به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، مریم میرزاخانی ریاضیدان نابغه پس از سه سال مقابله با سرطان درگذشت. این خبر درگذشت اندیشمند ریاضی جهان بود که ۲ سال پیش از رسانه‌ها اعلام شد و اینگونه جهانی را در غمی شگرف فرو برد.
مریم میرزاخانی در اردیبهشت ۱۳۵۶ خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود. او از همان دوران کودکی علاقه وافری به فراگیری علم ریاضی داشت. میرزاخانی در دوران دبیرستان مدال طلای المپیاد کشوری را از آن خود کرد و نخستین دختری بود که عضو تیم المپیاد ریاضی ایران شد و در این حوزه هم مدال طلا گرفت. پس از پایان دوره متوسطه، میرزاخانی به دانشگاه شریف و سپس در ۲۰۰۴ میلادی به دانشگاه هاروارد رفت و با گذراندن مقطع دکتری در ۳۱ سالگری استاد تمام دانشگاه استنفورد شد و در ۲۰۱۴ میلادی جایزه فیلدز معروف به نوبل ریاضیات را از آن خود کرد. بنابر اعلام داوران جایزه فیلدز، مریم میرزاخانی در زمینه نظریه سطوح ریمانی و فضاهای مدولی به پیشرفت‌های چشمگیری نائل آمد و افق‌های جدیدی را در این زمینه گشود. در همین زمینه کورتیس مک کولن استاد دانشگاه هاروارد درباره دوران تحصیلی میرزاخانی می‌گوید: با وجود مشکلاتی که در برقراری ارتباط به دلیل تفاوت زبان بود اما میرزاخانی به دلیل عزم و پشت سرهم سوال پرسیدنش بسیار متمایز بود. او با پرسش‌هایی به زبان انگلیسی استادانش را شگفت زده می‌کرد و از طرفی به فارسی جزوه می‌نوشت.
رالف کوهن همکار میرزاخانی در دانشگاه استنفورد در ارتباط با همکاری با میرزاخانی در یک بازه زمانی گفت: مریم یک همکار فوق‌العاده بود. او نه تنها یک محقق جسور بلکه یک معلم فوق‌العاده و یک مشاور دکتری عالی بود. مریم نشان داد که هدف از یک دانشمند بودن یعنی چه؛ سعی برای حل یک مسئله‌ای که تاکنون حل نشده است. این با یک کنجکاوی عمیق به وجود می‌آید. مریم یکی از بهترین نوابغ این دوره است.
مسأله‌ای که با دستان مریم میرزاخانی حل شد
ریاضیدانان زیادی از کشورهای مختلف به دنبال راه حلی مناسب برای محاسبه عمق حلقه‌های ترسیم شدن روی سطوح هذلولی بودند که سرانجام با کنجکاوی‌ها و تلاش‌های مستمر میرزاخانی حل این مسأله نتیجه داد. او موفق شد با پیدا کردن راه حلی کاربردی برای حساب کردن حجم فرم‌های هندسی هذلولی، توجه همگان را در دنیای ریاضی به خود جلب کند. اینگونه شد که مریم میرزاخانی توانست به فیلدز بالاترین نشان علمی رشته ریاضی دست پیدا کند. استیون کرچسف همکار او در دانشگاه استنفورد دراین باره گفته است: چیزی که مریم را خاص می‌کند، روشی است که او قسمت‌های جدا از هم را به یک دیگر وصل می‌کند.
مریم خود نیز در بخشی از سخنانش گفته بود: من راه حل خاصی ندارم… این کار مثل گم شدن در یک جنگل می‌ماند، شما باید از همه دانش و شانسی که دارید استفاده کنید تا از این جنگل فرار کنید.
این موفقیت‌های میرزاخانی سبب شد تا دانشمندان و شخصیت‌های برجسته کشورهای مختلف او را تحسین کنند و از وی به عنوان نابغه‌ای تمام عیار نام ببرند. حسن روحانی رئیس جمهوری کشور از جمله افرادی بود که با ارسال پیام تبریک برای میرزاخانی نوشت: کسب برترین جایزه ریاضیات در جهان را به شما تبریک می گویم. امروز ایرانیان می‌توانند به خود ببالند که نخستین زن برنده جایزه فیلدز هموطن آنان است؛ آری باید که شایستگان بر صدر نشینند و قدر ببینند. همه ایرانیان در هر کجای جهان سرمایه‌های ملی این مرز و بوم هستند و من به نمایندگی از ملت ایران تلاش‌های علمی شما را ارج می نهم. امیدوارم زندگی تان همواره سرشار از شادکامی و موفقیت باشد.
ریاضیات مادر همه علوم و زیربنای فناوری و توسعه نامیده می‌شود. از این رو وجود اتحادیه بین‌المللی انجمن‌های ریاضی جهان با پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران، سالروز تولد مریم میرزاخانی در ۲۲ اردیبهشت را روز زنان در ریاضیات نامگذاری کرد. نمایش زیبایی ریاضی به وسیله میرزاخانی از جمله دستاوردهای او بود که بارها به خاطر آن تقدیر شد. مریم خود در این ارتباط نوشته بود: زیبایی ریاضی تنها به پیروان بیمارتر او نشان داده می‌شود.
سرانجام مریم میرزاخانی نخستین زن ایرانی برنده جایزه فیلدز پس از تحمل سال‌ها بیماری سرطان در ۲۳ تیر ۱۳۹۶ خورشیدی دار فانی را وداع گفت و جهان را در بهت فرو بود، به طوری که خبر درگذشت او به سرعت به تیتر نخست اخبار سراسر دنیا تبدیل شد. جیکو بسون نویسنده مشهور انگلیسی و برنده جایزه بوکر چندی پس از مرگ میرزاخانی در یادداشتی در گاردین نوشت: بهترین متن‌ها اینگونه نوشته می‌شوند؛ ناخواسته، ناشناخته و تعجب‌آور. چنین چشم‌پوشی از اراده چیزی است که ما آن را خلاقیت می‌دانیم. پس هنرمندان و ریاضیدانان، در یک تاریکی کار می‌کنند. افسوس از مرگ میرزاخانی همانقدر که توسط ریاضیدانان حس می‌شود، توسط شاعران هم حس می‌شود.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز درگذشت مریم میرزاخانی به گفت وگو با محمد حسین ذبیحی استاد دانشکده علوم ریاضیات دانشگاه فردوسی مشهد پرداخت و ویژگی‌ها و دستاوردهای علمی میرزاخانی را از زوایای مختلف بررسی کرد.
متن این گفت وگو را در ادامه می‌خوانیم:
ایرنا: شناختن شخصیت‌های علمی همچون مریم میرزاخانی تا چه اندازه ضرورت دارد؟
ذبیحی: مریم میرزاخانی افق‌های تازه ای را در مرزهای جهان گشود، به طوری که دریافت جوایز مختلف به ویژه جایزه فیلدز نشان می‌دهد که او از لحاظ شخصیت علمی در میان تمام کشورهای دنیا جایگاه ویژه ای دارد. بالاترین نشان افتخار در رشته ریاضی برای زنی همچون او از بالاترین افتخاراتی به شمار می‌رود که ضمن اینکه این اندیشمند را در کلام برترین دانشمندان جهان برجسته ساخته، جایگاه کشور را نیز ارتقا بخشیده است. میرزاخانی توانست با نفوذ بالای خویش در علم ریاضی ابعاد گوناگون فرم‌های غیر مهندسی را محاسبه و معنایی جدید برای ریاضیات پیدا کند. این ابتکار عمل میرزاخانی بر سطوح اشکال پیچیده هندسی سبب شد تا بسیاری از پژوهش‌ها به تعاریف دقیق شکلی خود برسند.
ایرنا: در نظر گرفتن مکانیزم‌های خاص برای کشف استعدادها و حمایت آنها در رشته‌های مختلف علمی بر عهده چه نهادهایی است و این مهم چه تأثیرات مثبتی در آینده کشور دارد؟
ذبیحی: کشف استعدادها و حمایت از آنها در تمامی رشته‌ها و در همه نقاط کشور به منظور شکوفایی و رشد شخصیت علمی مقاطع سنی باید هدف اصلی قرار گیرد زیرا مقوله استعدادیابی یک کار فنی و علمی است که می‌تواند در آینده افرادی متخصص در زمینه‌های مختلف برای انجام دادن خدمات گوناگون به جامعه تحویل دهد. کودکان باید از همان دوران کودکی مورد ارزیابی قرار گیرند و با حمایت‌های مالی و تحصیلی رشد یابند تا در آینده همانند میرزاخانی ها در ایران ظهور پیدا کنند. بنابراین باید این افراد در مقاطع تحصیلی شناسایی و حمایت شوند تا اینگونه از فرار مغزها جلوگیری شود. همچنین نهادهای متولی باید با به رسمیت شناختن استعدادها و کشف آنها فعالیت‌های شفاف‌تری را در این حوزه دنبال کنند.
ایرنا: با توجه به تحولات کتاب‌های درسی در چند سال اخیر، موفقیت‌های مریم میرزاخانی در زندگی عملی او تا چه اندازه می‌تواند به عنوان الگو در کتاب‌های درسی استفاده شود؟
ذبیحی: آموزش و پرورش می‌تواند در راستای فرهنگ سازی برای دانش آموزان در کتاب‌های درسی بخشی را به معرفی میرزاخانی به عنوان نابغه برتر جهان اختصاص دهد. کتاب‌های درسی نسبت به گذشته غنی‌تر و علمی‌تر شده‌اند، از این رو لازم است تا مسؤولان در این امر با همکاری پژوهشکده‌ها نیازهای دانش‌آموزان را برآورده کنند. امروز دیده می‌شود که در بیشتر دانشگاه‌های آمریکا و دیگر کشورها درباره شخصیت علمی مریم میرزاخانی مطالبی بیان شده است و همچنین در مدارس و دانشگاه‌ها نیز به صورت واحدهای درسی درباره این بانوی نابغه دروسی تدریس می‌شود که لازم است مسؤولان کشور نیز به این مهم اهتمام ورزند و اینگونه ضمن یادبود نام میرزاخانی از او برای فرزندان این مرز و بوم الگو بسازند.
ایرنا: راهکارهای مناسب برای پرورش استعدادها چیست؟
ذبیحی: استعدادها نباید به صورت ناشناخته باقی بمانند یا هدر روند زیرا تمامی آنها به این مرز و بوم تعلق دارند و تمامی اقشار جامعه نسبت به حمایت آنان در تمامی سطوح علمی مسؤول هستند. گاهی دیده می‌شود که در دورترین نقاط کشور افرادی با این مشخصات وجود دارند که از امکانات کمی برخوردار هستند که لازم است با شناسایی، آنها را در فضای رشد و پرورش بهینه قرار بگیرند. توزیع مطالب، امکانات علمی و برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات علمی می‌تواند در کشف این استعدادها مؤثر باشد تا تولیدات علمی کشور به طرف دستاوردهای جدید برود. از این رو لازم است تا دانشمندانی همچون مریم میرزاخانی به عنوان الگویی برجسته برای افراد مستعد شناسانده شود تا اینگونه مقدمات برای ایجاد تحرک علمی نخبگان فراهم آید.