«ناکارآمدی دولت» کلید واژه ای است که طی یک سال گذشته برای تخریب دولت بیشترین کاربرد را در محافل سیاسی و ادبیات رسانه ای داشته و دستاوردها و تلاش های دولت در این مدت را نادیده گرفته است.
همین اتهامات باعث شد که حسن روحانی رئیس جمهوری کشور روز گذشته در جمع مردم شیروان سخن به گلایه بگشاید و بگوید که «اگر کسی امروز مدعی شود در نظام اسلامی، نظام و دولت ناکارآمد است و نتوانسته به مشکلات مردم توجه کند، سخنی ناصحیح و ناروا بر زبان آورده است، ما در کشور مشکل داریم و در شرایط بسیار سختی زندگی می‌کنیم اما در عین حال دست به دست هم داده‌ایم و در کنار هم ایستاده‌ایم و از مشکلات عبور خواهیم کرد.»
روحانی در بخشی از سخنان خود با اشاره به اینکه ۱۴ ماه است که بزرگترین قدرت اقتصادی و نظامی دنیا سخت‌ترین تحریم‌ها را علیه ملت ایران تحمیل کرده است، گفت: «تحریم‌هایی که اگر علیه هر ملت دیگری انجام می‌شد، آن ملت از پای در می‌آمد، اما ملت قهرمان، مقاوم، غیور و هوشمند ایران در این ۱۴ ماه با قدرت مقابل آنها ایستادگی کردند.»
۱۴ ماه سخت
هرچند از زمان روی کار آمدن ترامپ سیاست‌های خصمانه دولت‌آمریکا علیه ایران تشدید شد با این حال بعد از اینکه ترامپ از شر سیاستمدارانی همچون تیلرسون و مک مستر خلاص شد و با جایگزینی اینها با افرادی همچون پمپئو و بولتون دور تازه ای از سیاست‌های خصمانه علیه ایران آغاز شد. آمریکای ترامپ با خروج از برجام عملاً تمامی تحریم‌هایی که قرار بود با برجام لغو و یا تعلیق شوند را مجدداً برگرداند و نه تنها به تعهدات خود عمل نکرد بلکه جامعه جهانی را هم برای اجرای سیاست‌های مد نظر خود تحت فشار قرارداد.
به زعم بسیاری از کارشناسان و سیاستمداران تنها بخشی از این تحریم‌ها هر دولتی را از پا می‌انداخت با این حال تهران هم تابستان داغ را پشت سر گذاشت و هم از زمستان سخت عبور کرد و امروز دیگر آمریکا چیزی برای تحریم ایران در اختیار ندارد.
این در حالی است که سیاست فشار حداکثری ترامپ دارای ابعاد اقتصادی، سیاسی و روانی بوده است. این در حالی است که ایران با کنار گذاشتن سیاست صبر راهبردی دوره واکنش فعال برای تعادل بخشی به تعهدات برجامی شرکای توافق هسته ای را با کاهش تعهدات هسته ای خود آغاز کرده است.
ارثی که به روحانی رسید
هنگامی که دولت یازدهم در ۱۲ مرداد ۱۳۹۲ کشور را از محمود احمدی نژاد تحویل گرفت مجموعه ای از گرفتاری‌ها در حوزه های دیپلماسی، سیاسی و اقتصادی را به ارث برد؛ آمریکای اوباما با بهره گیری از دیپلماسی مشارکتی و استفاده از ابزارهای موجود در عرصه بین الملل اجماع بی‌سابقه ای را علیه ایران شکل داده بود؛ سوء مدیریت و تحریم های جهانی دست به دست هم داده بود و با قطعنامه های متعدد شورای امنیت سازمان ملل زیربناهای حقوقی اعمال فشارهای بیشتر بر ایران فراهم شده بود. ایجاد تعهدات و پروژه های اقتصادی همچون مسکن مهر و طرح تحول اقتصادی به مثابه میراثی بود که به دولت روحانی به ارث رسیده بود و دولت باید به نحوی با آن کنار می‌آمد.
برجام و دستاوردهای آن
امروز نفس‌های برجام به شماره افتاده است و ایران تلاش می کند با تعادل بخشی به تعهدات طرفین از مرگ آن جلوگیری کند. با این حال حیات دوباره این توافق بین المللی منوط به ایفای تعهدات همه اطراف آن است ولی بد نیست به یاد بیاوریم که با برجام پای شرکت‌های بزرگ به ایران باز شد، دولت نوسازی ناوگان هوایی و ریلی را کلید زد و توانست در همان مدت اندک تعدادی هواپیمای نو به ناوگان هوایی اضافه کند، با مختومه اعلام شدن پی ام دی یا همان پرونده معروف ابعاد احتمالی نظامی پرونده هسته ای ایران عملاً زیربنای فنی فشارهای بی اساس علیه ایران برچیده شد. توافق هسته‌ای و اجرای برجام می‌توانست دستاوردهای بسیار بزرگتری برای ایران داشته باشد اما واقعیت این است که ائتلافی از مخالفان داخلی و خارجی در نهایت دست به دست هم دادند و از آسیب زدن به این توافق از هیچ تلاشی فروگذار نکردند.
از همان زمان کسانی که مخالف عادی سازی روابط کشور با جامعه جهانی بودند، برجام را تصمیم دولت دانستند و تلاش کردند با القای نوعی دوگانه سازی اقدامات دولت را از تصمیمات کلی نظام جدا کنند. این عده حتی به خرید هواپیما و قراردادهای اقتصادی اعتراض می کردند.
امروز و در حالی که ایران به شدیدترین تحریم‌ها و فشارهای آمریکا مواجه بوده و مقابله با این سیاست نیازمند همراهی و همدلی همه ارکان حکومت است، عده ای از تندروها بدون توجه به تبعات و پیامدهای خط مشی که در پیش گرفته اند خط ناکارآمدی دولت را دنبال می کنندو دستاوردهای دولت را زیر سوال می‌برند. پس از خروج یک جانبه دولت دونالد ترامپ از برجام، دولت دوازدهم توانست با حفظ رابطه دوستانه خود با قدرت‌های جهانی اعم از چین، روسیه، هند و کشورهای اروپایی عملاً مانع از تحقق سیاست منزوی سازی ایران شود.
در حالی که ایران در عرصه بین الملل خط مشی مطالبه گری از جامعه بین الملل را در پیش گرفته و با کاهش تعهدات برجامی به دنبال ایفای حقوق ملت ایران است، اما در داخل کشور عده ای همچنان اصرار دارند که مشکلات ارتباطی با تحریم ها ندارد و دولت ناکارآمد است.
سیدشهاب‌الدین صدر دبیرکل جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت درباره ضیافت افطاری فعالان سیاسی کشور در ۲۱ اردیبهشت ماه امسال گفت: «فعالان سیاسی به آقای روحانی گفتند هر چند که برخی از مشکلات کشور شاید مربوط به تحریم‌های خارجی باشد اما همه آن نیست. بنابراین یک بخش وسیعی از مشکلات کشور مربوط به ناکارآمدی مدیریتی در دولت است.»
محسن کوهکن نماینده دوره دهم مجلس شورای اسلامی در ۱۵ فروردین امسال در گفت وگو با خبرگزاری مهر می‌گوید: «تاکنون دولتی به ناکارآمدی دولت روحانی به یاد ندارم چرا که در میان دولتمردان اراده محکمی برای حل مشکلات کشور وجود ندارد. موید این مسئله این است که بسیاری از پروژه‌های عمرانی کشور علی رغم آنکه اعتبار کافی هم دارند، تکمیل نشده‌اند و بر زمین مانده‌اند. از سوی دیگر در سال ۹۷ دولت برنامه‌ای برای ساماندهی بحران‌های اقتصادی و به ویژه تثبیت نرخ ارز و قیمت کالاهای اساسی نداشت.»
سخنی با منتقدان
منتقدانی از این دست کم نیستند و بیش از آن سیل رسانه‌هایی هستند که تحریم‌ها را در فضای سیاسی و اقتصادی امروز بی‌تاثیر می‌دانند و دولت را به دلیل مشکلات موجود ناکارآمد می‌دانند. البته این ادبیات ریشه در همان گفتمانی دارد که سال‌ها قبل ادعا می‌کرد تحریم هیچ اثری بر ایران ندارد. طرح این مسئله که تحریم هیچ اثری بر ایران ندارد نه از سوی جامعه پذیرفته می‌شود و نه سخنی معقول و منطقی است. رویکرد صادقانه این است که واقعیت به مردم گفته شود و برای مواجهه با این شرایط هم همفکری شده و از همه ظرفیت‌های موجود استفاده شود و این همان رویکردی است که دولت در پیش گرفته است.
ایران در عرصه بین الملل توانسته با ظرفیت‌ها و امکاناتی که داشته مانع از دستیابی دشمنان ملت به خواسته های شوم آنها شود؛ از ۱۸ اردیبهشت ماه امسال، ایران در قضیه برجام با نوعی تغییر رویکرد به دنبال احقاق حق مردم ایران بوده است. همچنانکه این سیاست مورد اجماع نهادهای تصمیم گیر و تصمیم ساز کشور است، هم صبر راهبردی یک سال قبل از آن و هم امضای برجام نظر اجماعی در کشور بوده است. بنابر این بهتر است منتقدان جانب انصاف را در ادبیات و گفتارهای خود رعایت کنند. ایران کشور پرانتخاباتی است این افراد و جریانات اگر نظری دارند می‌توانند از طریق صندوق‌های رای پیگیر اهداف و خواسته های خود و عملیاتی کردن آن باشند کما اینکه عملکرد سال‌های نه چندان دور آنها هنوز از یاد و خاطر مردم نرفته است.