مریم ۱۵ ساله بود و ۸ سال پیش وقتی برای گذاران یکی، دو روز از تعطیلات تابستانی به اتفاق خانواده راهی شمال شده بود برای اینکه گرمای تهران از تن به در کند در کنار رودخانه هزار توقف کرد و تا از خنکای هوا به دور از هیاهوی شهر پر ازدحام تهران ساعتی خوش را در در کنار خانواده سپری کند، اما غافل از اینکه حجم آب رودخانه هزار خیلی زیاد بود و مریم هم که فریب خنکای آب را خورده بود به عمق آب رفت و توان مقابله با قدرت آب را نداشت و در برابر جشمان بهت زده خانواده طعمه آب خروشان رودخانه هزار شد و هرچه اطرافیانش تلاش کردن بی فایده بود، آب مریم را با خود برد و جسد بی جان او چهار روز بعد در قسمت‌های پایین دستی رودخانه پیدا شد.
اما هنوز مادر و خانواده مریم عزادر او هستند و مادر هر روز که می‌گذرد با خود می‌گوید اگر مریم بود حال ۲۳ ساله شده بود شاید هم عروس شده بود، دانشگاه رفته بود، اما دریغ از اینکه نشد و در چشم بر هم زدنی بر اثر یک سهل انگاری و بی توجهی مریم جانش را از دست داد.
علی مرد میان سالی است که پسر ۲۷ ساله اش چند سال پیش در دریای خزر غرق شد؛ هنوز از آن لحظات به سختی یاد می‌کند و قطرات اشک از گونه‌هایش جاری می‌شود و می‌گوید: ای کاش هرگز به آن سفر نمی‌رفتم تا فرزندم را از دست بدهم.
علی با زمزمه‌ای اندوهناک می‌گوید: اگر بود، الان ازدواج کرده بود و من هم لذت نوه دار شدن را چشیده بودم.
وی ادامه می‌دهد: یکی از روزهای مردادماه بود که برای شنا به سواحل دریای خزر رفتیم پسرم آن روزها کلاس شنا می‌رفت، اما تبحرکافی نداشت و شاید همین تجربه اندک هم عاملی برای مرگش شد، در ساحل دریا جایی به دور از طرح سالم سازی، خانوادگی برای تفریح و شنا رفته بودیم که ناگهان متوجه شدم در حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ متری عمق آب، دست و پا می‌زند، آن لحظه هیچکدام از ما کاری از دستمان برنمی آمد؛ به آب زدم تا نجاتش دهم؛ خودم هم درحال غرق شدن بودم و کاری از دستم برنمی آمد؛ نه نجات غریقی بود و نه در آن اطراف کسی که شنا را بداند؛ همه فریاد می‌زدند و فقط دعا می‌کردیم؛ تا یک نفر رفت تا کمک بیاورد؛ اما وقتی او با نجات غریق برگشت، دیگر خیلی دیر شده بود؛ جنازه پسرم را از آب بیرون کشیدند.
علی می‌گوید: دیگر از آن زمان به بعد من و خانواده ام هرگز راضی نمی‌شویم که به شمال و دریا برویم و لذت تفریح و سفر به شمال را هم برای دیگر فرزندانم حرام کرده ام، تجربه بسیار تلخی بود و امیدوارم برای کسی اتفاق نیفتد؛ چرا که در یک چشم بر هم زدنی، پسرم را از دست دادم و با جنازه اش به تهران برگشتم.
تجربه این پدر داغدیده یکی از هزاران هزار تجربه‌ای است که برخی هموطنان از حادثه غرق شدن عزیزانشان دارند. در این روزهای گرم بیشتر از ایام دیگر شاهد هستیم که در رسانه‌ها اعلام می‌شود که چندین نفر بر اثر غرق شدگی در دریا، رودخانه، استخر، کانال‌های آب و سدها و حتی دریاچه‌های مصنوعی جان خود را از دست داده اند و شاید با کمی دقت و رعایت نکات ایمنی در شنا در این گونه اماکن بتوان جلوی بروز این حوادث و تلفات ناشی از آن را گرفت.
گا هی افرادی که تسلط کافی به فن شنا ندارند با تکیه بر آنچه به صورت ناقص می‌دانند و از این موضوع هم غافل می‌شوند که شنا در دریا با استخر متفاوت است و همین خرده آموزشی که دیده‌اند و گاهی هم جوانی و بی تجربگی که چاشنی آن می‌شود و از سویی هم غرور بی مورد اثبات خود به دیگران در شنا، فاجعه را خلق می‌کند و مرگ غمباری را رقم می‌زند.
گاهی هم به نظر می‌رسد که غرق شدگی بیشتر در دریا باشد و درصورتیکه آمار غرق شدگی در رودخانه‌ها همیشه بالاتر است و نیامند توجه بیشتر و رعایت اصول ایمنی بالاتری از سوی مسافران و افرادی که به نوعی زندگی و امرار معاششان به رودخانه‌ها گره خورده است.
از سویی دیگر برخی از استان‌ها مانند استان‌های شمالی و مناطقی که دارای دریا، دریاچه یا رودخانه‌ها هستند بیشتر است و به رغم اینکه رغبت مردم به مسافرت به مناطق شمالی کشور بیشتر است، اما بر اساس آمارهای موجود آمار غرق شدگی در استان خوزستان بیشتر است و از سویی دیگر هم تدابیر در نظر گرفته شده برای مناطق شمالی کشور بیش از مناطق جنوبی است که شاید همین امر هم باعث آمار بیشتر غرق شدگی در این مناطق باشد.
عمده موارد غرق شدگی در آب‌های شیرین (مانند رودخانه‌ها و استخرها) اتفاق می‌افتد، فکر می‌کنید غرق شدن در کدام یک خطرناک‌تر باشد، غرق شدن در آب شور یا آب شیرین؟ شاید بسیاری بر این باور باشند که غرق شدن در آب دریا خطرناک‌تر باشد این در حالی است که غرق شدن در آب شیرین و واردکردن مقدار زیادی از آب استخر یا رودخانه به داخل ریه و معده بسیار خطرناک‌تر از بلعیدن حجم زیادی از آب دریاست.
ورود یا «آسپیراسیون» آب یا هر مایع دیگر به داخل ریه‌ها را غرق شدگی می‌نامند، شایع‌ترین غرق شدگی با آب شیرین صورت می‌گیرد و این غرق شدگی بخصوص در بین کودکان نوپا و پسران جوان و کودکان مبتلا به انواع تشنج شایع‌تر است و در بعضی موارد غرق شدگی در مقدار کمی آب مثلاً وان حمام هم اتفاق می‌افتد.
بیشترین خطر در فصل تابستان مربوط به نوجوانانی است که با اصول صحیح شنا و شیرجه اطلاعی ندارند و در آب‌های رودخانه و دریا و بدون مراقبت اقدام به شنا می‌کنند.
یکی از مواردی که جان شناگران و افراد در حال غرق را تهدید می‌کند، اختلالات قلبی و نارسایی کلیوی است که مدتی پس از خارج شدن از آب برایشان به وجود می‌آید.
علایم غرق شدگی
دیدن کسی که در آب به طور غیرطبیعی دست و پا می‌زند یا سرش مدام به زیر آب می‌رود و بالا می‌آید و یا کسی که مدت زیادی صورتش در داخل آب قرار دارد، می‌تواند هشداری باشد به این معنی که با یک مورد غرق شدگی مواجه هستیم.
در هنگام غرق شدگی ابتدا فرد به علت کمبود اکسیژن دچار استرس و هراس می‌شود و به طور غیرطبیعی تقلا می‌کند.
سه دقیقه پس از ماندن در زیر آب، کاهش هوشیاری رخ می‌دهد و پس از بازگشت ۶ دقیقه آسیب‌های مغزی شروع می‌شود. چند دقیقه بعد ضربان قلب هم نامنظم و پمپاژ خون مختل می‌شود. لب‌ها و پوست رنگ پریده یا آبی رنگ، سرفه همراه با خلط، کاهش هوشیاری، قطع تنفس و یا دشواری تنفس و ضربان قلب نامنظم برای کسی که حتی در کنار ساحل و خارج از آب قرار دارد هم می‌تواند علامت غرق شدگی باشد.
با این همه بسته به سن و جنس، وضعیت جسمانی، دمای آب و مدت قرارداشتن در زیر آب شدت علائم برای افراد گوناگون متفاوت است.
۳۶۷ نفر در سه ماهه امسال غرق شدند
مدیرکل تشریح و بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی گفت: در سه امسال از ابتدای فروردین تا پایان خرداد ماه ۳۶۷ نفر به دلیل غرق شدگی جان باختند که از این تعداد ۷۰ نفر زن و ۲۹۷ نفر هم مرد بودند.
پریچهر خزعلی افزود: همچنین در همین مدت در سال گذشته (۹۷)، ۲۲۳ نفر به دلیل غرق شدگی در کشور فوت کردند که در مقایسه با آمار جانباختگان به دلیل غرق شدگی در سه ماه نخست امسال نشان می دهد که آمار فوتی ها در سال ۹۸ در همین مدت ۶۴.۶ درصد افزایش داشته است.
وی خاطر نشان کرد: در فروردین امسال ۱۱۵ نفر و در فروردین سال گذشته هم ۵۳ نفر غرق شدند که شاهد هستی در فروردین امسال آمار غرق شده ها ۱۱۷ درصد رشد داشته است.
خزعلی ادامه داد: در اردیبهشت امسال ۱۱۲ نفر و در همین ماه در سال گذشته ۷۱ نفر غرق شدند و بازهم در اردیبهشت امسال نسبت به سال گذشته آمار غرق شدگی در کشور ۵۷.۷ درصد رشد داشته است.
وی تصریح کرد: در خرداد امسال ۱۴۰ نفر و در خرداد ماه سال گذشته هم ۹۹ نفر غرق شدند و میزان غرق شدگی در خرداد سال ۹۸ نسبت مدت مشابه سال ۹۷ دارای ۴۱.۴ درصد رشد بوده است.
رودخانه ها با ۱۶۸ کشته بالاترین آمار غرق شدگی را دارد
مدیرکل تشریح و بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی اعلام کرد: بر خلاف تصور عمومی که گمان زده می شود دریاها بیشترین آمار غرق شدگی را داشته باشند، در سه ماهه نخست امسال رودخانه ها با ۱۶۸ نفر جان باخته دارای بالاترین آمار غرق شدگی در کشور بود که ۳۵ نفر از آنها زن و ۱۳۳ نفر هم مرد بودند.
وی در مورد دیگر مکان های غرق شدگی هم گفت: در سه ماهه امسال در طرح محدوه مجاز دریا یک نفر مرد غرق شد و در خارج از طرح محدوه مجاز دریا هم ۲ نفر زن و ۱۲ نفر مرد غرق شدند و این درحالی است که سال گذشته در طرح محدوده مجاز دریا هشت نفر و در طرح خارج از محدوه مجاز ۲۶ نفر غرق شدند.
خزعلی در مورد آمار غرق شدگی ها در دریاچه های مصنوعی و سدها نیز گفت: در سه ماهه نخست امسال یک زن و ۱۷ مرد در این مکان ها غرق شدند و در سال گذشته هم در مدت مشابه ۱۹ نفر غرق شده بودند.
وی در خصوص غرق شدگی در دریاچه های طبیعی نیز خاطرنشان کرد: در سه ماهه نخست امسال ۲ نفر زن و ۶ نفر مرد در دریاچه های طبیعی غرق شدند و در سال گذشته هم در همین مدت ۳ نفر غرق شده بودند.
خزعلی ادامه داد: همچنین در همین مدت یک زن و ۱۸ مرد در استخرهای شنا و ۹ زن و ۳۳ مرد هم در استخرهای کشاورزی و ۴ زن و ۲۱ مرد هم در کانال های آب غرق شدند.
وی تاکید کرد: در سه ماهه امسال ۹ مرد در چاه آب و ۴ زن و ۹ مرد در حوض و حوضچه و ۱۴ نفر زن و ۳۶ مرد هم در سایر مکان ها غرق شدند.
۹۳۵ نفر بر اثر غرق شدگی در کشور جان خود را از دست دادند
مدیر کل تشریح و بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی اعلام کرد: در سال گذشته (۱۳۹۷) ۹۳۵ نفر بر اثر غرق شدگی در کشور جان خود را از دست دادند.
خزعلی افزود: در سال گذشته، ۹۳۵ نفر بر اثر غرق شدگی در کشور جان خود را از دست دادند، این رقم در مقایسه با سال قبل از آن (۱۳۹۶) باهزار و ۲۶ نفر ۸.۹ درصد کاهش یافته است که
در سال ۱۳۹۷، از کل تلفات غرق شدگی ۱۳۵ نفر زن و ۸۰۰ نفر مرد بودند.
بیشترین تلفات غرق شدگی در استان خوزستان
وی ادامه داد: بر اساس آمارهای موجود بیشترین آمار تلفات غرق شدگی در سال گذشته مربوط به استان خوزستان است. طی این مدت ۱۱۸ نفر (۱۰۲ مرد و ۱۶ زن) در این استان بر اثر غرق شدگی جان خود را از دست داده‌اند.
خزعلی گفت: پس از آن استان‌های مازندران با ۹۹ (۹۱ مرد و ۸ زن) و گیلان با ۸۵ فوتی (۷۵ مرد و ۱۰ زن) در رتبه‌های بعدی بیشترین تلفات غرق شدگی قرار دارند.
بیشترین آمار تلفات مربوط به رودخانه است
وی خاطرنشان کرد: بر اساس این گزارش مطابق هر سال بیشترین آمار جانباختگان به دلیل غرق شدگی مربوط به رودخانه‌ها است، به نحوی که ۲۵۰ نفر از کل متوفیات غرق شدگی سال گذشته (۹۳۵ نفر) در رودخانه‌ها جان باخته‌اند.
مدیر کل تشریح و بررسی صحنه جرم سازمان پزشکی قانونی افزود: از این جانباختگان ۲۱۷ نفر مرد و ۳۳ نفر زن بودند، شمار افراد فوت شده بر اثر غرق شدگی در رودخانه‌ها در سال گذشته نسبت به سال قبل از آن با کاهش ۱۲.۹ درصدی مواجه بود و از ۲۸۷ فوتی در سال ۹۶ به ۲۵۰ فوتی در سال ۹۷ رسیده است.
مرگ ۱۷۸ نفر در دریا
وی ادامه داد: بعد از رودخانه‌ها، دریا بیشترین آمار تلفات غرق شدگی را دارد، در سال گذشته ۱۷۸ نفر در دریا جان باختند که ۱۵۶ نفر از آنان در مناطق خارج طرح محدوده مجاز جان خود را از دست داده‌اند.
خزعلی گفت: بعد از دریا به ترتیب استخر کشاورزی با ۱۰۴، دریاچه مصنوعی و سد با ۹۸، استخر شنا با ۸۳، کانال با ۷۷، چاه با ۳۸، حوض و حوضچه با ۳۷ و دریاچه طبیعی با ۱۳ فوتی بیشترین تلفات غرق شدگی را داشته‌اند، بر اساس آمارها ۵۷ نفر نیز در سایر مکان‌های آبی فوت کرده‌اند.
مرداد بیشترین آمار جانباختگان غرق شدگی را دارد
وی اعلام کرد: از آنجا که بیشتر تلفات غرق شدگی در فصل تابستان اتفاق می‌افتد در سال گذشته نیز بیشترین آمار تلفات در فصل تابستان و مرداد ماه (۱۵۱ نفر) به ثبت رسیده است و کمترین آمار غرق شدگی نیز با ۳۹ نفر مربوط به اسفند ماه سال گذشته است.
چند توصیه
با توجه به نزدیکی فصل تابستان و نیز تعطیلات پیش رو و به تبع آن افزایش سفر هموطنان و رفتن به مناطق تفریحی، سازمان پزشکی قانونی کشور به هموطنان توصیه می‌کند حتماً مناطق امن و ایمن سازی شده را برای شنا کردن انتخاب کنند و به نکات و توصیه‌های لازم توجه کافی داشته باشند.
فراموش نکنیم که بر اساس آمارهای موجود تعداد قابل توجهی از موارد غرق شدگی در رودخانه‌ها و آب‌های کم عمق اتفاق می‌افتد لذا توصیه‌ها برای پیشگیری از غرق شدگی در این اماکن را جدی بگیریم:
- به علائم هشدار دهنده در محل‌های شنا توجه کنیم.
- آشنایی با فنون اولیه شنا و آشنایی با محدودیت‌ها و رعایت آنها از ابتدایی‌ترین الزامات قبل از شنا محسوب می‌شود.
- اطلاع از وضعیت عمق آب قبل از تصمیم به شیرجه زدن و حتی قبل از ورود به آب ضروری است. شیرجه در آب‌های کم عمق خطر ضربه به سر و نیز شکستگی گردن را به دنبال دارد. در عین حال ورود به آب‌های عمیق برای مبتدیان، خطر غرق شدگی را افزایش می‌دهد.
_ بررسی دمای آب قبل از شنا ضروری است، به عنوان مثال اگر مدت زیادی در آفتاب مانده‌اید، از وارد شدن ناگهانی به آب سرد خودداری کنید، علت این توصیه پیشگیری از شوک دمایی است.
- به هیچ وجه تنها و در محیط‌هایی که نجات غریق وجود ندارد، شنا نکنید.
- در آب و در موقع شنا از شوخی‌های خطرناک بپرهیزید.
- پس از مصرف داروهایی که موجب خواب آلودگی یا شل شدن عضلات می‌شود، شنا نکنید.
- دریا، رودخانه و یا دریاچه سد محل مناسبی برای آموزش شنا نیستند. آموزش شنا را به کلاس‌های آموزشی و تحت نظر مربی شنا موکول کنید.
- توانایی خود را در شنا کردن بیش از حد در نظر نگیرید. به یاد داشته باشید یک سوم قربانی‌های غرق شدگی با فن شنا به طور کامل آشنا بوده‌اند.
- به هیچ وجه تشت های آب و لگن‌ها و یا حوضچه‌های کوچک آب را در جایی که کودک خردسال وجود دارد، بدون توجه رها نکنید. در صورتی که به هر دلیل مجبور به ترک محل شدید، کودک را نیز با خود همراه ببرید و از تنها رها کردن او خودداری کنید.
- در حمام و حین استفاده از وان، مراقب کودکان و سالمندان باشید.
- در صورت مواجهه با یک غریق، اگر با فن نجات غریق آشنا نیستید، سعی کنید فقط با استفاده از چوب یا طناب یا جلیقه نجات و یا تشکیل زنجیره انسانی به وی کمک کنید.
- برای نجات یک غریق، اول امنیت خود را در نظر بگیرید. از پشت به غریق نزدیک شوید و از او بخواهید تقلا نکند.
- پس از رساندن غریق به ساحل به سرعت با اورژانس تماس بگیرید.
- بسیاری از رودخانه‌ها با وجود ظاهری آرام بسیار خطرناک و عمیق هستند به نحوی که فرد بعد از چند قدم جلو رفتن در رودخانه متوجه عمق زیاد آن و گرفتار گردآب می‌شود بنابراین توصیه می‌کنیم بدون اطلاع از وضعیت رودخانه هرگز برای شنا در آن اقدام نکنید. به یاد داشته باشیم بیشترین غرق شدگی در رودخانه‌های کشور اتفاق افتاده است
گزارش از ناهید حاجی خانی