در بدو حضور صنعت نفت در پایتخت انرژی کشور عسلویه، به دلیل عدم وجود تجربه کافی و انجام نشدن بررسی‌های کارشناسی لازم برای شیوه و نحوه استقرار کارکنان، شهرهای این مناطق که بافت بومی و سنتی‌ای داشتند در تقابل با حضور کارکنانی بدون همراه داشتن خانواده‌های خود که در شهرک‌هایی دور از بافت‌های مسکونی مردم محلی زندگی می‌کردند، با تقابل ناگهانی فرهنگی مواجه شدند، این تقابل بدون اختلاط واقعی مردم بومی و افراد مهاجر و اقماری، حصار نامرئی میان کارکنان و مردم بومی ایجاد کرد که تا امروز نیز وجود دارد.
مسئولان محلی این شهرها سال‌هاست که به نبود امکانات کافی در تمام حوزه‌ها در این مناطق اعتراض دارند، این در حالیست که امکانات مختلفی همچون جزیره‌های متعددی در مکان‌های اسکان کارکنان نفتی وجود دارد که اگر این شهرک‌ها نبودند و مردم بومی و کارکنان نفتی دوشادوش هم زندگی می‌کردند چه بسا که این امکانات به طور یکنواخت در این مناطق پخش می‌شد و وضعیت زندگی مردم این شهرها بسیار بهتر از وضعیت کنونی بود.
اما در کنار مردم منطقه بحث آسیب‌های وارده کار به صورت اقماری برای خانواده افراد شاغل در این طرح‌ها، همواره مطرح بوده است. مشاوران خانواده همواره تاکید داشته‌اند که کار به صورت اقماری، خانواده‌های زیادی را به مرز فروپاشی می‌کشاند.
طرح اسکان کارکنان اقماری صنعت نفت، چیست؟
با اجرای طرح جدید، سیستم ۲۳ روز کار و ۷ روز استراحت برای کارکنان (به غیر از کارکنان سکوها و جزایر) برچیده می‌شود زیرا با اجرای این طرح قرار است خانواده‌های کارکنان صنعت نفت به محل خدمت آنها نقل مکان کنند. برای مثال کارمندانی که به صورت اقماری در منطقه پارس جنوبی کار می‌کنند، باید در آینده‌ای نه‌چندان دور خانواده‌های خود را به عسلویه یا شهرهای اطراف آن منتقل کنند.
معاون امور اجتماعی وزیر نفت در این خصوص گفت: طبق بخشنامه‌ای که در سال ۹۷ ابلاغ شده است، همکاران می‌توانند مراجعه و تقاضای خروج از کار اقماری را مطرح کنند و به محض ارائه درخواست خود، تسهیلاتی ویژه بدون در نظر گرفتن سابقه کار در اختیار آنها قرار داده خواهد شد تا بتوانند خانه‌ای در نزدیکی محل کار خود تهیه کنند.
لامرد، پارسیان، جم، کنگان، عسلویه از جمله مناطقی هستند که به گفته طالبیان کارکنان نفت می‌توانند در آنجا با استفاده از تسهیلات اقدام به تهیه مسکن کنند.
به گفته طالبیان این تسهیلات قرار است از دو طریق در اختیار کارکنان نفت قرار گیرد. کارکنان می‌توانند به پیمانکاری برای ساخت خانه قرارداد ببندند و طبق توافق انجام شده با بانک‌ها وامی از طریق بانک‌ها با پیمانکار سازنده اعطا می‌شود و از سوی دیگر نیز وامی از محل اعتبارات شرکت نفت به کارمند متقاضی تخصیص می‌یابد.
در کنار این تسهیلات، اضافه حقوقی نیز برای کارمندانی که از کار اقماری خارج شده‌اند در نظر گرفته شده است تا پرداخت اقساط برای آنها آسان‌تر شود.
وی افزود: ارائه این تسهیلات از سال گذشته آغاز شده و برخی از همکاران نیز تاکنون برای خروج از طرح اقماری و استفاده از این تسهیلات داوطلب شده‌اند.
اعتراض منتقدان این طرح و پاسخ مدیران صنعت نفت چیست؟
منتقدان طرح اسکان کارکنان اقماری صنعت نفت به مشکلاتی مانند آماده نبودن زیرساخت‌های کافی در شهرهای منطقه ویژه عملیاتی پارس، شرایط آب و هوایی منطقه‌ای خاص و معضل آلودگی ناشی از مشعل‌های گاز در عسلویه و امکان فروپاشی خانواده ها در اثر عدم رضایت خانواده کارکنان به مهاجرت اشاره می‌کنند.
نبود زیرساخت‌های کافی هم اکنون می‌تواند یکی از مشکلات اصلی این طرح در نظر گرفته شود. اما مدیران صنعت نفت مدعی هستند که راهکارهایی برای ارتقا زیرساخت‌ها در نظر دارند.
مشاور اجتماعی وزیر نفت با اشاره به بخش‌نامه خروج کارکنان از طرح اقماری که در سال گذشته ابلاغ شد، گفت: طبق این بخش‌نامه در مکان‌هایی که کارکنان نفت برای اسکان ثبت‌نام کنند، با استفاده از منابع وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران به ساخت و گسترش زیرساخت‌های لازم در حوزه فرهنگی، آموزشی، ورزشی، تفریحی و بهداشتی اقدام خواهد شد. این تاسیسات می‌تواند مورد استفاده کارکنان نفت و افراد بومی و ساکنین این مناطق قرار گیرد و سبب ارتقا کیفیت زندگی تمام افراد خواهد شد.
وی تاکید کرد: حضور کارکنان صنعت نفت برای مردم منطقه می‌تواند موجب فرصت و هم تهدید باشد. تاکنون اما این حضور بیشتر موجب تهدید زندگی افراد بومی بوده است. اگر ارتباطات کارکنان صنعت نفت با مردم محلی بیشتر شود، قطعاً به اقتصاد منطقه کمک می‌شود و به مرور تلاش برای جمعیت‌پذیری در این شهرها هم بیشتر خواهد شد. بدن شک اسکان و زیرساخت با هم بی‌ارتباط نیستند.
طالبیان افزود: البته امکان دارد که در آینده استفاده از مدیران پروازی لغو شود. استقرار مدیران در مناطق عملیاتی قطعاً در استقرار کارکنان موثر خواهد بود.
بحث آلودگی آب، خاک و هوا در منطقه پارس جنوبی نیز در حالی به عنوان یکی از چالش‌های بزرگ پیش‌روی طرح ممنوعیت کار اقماری مطرح می شود که طالبیان عقیده دارد تجربه‌های قبلی نشان داده خانواده‌ها می‌توانند بدون مشکل در نزدیکی مناطق صنعتی زندگی کنند.
وی به پالایشگاه فجر در شهر جم اشاره می‌کند که از حدود ۵۰ سال قبل خانواده‌های کارکنان این پالایشگاه را در اطراف خود اسکان داده است.
وی تاکید دارد که شرایط زیست محیطی در تمام منطقه پارس جنوبی یکسان نیست و در برخی مناطق شدت آلودگی بیشتر و در برخی مناطق کمتر است.
مشاور وزیر نفت در امور اجتماعی در ادامه می‌گوید: می نمی خواهیم که خانواده‌ها در سایت‌های صنعتی زندگی کنند. طبق این طرح خانواده‌ها به انتخاب خود در یکی از نزدیک‌ترین نقاط شهری که مردم بومی هم در آنجا تنفس و زندگی می‌کنند، ساکن خواهند شد. سلامت و امنیت آن شهرها تأمین است. ما منکر آلودگی نسبی عسلویه نیستم اما وقتی از مراکز صنعتی دور می‌شویم، میزان آلایندگی به‌مراتب کاهش می‌یابد و شرایط زندگی هم فراهم می‌شود. ضمن اینکه همه کارکنان صنعت نفت در شهر عسلویه کار نمی‌کنند. تنها سازمان منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس است که در منطقه عسلویه تمرکز دارد اما فازهای پالایشگاهی در گستره استان بوشهر پراکنده هستند بنابراین لزومی ندارد که همه همکاران در شهر عسلویه یا نخل تقی مستقر شوند.
یقیناً این طرح، مخالفان و موافقان خود را دارد و اجرای آن برای مدیران صنعت نفت کار آسانی نخواهد بود. هستند مخالفان و رسانه‌هایی که با ریختن هیزم در شعله آتش کارکنان منتقد، تلاش برای جلوگیری از پیشرفت و اجرایی شدن این طرح دارند. گرچه دورنمای پیشرفت این طرح خیلی سریع به نظر نمی‌رسد و شاید در نهایت رضایت گروهی از کارکنان نفت جلب نشود، اما حقیقت این است که براساس تحقیقات گروه‌های مختلف مددکاران، روانشناسان و شهرشناسان اجرای این طرح ضروری به نظر می‌رسید.
به دلیل سختی‌های پیش روی اجرای چنین طرحی، سال‌هاست که مدیران از اجرای آن دوری کرده‌اند، اما امروز وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران با پذیرفتن سختی‌های این راه، اجرای آن را عملیاتی کرده‌اند و به اذعان کارشناسان نتایج مثبت این طرح در آینده مشخص خواهد شد.