بارش های مناسب و البته خسارت بار سال زراعی ۹۸- ۹۷ اگر چه روزنه امیدی برای تامین بخشی از آب های از دست رفته کشور بود اما واقعیت امر این بود که به دلیل نداشتن برنامه از پیش تعیین شده و طرح های کلان مهار آب نتوانسیم از این نزول رحمت الهی به خوبی بهره ببریم.
وجود سدها و تعداد زیادی آبگیر در کشور با اینکه سرمایه گذاری کلان برای مهار آب به شمار می رود اما گستردگی جغرافیایی و نقاط خشک کشور این موضوع را در ذهن تداعی می کند که باید از سرمایه ها و ظرفیت های مردمی بهره بیشتری گرفت.
اجرای طرح های آبخیزداری در قالب تقویت پوشش گیاهی، خشکه چینی در اراضی شیب دار، بوته کاری در مراتع، جنگل کاری، قرق مراتع، حفر چاله های کم عمق در دشت ها و اراضی کم عمق مجموعه فعالیت هایی است که توسط برخی دستگاه ها مانند سازمان جنگل ها و مراتع کشور دنبال می شود اما فعالیت آنقدر وسیع و گسترده نیست که بتوان افق روشنی برای چشم انداز و نتایج آن متصور شد.
اینکه می بایست طرح های آبخیزداری با کمک تشکل های مردمی در سراسر کشور گسترش یابد و به هر شکل ممکن از هدر رفت آبهای سطحی جلوگیری شود خود مقوله ای با اهمیت و قابل بررسی و سرمایه گذاری است.
افزون بر سازمان جنگل ها و مراتع، دیگر دستگاه ها مانند شرکت های آب منطقه ای، آبفا، شهرداری ها، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشاورزی می بایست در خصوص مدیریت آب و مهار سیلاب ها و آبهای سطحی هریک برنامه جامع و عملی داشته باشند.
یک ابتکار عمل
شرکت آب منطقه ای استان البرز فروردین ماه امسال با همکاری سایر دستگاه های اجرایی در طرحی ضربتی آب رودخانه خروشان کردان را به سمت تعدادی شن چاله و معادن ماسه در شهرستان ساوجبلاغ این استان هدایت کردند.
اجرای این طرح ضربتی موجب شد تا از بروز خسارت سیلاب به مناطق شهری و روستایی پائین دست جلوگیری به عمل آمده ضمن آنکه حدود چهار میلیون متر مکعب آب به شن چاله ها هدایت شد.
به موازات این اقدام، طرح های دیگری برای مهار سیلاب ها اکنون در دشت های ساوجبلاغ و نظرآباد استان البرز در دست انجام است که اگر به سرانجام برسند می توان به احیای بخشی از سفره های زیر زمینی استان البرز امیدوار بود.
این دست اقدامات اکنون با کمک دستگاه های اجرایی در استان البرز با جدیت دنبال می شود، تلاش هایی که باید آب های از دست رفته را دوباره به سفره های نیمه خالی استان بازگرداند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای البرز می گوید: سرازیر شدن سیلاب ها در مواقع بارندگی سبب فرسایش خاک و مشکلات دیگر می شود که مهار این سیلاب ها در ابعاد مختلف اثر بخش خواهد بود.
داود نجفیان گفت: طی۲ سال گذشته یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب از منابع آبی آبخوان های استان البرز را خالی کرده ایم که باید این مقدار آب به آبخوان ها بازگردانده شود.
وی افزود: اکنون رفتار و الگوی مصرف در استان البرز بیش از حد نیاز و بیشتر از حد استاندارد است که اگر بخواهیم آبخوان ها را به عنوان ثروت ملی به حساب آوریم بدون مشارکت مردم این اقدام امکان پذیر نیست.
این مسئول با اشاره به اینکه مردم ذینفعان اصلی در بحث آبخوان ها هستند، بیان داشت: می بایست برای رفع این مشکل فرهنگ سازی انجام شود.
به گفته وی طی ۲۰ سال گذشته سطح آب سفره های زیر زمینی استان البرز ۹۰ متر کاهش یافته است.
نجفیان اشاره ای به اقدامات صورت گرفته آب منطقه ای البرز برای نجات آبخوان ها کرد و گفت: طرح تعادل بخشی برای نجات آبخوان ها تدوین شده که شامل ۱۵ پروژه است.
وی ادامه داد: در اجرای این طرح، دستگاه های مختلف وظایفی دارند و دراین میان جهاد کشاورزی باید به سمت روش های مدرن آبیاری پیش برود.
حفر چاه جذبی برای خلاصی از آبگرفتگی معابر و به نفع سفره ها
در میان اقدامات صورت گرفته طرحی برای مهار سیلاب این بار نه فقط برای خلاصی از دست آبگرفتگی معابر بلکه کمک به تقویت سفره های زیر زمینی در کلانشهر کرج کلید خورد.
این اقدام پس از آن شروع شد که برخی از کلکتورها (مجاری هدایت آب) در کرج جواب نداد و معابر شهر با کمترین بارندگی دچار آبگرفتگی می شدند.
در این حال آبگرفتگی تقاطع های زیر گذر شهر کرج از مواردی بود که بارها با انتقاد و گلایه شهروندان همراه شد که ایده احداث چاه های جذبی به کمک مدیریت شهری آمد، طرحی که ضمن خلاصی از دست آبگرفتگی، نگاه ها را به تقویت سفره های زیر زمینی معطوف داشت.
این اقدام مدیریت شهری رهیافتی برای استفاده بهینه از آب شد، طرحی عملی که تحسین کارشناسان و مسئولان شرکت آب منطقه ای استان البرز را در پی داشت.
استان البرز و کلانشهر کرج از جمله مناطقی است که به جهت شیب دار بودن مناطق و محله های شمالی آن در زمان بارندگی ها و بارش برف دچار مشکلات تردد و آبگرفتگی می شود که در بیشتر مواقع کلافگی شهروندان را به دنبال دارد.
وقوع بارش های رگباری و جاری شدن سیلاب در برخی مناطق البرز با اینکه گاهی با خسارت و آبگرفتگی معابر همراه است اما مدیریت شهری را بر آن داشت تا چاره جویی اساسی کند.
وجود چندین تقاطع غیر همسطح در کرج و آبگرفتگی این نقاط در زمان بارش ها طی چند سال گذشته مدیریت های بحران و شهری را به آماده باش کامل وا می داشت که دراین بین شهرداری کرج با حفر چاه های جذبی و ایجاد کلکتوردر نقاط مختلف شهر تا حدودی این مشکل را مرتفع کرده است.
بنا به گفته برخی از مسئولان شهری تا کنون در مناطق مختلف کرج حدود ۵۴۰ حلقه چاه جذبی حفر شده که علاوه بر پیشگیری از جاری سیلاب در مواقع بارش ها سفره های زیر زمینی را بی نصیب نمی گذارد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای البرز جمع آوری آب های سطحی را نجات بخش آبخوان های استان می نامد و می گوید: اقدام شهرداری کرج در حفر چاه های جذبی آب ستودنی است.
به گفته وی، هدایت آب باران به سمت چاه های جذبی از شدت سیلاب ها می کاهد و از هد روی آب جلوگیری می کند.
وی اقدام شهرداری کرج در برهه کنونی که آبخوان ها دچار بحران کم آبی هستند را حرکت مبارکی دانست و افزود: شرکت آب منطقه ای البرز برای توسعه این طرح ها در سطح کرج و استان آماده همکاری با شهرداری ها است.
نجفیان خاطرنشان کرد: این برنامه ها می تواند به عنوان الگو برای شهرداری های دیگر استان البرز در دستور کار قرار گیرد.
برتری کرج در اجرای طرح تغذیه سفره های زیر زمینی
عسکر نصیری معاون فنی وعمرانی شهرداری کرج در این باره می گوید: طرح حفاری چاه های جذبی از سال ۹۳ در این کلانشهر آغاز شده و تاکنون بیش از ۵۰۰ حلقه چاه برای مهار سیلاب ها، حفاری و به کار گرفته شده است.
وی ادامه داد: برای توسعه طرح مدیریت جامع آب های سطحی کرج یک هزار و۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است.
نصیری گفت: مطالعات طرح جامع آب های سطحی کرج انجام شده و در صورت تخصیص این اعتبار اجرا خواهد شد.
معاون فنی و عمرانی شهرداری کرج اظهارداشت: این شهرداری در بحث مدیریت منابع آبی و تغذیه سفره های زیر زمینی سال گذشته به عنوان شهر برتر کشور شناخته شده است.
این مسئول گفت: برای حفر چاه های جذبی نیازمند اجرای طرح های موقت و دائم هستیم.
توسعه حفاری چاه های جذبی در دستور کار است
معاون خدمات شهری شهرداری کرج با بیان اینکه می بایست از مدت های پیش حفاری چاه های جذبی در برنامه کاری قرار می دادیم، گفت: توسعه چنین طرح هایی برای سفره های آب زیر زمینی نجاتبخش است.
محمدرضا زین‌العابدینی افزود: در منطقه عظیمیه کرج حدود ۲۱۰ نقطه چاه جذبی حفر خواهد شد تا بتوان سیلاب ها را کنترل و به سفره های زیر زمینی هدایت کرد.
به گفته وی، بافت خاک کرج طوری است که هر چه آب ها را جذب کنیم هیچ مشکلی برای آن به وجود نخواهد آمد.
این مسئول بیان داشت: که جمع آوری آب های سطحی کار ملی و خداپسندانه است و آب در حوضه آبخیز جانمایی می شود و اگر در عظیمیه و جهانشهر کرج چاه های جذبی فراوانی حفاری شود به سفره های زیر زمینی استان البرز کمک شایانی می شود.
وی بیان داشت: اکنون اعتبارات اختصاصی برای حفر چاه جذبی در منطقه ۲ کرج بیشتر از سایر مناطق است.
با این حال فراگیر شدن چنین طرح های موجب می شود تا در تابستان گرم بیشتر مناطق شهری و روستایی کشور با مشکلی به نام چالش آب مواجه نشوند هر چند که مدیریت مصرف آب توسط مردم نباید به فراموشی سپرده شود.
همچنین با توجه به اختصاص اعتبارات از اوایل تابستان، تخصیص بخشی از بودجه دستگاه ها به حفر چاه های جذبی ضروری است ضمن آنکه کارشناسان تاکید دارند که اجرای این طرح ها در فصول تابستان و پائیز بهتر از دیگر فصول خواهد بود.
۷۴۱۰/ ۶۱۵۵