سال ۲۰۱۴ درخشان‌ترین سال تاریخ والیبال ایران بود. تیم ملی در آن سال با هدایت «اسلوبودان کواچ» در رده چهارم لیگ جهانی و ششم قهرمانی جهان قرار گرفت و برای نخستین بار مدال طلای بازی‌های آسیایی را به دست آورد. اما در سال‌های بعد دیگر خبری از آن نتایج درخشان نبود. اما لیگ ملت‌های ۲۰۱۹ فرصتی بود برای پایان دادن به چهار سال رکود. پیش از آغاز این مسابقات در گزارشی، به بررسی نتایج تیم ملی در این سال‌ها و چهار سال عادت به باخت پرداخته شده بود. در آن گزارش اشاره شده بود که ایران مدت‌هاست که مقابل تیم‌های برتر والیبال جهان ناکام می‌ماند.
شاگردان «ایگور کولاکوویچ» در این مسابقات نتایج خوبی گرفتند و با ۱۲ برد از ۱۵ بازی مرحله مقدماتی در رده دوم جدول ایستادند. البته در دور نهایی با ۲ باخت از لهستان و برزیل، نتوانستند جایی میان چهار تیم برتر لیگ ملت‌ها پیدا کنند. اما سوالی که شاید برای بسیاری از علاقمندان به والیبال پیش آمده باشد این است که آیا این نتایج نشانه پیشرفت والیبال ایران است؟ و آیا ایران یکی از تیم‌های درجه اول والیبال جهان محسوب می‌شود؟
پیروزی مقابل بی‌ستاره‌ها
برای درک بهتر از عملکرد تیم ملی ایران، بهتر است ابتدا شرایط حریفان این تیم را بررسی کنیم. ایران تیم هشتم رده‌بندی فدراسیون بین‌المللی است و در لیگ ملت‌ها مقابل ۷ تیم از ۹ تیم برتر جهان به پیروزی رسید. برزیل، فرانسه و آمریکا در دور مقدماتی و لهستان و برزیل در دور نهایی، تنها تیم‌های رده اول تا دهم جهان بودند که مقابل ایران به پیروزی رسیدند. برای مشخص شدن اینکه این تیم‌ها چقدر از بازیکنان اصلی خود در بازی با ایران بهره می‌بردند، ترکیب ۱۴ نفره هر تیم را با فهرست این تیم‌ها در مسابقات قهرمانی جهان ۲۰۱۸ مقایسه کرده‌ایم.
| تیم | رتبه جهانی | تغییر نسبت به قهرمانی جهان | بازیکنان غایب در بازی با ایران |
|---|---|---|---|
| ایتالیا | ۳ | ۱۰ بازیکن | ایوان زایتسف، عثمانی خوانتورنا، فیلیپو لانزا، دانیله ماتزونه، لوئیجی رانداتزو، میشله پارانوویچ، سالواتوره روسینی، انریکو کستر، ماسیمو کولاچی و گابریله ماروتی |
| برزیل | ۱ | ۶ بازیکن | ادواردو سیلوا، برونو رزنده، ادر کاربونرا، ویلیام آرخونا، فیلیپه فونتلس و اواندرو گوئرا |
| آرژانتین | ۷ | ۶ بازیکن | لیساندرو زانوتی، خوزه لوئیز گونزالز، لوسیانو دچکو، الکسیس گونزالز، توماس لوپز و ایگناسیو فرناندز |
| کانادا | ۶ | ۵ بازیکن | دانیل یانسن، گراهام ویگراس، گوردون پرین، جی بلانکنائو و تیلر ساندرز |
| لهستان | ۴ | ۸ بازیکن | بارتوژ کورک، میخال کوبیاک، پیوتر نواکوفسکی، ماتئوژ بی نیک، پاول زاتورسکی، دامین شولز، فابین درژیژگا و دامین ووتاشک |
| روسیه | ۵ | ۹ بازیکن | ماکسیم میخایلوف، دیمیتری موزرسکی، آرتم وولویچ، یوری برژکو، الکساندر بوتکو، سرگی گرانکین، الکسی رودیچف، الکساندر سوکولوف و الکسی وربوف |
| فرانسه | ۹ | ۸ بازیکن | کوین تیلی، اروین انگاپث، نیکلاس له‌گاف، جولین لینیل، جنیا گربنیکوف، آنتونین بیزارد، جرمی مویل و داریل بالتور |
| صربستان | ۱۰ | ۷ بازیکن | اوروش کواچویچ، الکساندر آتانسویچ، مارکو پودراشچانین، میلان کاتیچ، نون مایستروویچ، نیکلا روسیچ و ایوان کوستیچ |
| آمریکا | ۲ | ۹ بازیکن | آرون راسل، متیو اندرسون، تیلور ساندر، مکسول هولت، میکا کریستنسن، کاویکا شوجی، دانیل مک‌دانل، دیوید اسمیت و اریک شوجی |
| لهستان | ۴ | ۱۳ بازیکن | بارتوژ کورک، میخال کوبیاک، آرتور ژالپوک، پیوتر نواکوفسکی، فابین درژیژگا، یاکوب کوچانوفسکی، ماتئوژ بی نیک، داوید کونارسکی، دامین شولز، دامین ووتاژک، گرگور لوماچ، الکساندر اسلیوکا و پاور زاتورسکی |
| برزیل | ۱ | ۶ بازیکن | اواندرو گوئرا، فیلیپه فونتلس، لوکاس ادواردو، ادواردو سیلوا، مائوریسیو سوزا و ویلیام آرخونا |
ایران هم که تیم هشتم رده‌بندی جهانی است، نسبت به مسابقات قهرمانی جهان ۶ تغییر داشت. سامان فائزی، مهدی مرندی، مرتضی شریفی، صابر کاظمی، محمدطاهر وادی و امیرحسین توخته در مسابقات قهرمانی جهان در میان بازیکنان ایران بودند اما در لیگ ملت‌ها تنها شریفی برای چند هفته در فهرست ۱۴ نفره قرار گرفت که البته فرصت خاصی برای حضور در میدان پیدا نکرد.
با بررسی این جدول مشخص می‌شود که از میان ۱۰ تیم برتر جهان، به غیر از ایران، فقط تیم‌های برزیل، کانادا و آرژانتین کمتر از نیمی از تیم خود را در بازی با ایران تغییر داده بودند. لیگ ملت‌های والیبال، پس از المپیک، قهرمانی جهان و جام جهانی چهارمین درجه اهمیت را در مسابقات والیبال جهان دارد و چند سالی است که دیگر از سوی کشورهای قدرتمند دنیا به خصوص اروپایی‌ها جدی گرفته نمی‌شود. امسال با توجه به در پیش بودن مسابقات انتخابی المپیک، این موضوع تشدید هم شده بود. پیش از این در گزارش دیگری این موضوع که چرا لیگ ملت‌ها برای قدرت‌های والیبال اروپا از همیشه بی‌اهمیت‌تر است بررسی شده بود. این دوره از مسابقات یک فرصت طلایی برای والیبال ایران بود تا به یک مدال جهانی برسد ولی به راحتی از دست رفت.
در این شرایط آیا پیروزی بر ایتالیا و روسیه که این همه ستاره مطرح خود را در اختیار نداشتند افتخاری برای والیبال ایران محسوب می‌شود؟ یا شکست از آمریکا که بیشتر ستاره‌های خود را نداشت یا لهستان که به طور کلی با تیم دوم خود در مرحله نهایی لیگ ملت‌ها شرکت کرد، نگران‌کننده نیست؟
پیشرفت کیفیت فنی ایران
با وجود اینکه ایران نتوانست در لیگ ملت‌ها، هیچ‌یک از قدرت‌های اصلی جهان را با بازیکنان اصلی شکست بدهد اما نمی‌توانیم این نکته را فراموش کنیم که کیفیت بازی شاگردان «ایگور کولاکوویچ» نسبت به دست کم ۲ سال گذشته، پیشرفت محسوسی داشته است. عملکرد تیم ملی در سرویس، توپ‌گیری و دریافت بهتر شده بود. در یکی دو سال گذشته بازیکنان متهم می‌شدند که با انگیزه پایین بازی می‌کنند و از حضور در ترکیب تیم ملی اشباع شده‌اند اما ستاره‌های با تجربه ایران مثل «سعید معروف» و «سید محمد موسوی» با انگیزه زیاد در تمام مسابقات بازی کردند و نشان دادند و کل تیم روحیه جنگندگی بالا به مصاف حریفان می‌رفت.
«امیر غفور» ستاره شاخص ایران در این دوره از مسابقات بود. عملکرد این بازیکن پس از یک فصل حضور در والیبال ایتالیا، رشد چشمگیری نسبت به سال‌های گذشته پیدا کرده است. غفور حالا به یک پشت خط زن در کلاس جهانی تبدیل شده و در سرویس، اسپک، دفاع و توپ‌گیری نمایش درخشانی داشت. این بازیکن ۲۸ ساله، قرار است در فصل پیش رو در تیم لوبه قهرمان سری آ و یکی از پرستاره‌ترین تیم‌های باشگاهی جهان بازی کند.
آیا کولاکوویچ گزینه مناسبی برای هدایت تیم ملی ایران است؟
«ایگور کولاکوویچ» در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴ هدایت تیم ملی صربستان را بر عهده داشت و با این تیم به افتخارات بزرگی هم رسید. پس از بازی‌های المپیک ۲۰۱۶ لندن، این مربی مونته‌نگرویی به نیمکت تیم ملی ایران رسید. در سه سال اخیر، کولاکوویچ تلاش کرده است که بیشتر از گذشته به بازیکنان جوان فرصت بدهد. البته بسیاری از اهالی والیبال ایران روند این کار را کند می‌دانند. اما کولاکوویچ بازیکنان جوانی را وارد ترکیب تیم ملی کرده است. پارسال «امیرحسین توخته» در ۱۷ سالگی حتی به مسابقات قهرمانی جهان هم رفت و «مرتضی شریفی» ۱۸ ساله بازیکن فیکس تیم ملی بود. امسال هم «محمدرضا حضرت‌پور» در ۱۹ سالگی لیبروی اصلی ایران بود و این نوید را داد که تیم ملی تا سال‌ها در این پست تامین باشد.
اما یکی از مهم‌ترین انتقادات به کولاکوویچ، نحوه هدایت تیم در کنار زمین است. در زمان‌هایی که تیم ملی از حریف خود عقب می‌افتد یا دچار مشکلات روحی می‌شود، به کمک فوری سرمربی نیاز دارد ولی کولاکوویچ در این زمینه ضعف‌های زیادی از خود نشان می‌دهد. با این وجود نمی‌توانیم هیچکدام از نقاط قوت و پیشرفت بازی تیم را به حساب کولاکوویچ نگذاریم و فقط ضعف‌های او را ببینیم. بدون شک پیشرفت کیفیت فنی تیم ملی، یا دست‌کم بخش زیادی از آن، حاصل کار کولاکوویچ و کادر فنی اوست.
جایگاه ایران در میان قدرت‌های دنیا کجاست؟
در یک دهه گذشته والیبال ایران مسیر پیشرفت را با سرعت زیاد طی کرد و در میان قدرت‌های جهان مطرح شد. همین موضوع انتظارات از تیم ملی را هم به شدت بالا برده است. اما این لیگ ملت‌ها نشان داد که جایگاه کنونی والیبال ایران کجاست. سال‌هاست که تیم‌های برزیل، آمریکا، روسیه، لهستان و ایتالیا ابرقدرت‌های والیبال جهان هستند. فرانسه هم گاهی توانسته میان این تیم‌ها خودی نشان بدهد. تیم‌هایی مثل ایران، صربستان، بلغارستان و کانادا هم در رده بعدی قرار داردند و به نوعی قدرت درجه ۲ والیبال جهان به حساب می‌آیند.
والیبال ایران در این سال‌ها توانسته پشتوانه‌های خوبی برای تیم ملی پرورش دهد اما بازیکن‌سازی در ایران به هیچ وجه قابل قیاس با کشورهایی مثل روسیه، ایتالیا و لهستان و حتی صربستان نیست. این کشورها سابقه‌ای طولانی در والیبال جهان دارند، افتخارات بزرگی در طول تاریخ کسب کرده‌اند، باشگاه‌های با سابقه و مهمی دارند و می‌توانند حتی تورنمنتی مثل لیگ ملت‌ها را هم فدای مسابقات مهم‌تر کنند ولی برای والیبال ایران همین رسیدن به مرحله نهایی لیگ ملت‌ها هم افتخار بزرگی است و مشخص نیست دوباره کی به این مقام برسد. جایگاه والیبال ایران به توهم و بزرگ‌نمایی، بالا نمی‌رود. باید بپذیریم که روند «رشد موشکی» کند شده اما به این معنی نیست که والیبال ایران پس‌رفت کرده است. در میان رشته‌های تیمی ورزش ایران، والیبال همچنان موفق‌ترین و قدرتمندترین رشته است و بیشترین امید را برای کسب سهمیه المپیک دارد. تیم‌های نوجوانان و جوانان ایران هم که به زودی باید در مسابقات قهرمانی جهان به میدان بروند، پشتوانه‌های خوبی برای تیم ملی در اختیار دارند و همچنان می‌تواند به آینده والیبال کشور امید داشت.
نتایج ایران در مرحله مقدماتی لیگ ملت‌های والیبال
هفته نخست، میزبان چین
جمعه ۱۰ خرداد: ایران ۳ - ایتالیا ۱
شنبه ۱۱ خرداد: ایران ۳ - چین ۰
یکشنبه ۱۲ خرداد: ایران ۳ - آلمان ۰
هفته دوم، میزبان ژاپن
جمعه ۱۷ خرداد: ایران ۲ - برزیل ۳
شنبه ۱۸ خرداد: ایران ۳ - آرژانتین ۱
یکشنبه ۱۹ خرداد: ایران ۳ - ژاپن ۰
هفته سوم، میزبان ارومیه ایران
جمعه ۲۴ خرداد: ایران ۳ - کانادا ۰
شنبه ۲۵ خرداد: ایران ۳ - لهستان ۲
یکشنبه ۲۶ خرداد: ایران ۳ - روسیه۰
هفته چهارم، میزبان اردبیل ایران
جمعه ۳۱ خرداد: ایران ۳ - پرتغال ۱
شنبه اول تیر: ایران ۳ - استرالیا ۰
یکشنبه دوم تیر: ایران ۰ - فرانسه ۳
هفته پنجم، میزبان بلغارستان
جمعه ۷ تیر: ایران ۳ - صربستان ۱
شنبه ۸ تیر: ایران ۳ - بلغارستان ۰
یکشنبه ۹ تیر: ایران ۰ - آمریکا ۳
نتایج مسابقات ایران مرحله نهایی لیگ ملت‌های والیبال
جمعه ۲۱ تیر، ایران ۱ - لهستان ۳
شنبه ۲۲ تیر، ایران ۲ - برزیل ۳