابراز نگرانی کرده است.» وی درخواست آمریکا به عنوان ناقض اصلی برجام برای برگزاری این نشست را نشان‌دهنده انزوای این کشور در مخالفت با رویکرد چندجانبه‌گرایی و حاکمیت قانون در مسائل بین‌المللی عنوان کرد.
غریب‌آبادی که به واسطه برگزاری این نشست اضطراری خود را در صدر رسانه‌های ایران و فارسی‌زبان جهان دید، همچنین تاکید کرد: «نشست ویژه شورای حکام بدون هیچ‌گونه خروجی و هیچ نتیجه‌ای برای آمریکا به پایان رسیده است.»
بنابراین آمریکا در سیاستی که آن را برای تضعیف بیشتر برجام اتخاذ کرده بود، به پیروزی درخشانی دست نیافت. نماینده آمریکا در این نشست ادعا کرد که ایران به دلیلی اقدامات ناامن کننده، منزوی شده و در فکر باج‌گیری از جامعه جهانی است. البته این کشور توانسته در شکل‌دهی به اذهان اروپایی‌ها به موفقیت‌هایی دست یابد. کشورهای اروپایی خواستار تغییر رویه ایران در خصوص کاهش تعهدات برجامی و پرهیز از تضعیف آن شده‌اند، با آنکه ساز و کارهای پیشنهادی آنها برای تداوم برجام بدون حضور آمریکا تا کنون عملی و نتیجه‌بخش نبوده است. با این حال و طبق گفته نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین اتریش، ایران معتقد است؛ آمریکا به دنبال این بود که کشورهای دیگر، متقاضی نشست ویژه شورای حکام باشند، اما این درخواست واشنگتن با حمایت هیچ کشوری مواجه نشد.
حمایت سه‌گانه عربی اسرائیلی از آمریکا
بر اساس آنچه از محتوای نشست دستگیرمان شده، در این نشست به جز آمریکا و سه متحد آن یعنی اسرائیل، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، سایر اعضای شورا و آژانس در حمایت از برجام و حفظ آن صحبت کرده‌اند. به نحوی اهمیت حفظ برجام مورد تاکید کشورهای شرکت‌کننده بود که؛ این کشورها متفق‌القول، خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام را تقبیح و اظهار کردند که شورای حکام، مکان مناسبی برای بررسی موضوعات مربوط به اجرای برجام نیست؛ چرا که این قبیل موضوعات در زمره موضوعات پادمانی آژانس قرار نمی‌گیرند و باید در چارچوب سازوکارهای مشخص خود یعنی کمیسیون مشترک برجام مد نظر و بررسی قرار گیرند.
به مانند در خواست چهارگانه اتحادیه اروپا، فرانسه، انگلیس و آلمان که شب قبل از برگزاری نشست شورای حکام، خواستار جلسه اضطراری نشست کمیسیون مشترک برجام شدند تا در آن اختلاف‌نظرهای طرفین درباره اجرای توافق هسته‌ای مورد بحث و بررسی قرار بگیرد.
ایران در واکنش رسمی دیگر که از زبان سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران بیان شد؛ برگزاری این نشست را شکستی دیگر برای آمریکا متصور شده است. عملکرد آمریکا در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای ایران صدای روسیه را نیز درآورده است. نماینده روسیه در آژانس انرژی اتمی خواستار محکوم کردن اقدامات مخرب آمریکا در خصوص ایران شد و تاکید کرد؛ هدف برجام تنها رفع مسئله هسته‌ای ایران نیست، بلکه این توافق به خاطر عادی‌سازی روابط اقتصادی و تجاری با ایران صورت گرفته است.
بازگشت تهدیدهای ترامپی
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا که ایران را متهم به غنی‌سازی اورانیوم در خفا و در تناقض کامل با توافق هسته‌ای کرده بود، در آستانه نشست اضطراری شورای حکام تهدید کرد؛ تحریم‌ها [آمریکا علیه ایران] به زودی به شکل قابل‌توجهی افزایش می‌یابند. این واکنش هیجانی ترامپ به نظر در پی پیش‌بینی عدم همراهی اعضای شورای حکام با سیاست‌های آمریکا و نیز محقق نشدن اهداف کاخ سفید از برگزاری نشست اضطراری شورای حکام نشأت می‌گیرد. با آنکه نماینده آمریکا در بیانیه خود که در جریان نشست اضطراری به خوانش گرفته شد، از تمایل به مذاکره بدون پیش‌شرط با ایران خبر داد، در اقدامی متناقض از کاخ سفید خبر رسید که ترامپ به دنبال اعمال تهدیدهای بیشتر و گسترده‌تر علیه ایران است.
ترامپ توئیت کرد: «ایران مدت‌های مدید است که مخفیانه و در مغایرت کامل با معامله یکصد و پنجاه میلیارد دلاری جان کری و دولت اوباما به غنی‌سازی مشغول بوده است. به خاطر داشته باشیم که قرار بود این توافق ظرف چند سال کوتاه دیگر منقضی شود. تحریم‌های ما به زودی به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت.»
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم در توئیتر به بیان شفاف سیاست کشورمان در خصوص برجام پرداخت؛ سیاستی که بدون توجه به بازگشت تهدیدات ترامپی و تنها برای تهییج اروپا برای بازگشت مؤثر به برجام بیان شده است. ظریف که از تحریم‌های آمریکا علیه ایران با عنوان «تروریسم اقتصادی» یاد می‌کند، نوشت: «ایران از این پس تعهداتش به توافق هسته‌ای را بر مبنای ادای تعهدات سه عضو اروپایی امضا کننده برجام و اتحادیه اروپا پی خواهد گرفت.»
تحریم چه چیزی؟
کاخ سفید در سخت‌گیرانه‌ترین وضعیت خود در قبال ایران قرار دارد. پس از آنکه حکم خروج آمریکا از برجام به امضای ترامپ رسید، آمریکا بازگشت تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را کلید زد و در ادامه تحریم‌های بیشتر را پیگیری کرد. اصلی‌ترین تحریم نیز صنعت نفت ایران را نشانه رفته است. طبق اعلام رسمی آمریکا، این کشور به دنبال به صفر رساندن صادرات نفت ایران است. هدفی که تاکنون محقق نشده است. از زمان اعلام تحریم‌ها، کشورهایی و در بازه‌های زمانی مختلف از ممنوعیت خرید نفت از ایران معاف شدند. مشتریان نفت ایران برای ادامه معامله و شراکت خود با ایران اصرار دارند و به همین دلیل هنوز نفت ایران می‌فروشد. با این حال شرکت‌های فعال در حوزه نفت برای اینکه فعالیت‌های بین‌المللی خود را به مخاطره نیندازند، خرید نفت از ایران را متوقف کرده‌اند یا با اتخاذ روند نزولی، میزان خرید را کاهش داده‌اند تا در زمان مناسب بتوانند شرکای جدید خود را پیدا کنند؛ هر چند این امری دشوار به نظر می‌رسد، زیرا برای نمونه؛ عربستان که وعده جایگزین کردن نفت خود به جای نفت ایران را اعلام کرده بود، در تأمین نیازهای نفتی بازار با مشکلاتی مواجه است.
تحریم بانکی، تحریم اثرگذار دیگری است که مانع برطرف شدن نیازهای مالی و پولی ایران شده است. ایران هرچند تحریم نفت و انرژی است؛ اما توانسته به میزان قابل دفاعی در هر روز، نفت و گاز خود را به فروش برساند؛ اما در بازپس‌گیری پول و درآمد ناشی از آن با مشکلات عدیده‌ای مواجه است. کشورهای خریدار نفت و گاز ایران اعلام آمادگی می‌کنند که حاضر به پرداخت پول هستند؛ اما به بهانه عدم امکان انتقال بین بانکی، از آن سرباز می‌زنند و در این راه قانون تحریم‌ها را به رخ می‌کشند. کشورهای اروپایی عضو برجام در تلاش هستند تا با عملی شدن سازوکار مالی اینستکس، امکان کاربردی شدن درآمد ناشی از فروش نفت برای ایران را فراهم برساند؛ پول حاصل از معاملات انرژی ایران در اینستکس ذخیره‌سازی شود و ایران در قبال پس‌انداز خود کالاهای مورد نیازش را خریداری کند. طرحی که مورد اعتنای ایران نیست و ایران می‌خواهد تمامی پول حاصل از فروش نفت و گاز خود را دریافت و بر اساس مصالحی که در نظر دارد آن را هزینه و خرج کند.
تحریم پر سروصدای دیگری که در ماه جاری از سوی آمریکا علیه ایران و در پی سرنگون کردن پهپاد آمریکایی بر فراز آب‌های سرزمینی کشورمان صورت گرفت، تحریم‌های شخصیت‌های حقیقی و حقوقی دیگری بود که در آن تحریم دفتر مقام معظم رهبری و شخص آیت‌الله خامنه‌ای جای سوال داشت. رئیس جمهور روحانی با انتقاد از رویه کاخ سفید از تحریم مقام معظم رهبری گفت؛ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تنها خانه‌ای کوچک و نیز حسینیه‌ای برای دیدارهای مردمی دارد و دارایی و ثروتی ندارد که بخواهد شامل تحریم شود.
با این حال برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند، تحریم دفتر مقام معظم رهبری و نیز آیت‌الله خامنه‌ای، گام نخست تحت فشار دادن نهادهای حاکمیتی است. آمریکا تقریباً تمامی ارگان‌های مرتبط با فعالیت‌های اقتصادی دولت را تحریم کرده است و حالا با نشانه رفتن دفتر مقام معظم رهبری به دنبال تحت فشار گذاشتن نهادهای قدرتمندی است که زیر نظر این نهاد فعالیت‌های مرتبط با اقتصاد (عموماً معیشتی) و نیز روند نظارت و هدایت ساختار قضائی و سیاسی را پیگیری می‌کنند.
توقیف نفتکش ایرانی به بهانه تحریم دیگران
حتماً می‌دانید که حدود ده روز قبل نفتکش ایرانی «شکوه یک» در بخش انگلیسی تنگه جبل‌الطارق توقیف شده است. نفتکشی که گویا حامل نفت ایران به مقصد سوریه بود. تاکنون اظهار نظر شفافی از علت این توقیف بیان نشده است. روزی خبر از درخواست آمریکا برای توقیف کشتی اقیانوس‌پیمای ایرانی منتشر شد، روز دیگری عنوان شد که انگلیس برای خوشایند دوستان خود در کاخ سفید این اقدام را انجام داده است و در روزی دیگر، عنوان شد این نفتکش با مقصد سوریه، به دلیل تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه توقیف شده است. بهانه سوم از سوی کارشناسان حوزه بین‌الملل رد شده است؛ زیرا تحریم‌های اروپایی تنها از سوی کشورهای این قاره قابل اعمال است و نمی‌تواند مانع معاملات کشورهای دیگر با سوریه شود.
با این حال طبق گزارش خبرگزاری فارس، رئیس منطقه انگلیسی جبل‌الطارق گفته است؛ توقیف نفتکش حامل ۲.۱ میلیون بشکه نفت خام ایران را مستقلاً و بدون هیچ فشاری از سوی دولت‌های دیگر از جمله آمریکا انجام داده‌ایم. تمام تصمیماتی که در رابطه با توقیف نفتکش «شکوه یک» گرفته شده، به این دلیل بوده که احتمال می‌دادیم این نفتکش در حال نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه است.
به هر حال در روزهایی که تحرکات دیپلماتیک ایران برای رفع توقیف «شکوه یک» به اوج رسیده است، از جبل‌الطارق خبر می‌رسد که پلیس سلطنتی جبل‌الطارق ناخدا، افسر ارشد و دو خدمه نفتکش ایرانی توقیف‌شده را به ظن نقض تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه دستگیر و اسناد و دستگاه‌های الکترونیکی موجود در نفتکش را مصادره کرده است. ایران که تاکنون واکنش جدی و سخت علیه این اقدام انگلیس انجام نداده است، بارها خواستار رفع توقیف نفتکش خود در جبل‌الطارق شده است.