به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، تقابل کاخ سفید و کنگره بر سر نوع روابط ایالات متحده با عربستان سعودی هر روز گسترده تر می شود. به تازگی نمایندگان دموکرات در همکاری با برخی جمهوریخواهان طرح های تازه ای را در زمینه بررسی بیشتر این روابط در کنار تحریم مقام های ریاض در دستور کار خود قرار داده اند.
روابط واشنگتن و ریاض در سالیان اخیر دارای چند نقطه عطف مهم بود. این روابط که در دوره ریاست جمهوری «باراک اوباما» تاحدودی سرد و پرچالش شده بود به یکباره از سال ۲۰۱۷ با ورود «دونالد ترامپ» به اتاق بیضی کاخ سفید دگرگون شد. یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده در این تحولات، نوع تعامل و ریل گذاری متفاوت دستگاه سیاست ایالات متحده نسبت به ایران در دوره دو رئیس جمهوری بود.
فراز و فرود روابط ریاض - واشنگتن
در بیش از دوسال و نیم حضور ترامپ در کاخ سفید روند روابط دیپلماتیک و شخصی میان مقام های سعودی و آمریکایی همیشه روبه رشد بوده است. افزایش فشارهای ترامپ علیه ایران و خرج از توافق هسته ای برجام هم عاملی مضاعفی بود که به شدت مورد استقبال سعودی ها قرار گرفت.
در مقابل کاخ سفید هم با انگشت گذاشتن بر این دلمشغولی ریاض، در یک بازی دوسربُرد قادر شد تا صدها میلیارد دلار سلاح خود را به عربستان بفروشد. علاوه بر آن واشنگتن چند برابر این فروش های هنگفت را از پول های نفتی سعودی ها به عنوان سرمایه گذاری در بخش های صنعتی به ایالات متحده برگرداند. کارشناسان یکی از دلایل موفقیت ترامپ در کاهش بیکاری و افزایش رشد اقتصادی در این کشور را به کارگیری روابط شخصی و دیپلماتیک دولت ترامپ با ریاض می دانند.
این روابطه حسنه و روبه رشد اما کمتر از یک سال قبل با مانعی جدی روبه رو شد. حادثه قتل «جمال خاشقچی» منتقد دربار سعودی که ستون نویس روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» هم بود به نقطه عطفی در روابط واشنگتن و ریاض تبدیل شد. از پائیز سال گذشته که این قتل در کنسولگری عربستان در ترکیه اتفاق افتاد به تدریج اسناد و شواهد غیرقابل انکاری در زمینه دست داشتن حاکمان و مقام های ارشد ریاض در این جنایت رسانه ای شد.
دیگر برای رسانه ها و افکارعمومی جهان تردیدی وجود ندارد که «محمد بن سلمان» ولیعهد این کشور دستور قتل را صادر کرده است. همین موضوع در کنار جنایت های ریاض علیه مردم یمن موجب شد تا قانونگذاران آمریکایی حساسیت بیشتری را نسبت به نوع روابط ترامپ با دربار سعودی پیدا کنند. سیاستمداران آمریکایی تلاش های گسترده ای را برای محدودسازی روابط دو کشور به کار گرفتند که البته با مقاومت کاخ سفید روبرو شد. دونالد ترامپ برخی مصوبات علیه ریاض را وتو کرد و حتی در یکی از سخنان خود به صورت تلویحی عنوان داشت که قتل یک مخالف نمی تواند مانع ادامه همکاری ثمربخش اقتصادی میان دو کشور شود.
سیاست های ریاض دوحزب آمریکایی را متحد کرد
مسائلی همچون قتل روزنامه نگار واشنگتن پست و جنگ علیه یمن در کنار نوع رفتار ریاض با نخست وزیر لبنان، محاصره قطر و نحوه برخورد این حکومت با حقوق زنان به ویژه زنان منتقد از جمله مسائلی هستند که برای سعودی ها دردسر ساز شده اند. خط مشی های عربستان سعودی در مورد یمن و قتل خاشقچی باعث شکاف عمیقی در ایالات متحده شده و کنگره را در مقابل کاخ سفید قرار داده است.
چند روزی است که مجلس نمایندگان آمریکا اقدامات جدی تری را در پیش گرفته که با حمایت اکثریتی از سوی نمایندگان هر دو حزب روبرو شده است. تارنمای شبکه خبری «الجزیره» عنوان داشت ۴۰۵ تن از نمایندگان مجلس آمریکا به پیش نویس طرحی از سوی «تام مالینوسکی» در زمینه تنبیه عاملان قتل خاشقچی و محکومیت رفتارهای ضدحقوق بشری سعودی ها رای دادند. جالب اینجاست که تنها ۷ قانونگذار آمریکایی با این قانون مخالفت کردند. براساس این لایحه، محمد بن سلمان به عنوان طراح این قتل باید از سوی ایالات متحده تحریم شود.
طبق تحلیل الجزیره این یکی از آخرین اقدامات قانونگذاران آمریکایی بر وادارکردن ریاض به پاسخگویی این کشور در زمینه اقدامات در یمن و پرونده خاشقچی است. البته ترامپ پش از این یک بار مصوبه دوحزب در کنگره برای افزایش فشار بر ریاض و کاهش روابط نظامی را وتو کرده بود. رئیس جمهوری آمریکا اکنون بار دیگر نشان داده است با هر اقدام دیگری از سوی قانونگذاران مخالفت خواهد کرد. تلاش های اخیری که ترامپ در مورد به سرانجام رساندن فروش ۸ میلیارد دلار سلاح اضافی به عربستان و امارات انجام می دهد هم به عنوان پیامی به کنگره در زمینه جدیت وی در این مسیر ارزیابی می شود.
البته برخی کارشناسان مهمترین مانع این مصوبه را سنای جموریخواه می دانند اما گفتنی است که بسیاری از سناتورها هم رویکرد مشابهی را نسبت به ریاض پیدا کرده اند. چند روز قبل هم سناتورهای آمریکایی خواستار بازبینی جامع در روابط ایالات متحده با عربستان شده بودند. «جیم ریچ» جمهوریخواه که رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا نیز است طرحی را آماده کرده که براساس آن اقداماتی تنبیهی علیه مقام های ارشد عربستان به دلایل حقوق بشری وضع می شود.
اگرچه در طرح ریچ اشاره ای به فروش های تسلیحاتی آمریکا به کشورهای خلیج فارس نشده اما با حمایت جمهوریخواهان همراه شده است. یکی از حامیان این طرح «لیندزی گراهام» است که روابط بسیار نزدیکی با ترامپ دارد. قرار است به زودی کمیته روابط خارجی سنا این لایحه را به رای بگذارد.
سناتور «جان باراسو» نیز بر این اعتقاد است که سعودی ها در تضاد کامل با ارزش های ایالات متحده رفتار می کند و به همین دلیل باید با این کشور به شدت برخورد شود. وی در گفت وگو با شبکه سی.ان.ان با انتقاد تند از ریاض تاکید کرد که واشنگتن باید روابط خود را با این کشور مورد بازبینی قرار دهد.
در هر صورت خط مشی های عربستان سعودی به ویژه با قتل خاشقچی باعث شکاف عمیقی در ایالات متحده شده است. در این مسیر کاخ سفید بر سر نوع رابطه در مقابل کنگره قرار گرفته است. تارنمای موسسه پژوهشی خبری «میدل ایست مانیتور» طرح ریچ را بخشی از یک اقدام گسترده تر برای موشکافی در روابط آمریکا با سعودی توصیف کرد که به علت قتل روزنامه نگار منتقد و جنگ علیه یمن جدی تر دنبال می شود. این موضوع هنگامی بیشتر مورد توجه قرار گرفت که نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده و گزارش سازمان ملل متحد مسئولیت قتل خاشقچی را بر عهده ولیعهد این کشور اعلام کردند.
براساس این تحلیل، وی که حاکم غیررسمی دربار سعودی به شمار می رود هم به شدت نگران نوع نگاه قانونگذاران آمریکایی است که بر فروش سلاح به عربستان و خط مشی های جنگی آن در یمن تمرکز ویژه دارند.