بودجه امسال سازمان تأمین اجتماعی ۱۲۲ هزار میلیارد تومان و گردش مالی سالانه این سازمان ۲۴۰ هزار میلیارد تومان است. یعنی هر ماه حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان و روزی ۷۰۰ میلیارد تومان گردش مالی این سازمان است.
اکنون حدود ٢٧٠ هزار نفر مقرری بگیران، بیمه بیکاری از تأمین اجتماعی دریافت می کنند که تأمین اجتماعی ٣۵٠ میلیارد تومان هزینه ماهانه مقرری بیمه بیکاری دارد. این سازمان ماهانه بیش از ۶ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بابت مستمری به مستمری بگیران و بازنشستگان پرداخت می‌کند. این همه هزینه‌ها به طور یقین بار سنگینی از نظر هزینه‌ای به تأمین اجتماعی تحمیل می‌کند.
سازمان تأمین اجتماعی که حتی یک ریال از بودجه عمومی استفاده نمی‌کند، هزاران نوع خدمت بیمه‌ای و درمانی به بیمه شدگان و مستمری بگیران و بازنشستگان ارائه می‌دهد. خدماتی که شاید همیشه مورد رضایت افراد تحت پوشش نباشد اما در نوع خود بسیار فراوان است به طوری که در طول یک سال در بخش درمان مستقیم (در مراکز درمانی و بیمارستانی وابسته به تأمین اجتماعی) ۱۳۹ میلیون و به بخش درمان غیرمستقیم (مراکز درمانی طرف قرارداد) ۲۶۱ میلیون مراجعه شده که این آمارها در بخش درمان مستقیم به ۹۳۶ هزار و ۷۰۰ مورد و در بخش درمانی غیرمستقیم به سه میلیون و ۴۸۸ هزار مورد بستری رسیده است.
این نوع خدمات در بخش درمانی بسیار بالاست به طوری که هر فرد به طور تقریبی در سال چندین بار می‌تواند از خدمات درمانی تأمین اجتماعی بهره مند شوند و این موارد مراجعه به مراکز درمانی و پاراکلینیک ها هزینه‌های زیادی برای سازمان تأمین اجتماعی دارد به گونه‌ای که سالانه بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان در بخش درمان هزینه می‌شود اما همچنان بسیاری از بیمه شدگان و مستمری بگیران از وضعیت ارائه خدمات درمانی، صف‌های طولانی و اینکه نمی‌توانند از این مراکز درمانی و بیمارستانی خدمات بگیرند، گلایه مند هستند.
با وجود این همه گلایه مندی و عدم رضایت بیمه شدگان از خدمات تأمین اجتماعی اما سالانه ۱۲۲ هزار میلیارد تومان در بخش درمانی، بیمه‌ای و جاری سازمان تأمین اجتماعی هزینه می‌شود که یک ریال آن از بودجه عمومی دولت نیست و در واقع می‌توان گفت که ۴۲ میلیون بیمه شده تأمین اجتماعی سرانه درمان از دولت دریافت نمی‌کنند که به همین دلیل سازمان تمام هزینه‌های آنها را به صورت رایگان به آنها ارائه می‌دهد.
در بخش درمانی خدمات گسترده‌ای به بیمه شدگان ارائه می‌شود از جمله اینکه بسیاری از خدمات به صورت الکترونیکی تعریف شده است، بخش مراجعه به مراکز درمانی و بیمارستانی تأمین اجتماعی بدون استفاده از دفترچه بیمه و از طریق الکترونیکی و در قالب طرح الکترونیکی شدن خدمات، این خدمات در مراکز ملکی سازمان تأمین اجتماعی تنها با استفاده از کدملی ارائه می‌شود.
به این صورت که بیمه شده به هر مرکز درمانی تأمین اجتماعی در تمام نقاط کشور بدون دفترچه بیمه مراجعه می‌کند و کلینیک‌ها، درمانگاه‌ها و بیمارستان های تأمین اجتماعی سراسر کشور تنها با استفاده از کدملی این خدمات را به بیمه شده یا بازنشسته ارائه می‌دهند اما هنوز این طرح در مراکز طرف قرارداد به طور کامل اجرایی نشده است و بیمه شدگانی که می‌خواهند از خدمات مراکز درمانی و بیمارستانی وابسته به وزارت بهداشت استفاده کنند، همچنان باید از دفترچه درمانی تأمین اجتماعی خود استفاده کنند.
اگر چه وزارت بهداشت هم در این راه قدم‌هایی برداشته است اما برای الکترونیکی شدن تمام مراکز درمانی و بیمارستانی باید زیرساخت‌هایی تأمین شود که بیمه شدگان بتوانند بدون هیچ مشکلی خدمات خود را از این طریق دریافت کنند. با این وجود بسیاری از بیمه شدگان از کمبود امکانات و مراکز درمانی گلایه دارند که به همین منظور مهدی درخشان معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی می‌گوید: برای ساخت یک درمانگاه سرپایی یک سال و برای ساخت بیمارستان سه تا پنج سال زمان نیاز است.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر حدود ۴۳ مرکز شامل بیمارستان و درمانگاه در دست ساخت و ۵۸ مرکز دیگر در دست طراحی است و در مجموع این ۱۰۱ طرح بیشتر در مناطق محروم یا کمتر برخوردار اجرا می‌شود. چون یکی از رویکردهای مهم سازمان تأمین اجتماعی این است که بتواند خدمات را هرچه بیشتر در مناطقی که کمتر مورد توجه هستند، ارتقا دهد و اکنون این دیدگاه به خوبی در حال تقویت است.
درخشان اضافه می‌کند: در حال حاضر هزینه ساخت یک درمانگاه عمومی تا ۲۰ میلیارد تومان و هر تخت بیمارستانی نیز ۲ میلیارد تومان است و به طور میانگین برای ساخت یک بیمارستان ۱۰۰ تختخوابی ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیارد تومان هزینه می‌شود که می‌توان گفت به طور قطع این هزینه‌ها افزایش یافته است.
سازمان تأمین اجتماعی با حدود ۴۲ میلیون نفر بیمه شده و مستمری بگیر، خدمت بیمه‌ای و درمانی به افراد زیرپوشش ارائه می‌دهد. این سازمان دارای مراکز مختلف بیمه‌ای و درمانی است و ۳۵۶ بیمارستان و درمانگاه تأمین اجتماعی بخش قابل توجهی از خدمات درمانی مورد نیاز بیمه شدگان را به صورت رایگان تأمین می‌کند.
در بخش بیمه‌ای هم دو موضوع مهم افزایش حقوق مستمری بگیران و بازنشستگان و طرح همسان سازی حقوق آنان با دیگر بازنشستگان به عنوان دغدغه‌های اصلی این قشر از بیمه شدگان و مستمری بگیران تأمین اجتماعی است که امسال حقوق بازنشستگان و مستمری بگیران در دو سطح حداقل بگیر و سایر سطوح تغییرات خوبی را شاهد بوده است.
محمد حسن زدا سرپرست سابق سازمان تأمین اجتماعی نیز در این باره می‌گوید: شورای عالی کار تعیین حقوق حداقل بگیران را مشخص کرد و تأمین اجتماعی برای سایر سطوح برنامه ریزی انجام داد، اما امسال کانون بازنشستگان کشوری برای ما در این زمینه پیشنهاد دادند که پنج سناریو هم تامین اجتماعی دارد. در نهایت پیشنهاد کانون عالی بازنشستگان را که یکی از پنج سناریوی سازمان تأمین اجتماعی بود، اخذ شد.
وی ادامه می‌دهد: امسال حقوق حداقل بگیران سازمان تأمین اجتماعی ۳۶.۵ درصد افزایش یافت. افزایش حقوق مستمری بگیران به عنوان یک چالش است، چون دو گروه حداقل بگیران و سایر سطوح هستند که بر اساس ماده ١٠١ قانون تأمین اجتماعی باید حقوق بازنشستگان و مستمری بگیران حداقل بگیر از حداقل تعیین شده در سال کمتر نباشد که به همین منظور حقوق حداقل بگیران این میزان رشد را شاهد شد.
زدا می‌گوید: بر اساس ماده ۹۶ قانون تأمین اجتماعی برای سایر سطوح نیز که افزایش مستمری بازنشستگان به عهده سازمان تأمین اجتماعی است، ملاک هر ساله نرخ تورم بود اما امسال با همکاری و پیشنهاد کانون بازنشستگان سازمان تأمین اجتماعی، ۱۳ درصد و ۲۶۱ هزار تومان دارد.
سازمان تأمین اجتماعی به واسطه داشتن سه میلیون و ۲۰۰ هزار نفر نیروی بازنشسته و با درخواست خود بازنشستگان تلاش‌های زیادی برای همسان سازی حقوق آنان در سال ۹۷ انجام داد به طوری که اکنون فرمول مشخصی برای اجرای همسان سازی با همفکری و مشارکت تشکل‌های بازنشستگی طراحی شد.
این سازمان بر موضوع همسان سازی حقوق بازنشستگان تاکید جدی دارد؛ به طوری که همسان سازی حقوق بازنشستگان از مسائل بسیار مهم برای سازمان تأمین اجتماعی محسوب می‌شود.
سرپرست سابق سازمان تأمین اجتماعی با بیان اینکه برای همسان سازی حقوق بازنشستگان نیز اقداماتی انجام شده است، می‌گوید: برای همسان سازی حقوق بازنشستگان به نحوی انجام می‌دهیم که منجر به تحول مثبت در زندگی بازنشستگان شود که البته امیدواریم دولت از محل بودجه عمومی اعتبار مورد نیاز برای این کار را تأمین کند تا این موضوع را با جدیت تمام پیگیری کنیم.
زدا اظهار می‌کند: برای اجرای همسان سازی حقوق بازنشستگان سازوکار مشخصی تعریف شده است که اجرای آن در سال اول نیازمند تأمین ۱۲ هزار میلیارد تومان اعتبار است که باید از سوی دولت انجام شود. البته معتقدیم همسان سازی حق بدیهی بازنشستگان است و طرحی که با مشارکت نمایندگان بازنشستگان برای این موضوع تهیه شده است را با جدیت دنبال می‌کنیم.
ایجاد کارگزاری رسمی در دیگر کشورها از برنامه‌های بخش بیمه‌ای تأمین اجتماعی در سال ۹۷ بود که بر اساس آن همه هموطنان اعم از شاغل، غیرشاغل و دانشجو می‌توانند بدون حضور در کشور در صورت احراز شرایط سنی ۱۸ تا ۵۰ سال و انتخاب یکی از نرخ‌های ۱۴ یا ۱۸ درصد و در صورت نیاز انتخاب ۹ درصد درمان از طریق کارگزار برون مرزی سازمان در این کشور درخواست خود را ارائه داده و قرارداد بیمه ایرانیان خارج از کشور منعقد کنند و از مزایای این سازمان مانند مستمری بازنشستگی، مستمری از کارافتادگی، مستمری بازماندگان، درمان در داخل کشور، پرداخت کمک هزینه وسایل کمک پزشکی (اورتز و پروتز) و کمک هزینه کفن و دفن بهره مند شوند.
در حال حاضر بیش از سه هزار ایرانی مقیم خارج کشور از خدمات این سازمان برخوردارند و به تأمین اجتماعی حق بیمه پرداخت می‌کنند. به همین منظور ۲۰ کارگزاری در کشورهای مختلف برای ارائه خدمات به این افراد ایجاد شده است و در واقع می‌توان گفت که با ایجاد این کارگزاری‌ها، خدمات رسانی به ایرانیان خارج از کشور با سهولت بیشتری انجام می‌شود.
بخش بیمه‌ای تأمین اجتماعی دارای ۴۸۰ شعبه در سراسر کشور است و خدمات بیمه‌ای این سازمان از طریق این واحدها به جامعه تحت پوشش ارائه می‌شود. همچنین برای تسهیل امور و دسترسی آسان‌تر مردم به خدمات تأمین اجتماعی، شعب اقماری و کارگزاری‌های این سازمان نیز به عنوان واحدهای وابسته به شعب، مشغول فعالیت هستند.
در سال‌های گذشته در بخش اقتصادی نیز مرحله اجرایی تهاتر مطالبات سازمان تأمین اجتماعی از دولت با بدهی آن سازمان به بانک‌های کشور آغاز شد که بر اساس بند «و» تبصره (۵) قانون بودجه سال ۹۷ کل کشور به دولت اجازه داده شده است که بدهی خود به اشخاص حقوقی و حقیقی را از طریق انتشار اوراق تسویه خزانه با بدهی اشخاص مزبور به بانک‌های کشور تهاتر کند.
با پیگیری‌های جدی سازمان تأمین اجتماعی برای اجرایی شدن تبصره‌های «و» و «ن» بودجه کل کشور، این سازمان موفق شد بخشی از بدهی خود به بانک‌های کشور را با طلب خود از دولت با اجرای بند «و» تهاتر کند. البته بر اساس شنیده‌ها میزان طلب تأمین اجتماعی از دولت حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است. اگرچه وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی شریعتمداری میزان این مطالبات تأمین اجتماعی می‌گوید: در میزان آن مناقشه هست و فصل الخطاب سازمان حسابرسی کل کشور است که تا سال ۹۴ میزان طلب از دولت ۸۰ هزار میلیارد تومان قطعی برآورد شده و برای محاسبه ادامه آن هم اقدام می‌شود.
محمدحسن زدا سرپرست سابق سازمان تامین اجتماعی درباره طلب سازمان تأمین اجتماعی و اینکه چگونه از سوی دولت پرداخت شود، می‌گوید: به استناد بند «و» تبصره ۵ بودجه سال ٩٧ قرار است ۵٠ هزار میلیارد تومان از این طلب از سوی دولت پرداخت شود. دولت از تأمین اجتماعی خواسته تا برنامه‌های خود را اعلام کند که البته این رقم را نقدی به ما نمی‌دهند بلکه از طریق خوراک پالایشگاه و تهاتر است که در تأمین اجتماعی چندین پیشنهاد را تنظیم کرده ایم و امروز با دولت جلسه‌ای داریم تا به سمت نهایی شدن برویم. امیدواریم در سال ٩٨ نیز این ۵٠ هزار میلیارد تومان از سوی دولت به تأمین اجتماعی پرداخت شود.
سازمان تأمین اجتماعی، با پیشینه بیش از ۶۰ سال خدمت، مهمترین متولی بخش بیمه‌های اجتماعی و درمانی نظام کلان رفاه و تأمین اجتماعی در جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود. این سازمان یکی از بزرگترین نهادهای بیمه‌ای در منطقه است که با احتساب افراد تحت تکفل بیمه‌شدگان و مستمری بگیران اصلی از این سازمان، می‌توان گفت از هر ۲ ایرانی، یک نفر از خدمات متنوع این سازمان بهره‌مند است.
از نظر ارائه خدمات بیمه اجتماعی، سازمان تأمین‌اجتماعی رتبه اول را در کشور دارد و از منظر خدمات بیمه درمان، اولین خریدار خدمات درمانی و دومین تولیدکننده خدمات درمانی در کشور است. سازمان تأمین اجتماعی بیش از ۴۲ میلیون نفر از جمعیت کشور ایران، معادل نیمی از جمعیت را تحت پوشش دارد که از این تعداد ۱۴ میلیون نفر بیمه شدگان اصلی و ۳، ۵ میلیون مستمری بگیران اصلی از سازمان و مابقی افراد تحت تکفل آنان هستند.
تکیه گاه اصلی این سازمان مشارکت سه جانبه کارفرمایان، بیمه شدگان و دولت در عرصه‌های مختلف سیاستگذاری، تصمیم گیری کلان و تأمین منابع مالی است.
۱۹ تا ۲۵ تیرماه به عنوان هفته تامین اجتماعی نام گذاری شده است.