تهران- ایرنا- مرور مجموعه کتاب‌های جدی و درخور توجه و انتشار آنان با تیراژهای مختلف به روشنی حاکی از تداوم جریان تالیف و ترجمه کتابهای این حوزه دارد، چیزی‌ که مایه دلگرمی است که حوزه دین در ایران تنها در سیطره کتاب‌های زرد، عوامزده و کم‌مایه نیست.

بازار کتاب ایران روزهای سختی را می‌گذراند. سختی معیشت از سویی و گرانی فرآیند تولید کتاب و متعلقات از سوی دیگر روز به روز چاپ کتاب را با سختی و خرید آن را به خریدی با اولویت چندم برای مردم جامعه تبدیل کرده است. به این دلیل مرور، بررسی و شناخت کتابهای شاخص و فاخر چاپ شده در این اوضاع اهمیتی افزون دارد. چرا که شرایط سخت چاپ و فروش کتابها، انتخاب یک کتاب را برای انتشار هر چه بیشتر گزیده و گزینشی‌ می‌کند.

در این گزارش مروری بر فاخرترین کتابهای تازه‌چاپ حوزه «دین» در فصل بهار سال ۱۳۹۸ خواهیم انداخت. مرور مجموعه کتابهای جدی و درخور توجه، به روشنی حاکی از افزایش قیمت تمام شده و تیراژهای با حداکثر ۱۵۰۰ و حداقل ۳۰۰ و کمتر از آن است. اما در عین حال لیست این کتابها حاکی از تداوم جریان تالیف و ترجمه کتابهای جدی و مهم این حوزه دارد. به طوری‌که در این مجموعه به برخی از مهمترین ترجمه‌ها و تالیف‌های کنجکاوی برانگیز برمی‌خوریم که نشان می‌دهد علیرغم همه سختی‌ها و افول‌های هشداربرانگیز صنعت نشر و کتاب، این حوزه خاص از رمق نیفتاده است. چیزی‌ که مایه دلگرمی است که حوزه دین در ایران تنها در سیطره کتاب‌های زرد، عوامزده و و کم‌مایه نیست.

(۱) تذکره الاولیاء، نویسنده:محمدبن‌ابراهیم عطار، مصحح:محمدرضا شفیعی‌کدکنی، ناشر: سخن

استاد شفیعی کدکنی در سپاس‌نامه این کتاب نگاشته است: «نمی‌خواهم بگویم در مورد تذکره‌الاولیا شق‌القمر کرده‌ام ولی حدود پنجاه سال، یکی از دغدغه‌های عمرم گردآوری نسخه‌های کهن و اصیل تذکره، حدود چهل نسخه، بوده است و سال‌ها و سال‌ها آن را در دانشگاه تهران تدریس کرده‌ام و حدود سی سال سرگرم تصحیح و آماده‌سازی آن بوده‌ام و کوشیده‌ام تمام منابع موجود و محتمل فارسی و عربی خطی و چاپی را درباره این اثر، از سراسر جهان، به دست آورم و در تمام «مولکول‌های معنی‌دار» آن تامل کنم و هرگاه اندک تردیدی روی نمود تمام منابع گفتار عطار و سرچشمه‌های آن را در آثار بیشمار پیشینیان او مورد جستجو قرار دهم. پیش از این کتاب، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی از «الهی‌نامه»، «مصیبت‌نامه»، «مختارنامه» و «اسرارنامه» عطار نیشابوری در این زمینه و به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی از سوی انتشارات سخن منتشر شده بود.

(۲) شیخ مفید، نویسنده:تمیما بایهوم‌داوو، مترجم:پویا هیبت‌اللهی، ناشر: نامک

«محمد بن محمد بن نعمان» ملقب به شیخ مفید و معروف به ابن المعلم، فقیه و متکلم و از علمای برجسته شیعه در قرن چهارم هجری قمری بود. مؤلف، پژوهش های خود در مورد این عالم بزرگ شیعی را در این کتاب به نگارش درآورده است. از مهم ترین مباحث مطرح شده در این کتاب می توان به شکاف سنی و شیعی، موعودباوری شیعی، آموزه آغازین امامت در امامیه، زمانه و زندگانی شیخ، معتزله و دیگر متکلمان، مباحث تاریخی امامت، مباحث عقلانی امامت، اصول فقه امامی، فقه اخباری امامی و... اشاره کرد.

(۳) فلسفه تاریخ در قرآن، نویسنده:جواد سلیمانی، ناشر: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

کتاب حاضر، پژوهشی است که در آن دیدگاه قرآن مجید درباره برخی از مسایل مهم فلسفه نظری تاریخ بررسی شده است؛ مسایلی همچون دلایل قرآنی قانونمندی تاریخ، نقش قوانین الهی در حرکت تاریخ، فرضیه تکامل در تاریخ، تفسیر حق بر باطل و سیمای جامعه بشری در فرجام تاریخ.

(۴) فلسفه دین، نویسنده:مجتبی اعتمادی‌نیا، روح‌الله چاوشی، زیرنظر:محسن جوادی، ناشر: سازمان‌ مطالعه ‌و تدوین‌ کتب‌ علوم ‌انسانی ‌دانشگاه ها (سمت)

نویسندگان در کتاب حاضر، کوشیده‌اند با بهره‌گیری نقادانه از ظرفیت‌های فلسفه و الهیات اسلامی در تقریر و تنسیق مسائل و چالش‌های امروزین فلسفه دین، در قالب درس‌نامه‌ای جامع، مجموعه‌ای از مهم‌ترین مباحث این حوزه فلسفی را با عنایت به سنت فکری اسلامی و در تناظر با سنت‌های فکری دیگر ادیان، به‌ویژه مسیحیت که یکی از مهم‌ترین کانون‌های مباحث فلسفه دین در جهان به شمار می‌رود، محل بحث و تأمل قرار دهند.

(۵) قربانی ماهیت و کاربرد آن، نویسنده: هنری‌ای. هوبرت، مارسل موس، مترجم:لیلا اردبیلی ، ناشر: علمی فرهنگی

جایگاه بنیادین و جهان‌شمول اشکال متنوع قربانی در مذاهب مختلف به عنوان حافظ انسجام اجتماعی و موجد روح جمعی در جامعه از دیرباز مورد توجه بسیاری از اندیشمندان علوم انسانی واقع شده است. در این کتاب چرایی و چگونگی برگزاری مراسم قربانی به‌مثابه ارتباط امر عرفی با امر مقدس در فرهنگ‌های مختلف از منظر جامعه‌شناسان، انسان‌شناسان و روان‌شناسان بررسی شده است.

(۶) گوهره آئین زردشت، نویسنده:پرودس‌او. شروو، مترجم:خشایار بهاری، ناشر: فرزان روز

آیین زرتشت یکی از کهن‌ترین ادیان جهانی در هزاره دوم قبل از میلاد و در بین قبایل ایرانی آسیای میانه است. تنها مجموعه جامع ترجمه متون زرتشتی اثر «E.west» در سری کتب مقدس مشرق زمین، از حوالی سال ۱۹۰۰ است. از آن پس، تنها برگزیده نوشته‌های زرتشتی به انگلیسی را «ویلیام مالاندرا» به دست داده که البته تنها دربردارنده متون اوستایی و پارسی باستان است. نویسنده در این کتاب بر آن بوده است که پیدایش شماری از مفاهیم کلیدی را در گات ها و اوستای متأخر، بیشتر از متون ادبیات پهلوی بررسی کند. در این میان بیشتر متونی مورد توجه بوده که دربردارنده تفکر روحانی‌مآب و مباحثی درباره ایمان هستند.

(۷) مباحثی در فلسفه‌ دین: جستارهایی در براهین اثبات و انکار وجود خدا، نویسنده: نویسنده:محمدعلی میرباقری، ناشر: سخنوران

کتاب حاضر، تأملاتی در فلسفه دین است، که هرکدام به‌گونه‌ای به دنبال پاسخ به پرسشی هستند که با اثبات یا انکار وجود خدا در ارتباط است. در بخش اول به برهان تجربه دینی در اثبات وجود خدا پرداخته شده است. در بخش دوم به یکی از بنیادین‌ترین مسائل فلسفه اشاره شده است.

(۸) مسیحیان علیه هیتلر، نویسنده:ادوین‌هانتن رابرتسون، مترجم: جعفر فلاحی، ناشر: نگاه معاصر

کتاب حاضر مطالعه‌ای تاریخی بر رابطه میان اقوم مسیحی و هیتلر در جنگ جهانی دوم دارد. این کتاب دو الگو را در برهه جنگ جهانی دوم و رویارویی مسیحیان و یهودیان مطرح می‌کند، کسانی که گزاره‌های تاریخی دین مسیحیت را بهانه‌ای برای روی گردانیدن از برابر رژیم نازی کردند و از سوی دیگر کسانی که با عمل و اندیشه خود این گزاره‌های تاریخی را بازخوانی کرده و به این وسیله نه تنها از صحنه عمل کنار نکشیدند بلکه از اصول عقاید و مسیر دین‌داری تفسیر جدیدی عرضه کردند.

همچنین در این کتاب، مؤلف در تلاش است تا تفاوت بین دین‌دار و غیردیندارها را صرفاً یک گزینه برای انتخاب تلقی نکند و به این موضوع تاکید داشته باشد که فرد برای انتخابش کیفیت عمل او را هم سخت تحت تأثیر قرار می‌دهد. دین‌دار با عمل به آنچه که بدان باور دارد خود را رویارو با حقیقتی می‌بیند که باور دارد بر این عالم سایه افکنده است. در ادامه به تعریفی از شهادت از منظر نازی‌ها می‌پردازد و سعی می‌کند روشن سازد که مساله ثبات در شهادت دادن به حقیقت نیست بلکه تشخیص آن هم اهمیت دارد.

در ادامه به معرفی متالهان آلمانی در سده‌های اخیر به عنوان مهم‌ترین چهره‌های الهیات مسیحی، هم در مذهب پروتستان و هم در مذهب کاتولیک می‌پردازد. مسیحیان ژرمن را معرفی می‌کند، جایگاه کلیسا و حکومت را روشن ساخته و به بدعتی که در دین می‌افتد اشاره می‌کند. مؤلف، مخالفت مسیحیان، اصلاحات نوپا، داستان فریتس مولر و آغاز درگیری را به روشنی تعریف می‌کند و شرح موعظه‌ای که در عصرگاه ماه مه بود را ارائه می‌کند. از مأموریت بونهوفرد در انگلیس می‌گوید و نشان می‌دهد که نماد مقاومت از کجا شکل گرفت. شهادت پائول اشنایدر و پس از آن تنگنای جنگ، کشاکش وجدان و تصمیم بونهوفر را می‌گوید و تدابیری که در ادامه برای صلحی عادلانه اندیشیده شد شرح داده می‌شود. تلاش‌هایی که در نهایت برای سوءقصد علیه جان هیتلر صورت گرفت و در پایان ثمرات مقاومتی مبتنی بر کتاب مقدس را می‌نویسد.

(۹) مهمانی خداوند: مهبانگ معنوی ماه رمضان ،نویسنده:محمدرضا علیزاده‌امام‌زاده،سیامک مختاری، ناشر: نگاه معاصر

کتاب حاضر، مجموعه‌ای از گفتارهایی است که در هر یک از آن‌ها کاربردی‌ترین مباحث تفسیری، قرآن شناختی، حدیثی، نقل سخنان بزرگان دین و دانش و سپس اشعار مناسب از مثنوی، غزلیات شمس و دفتر اشعار دیگر بزرگان حکمت و ادب روشنی‌بخش دل و دیده صاحب دلان است که ارتباط تام و تمام با هر گفتار یا جستار دارد.

(۱۰)  در باب تاریخ الحاد در اسلام، نویسنده:عبدالرحمن بدوی، مترجم:معین کاظمی‌فر، ناشر: نگاه معاصر

کتاب حاضر ترجمه کتاب من تاریخ الاحاد فی الاسلام تألیف عبدالرحمان بدوی متفکر سرشناس مصری است. این کتاب به موضوع الحاد در تمدن اسلامی پرداخته است. صرف‌نظر از مقالات بدوی، نوشته‌های سه محقق دیگر به نام‌های پل کراوس، فرانچسکو گابرییلی و کارلوآلفونسونالینو نیز آورده شده است. این کتاب علاوه بر پیشگفتار، از یک مقدمه، سه فصل و دو ضمیمه تشکیل شده است. کوشش نویسنده در پیشگفتار و مقدمه آن بوده که بتوانند به این سؤال پاسخ بدهد که چرا الحاد در اسلام بر خلاف الحاد در غرب، به نفی نبوت محدود ماند و چرا ملحدان تیر خود را به سمت نبوت نشانه رفتند نه اولوهیت. وی تلاش کرده با تمرکز بر خصلت بنیادین روح تمدن خاورمیانه یعنی باور داشتن به تمایز قاطع بین روح و نفس و کارکرد میانجی گرایانه پیامبر بین این دو، به پرسش پاسخ دهد.

(۱۱) مکتب شیخی از حکمت الهی شیعه، نویسنده: هانری کربن، مترجم: فریدن بهمنیار، ناشر: شفیعی

کتاب مکتب شیخی از حکمت الهی شیعه از جمله کتابهای مهم هانری کربن در شناخت نظام اعتقادی شیعی است. ترجمه این کتاب در تکمیل شناخت منظومه آثار کربن در موضوع الهیات و اعتقادات شیعه گام مهم و برجسته‌ای است. 

(۱۲) کوروش یاذوالقرنین قرآن و تورات، نویسنده: مولانا ابوالکلام آزاد، مترجم:مسلم زمانی، علی‌اصغر قهرمانی‌مقبل، ناشر: نشر نی

در کتاب حاضر تشریح می‌شود که مساله‌ «ذوالقرنین» موضوع پیچیده‌ای است که از دیرباز مورخان و مفسران را سرگشته و سردرگم کرده است. این نام در کتاب مقدس و قرآن کریم آمده است؛ قرآن کریم او را یکی از پادشاهان کهن می‌داند و از وی به نیکی یاد می‌کند. در سده معاصر، مولانا ابوالکلام آزاد، متفکر بزرگ هند، با مستندات تاریخی، کورش را مصداق ذوالقرنینِ مذکور در قرآن و تورات می‌داند و به این پرسش تاریخی پاسخی مستدل می‌دهد؛ نظریه‌ای که مفسر بزرگی چون علامه طباطبائی نیز آن را پذیرفته است.

(۱۳) دیالوگ دراماتیک در قرآن کریم رویکرد گفتمان، نویسنده: ساغر منشی، ناشر: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

شاید قدرت نهفته در دیالوگ است که آن را به یکی از پررنگ‌ترین شیوه‌های بیانی قرآن کریم بدل کرده است. در این کتاب مقدس، استفاده از کلام مستقیم، بیش از سایر روش‌ها به چشم می‌خورد؛ کلام مستقیمی که در بسیاری موارد از قالب یک‌سویه خارج شده و شکلی رفت و برگشتی به خود گرفته است. کتاب پیش رو به تحلیل آیات سوره‌های قرآن با رویکردی گفتمانی می‌پردازد، تا با ارائه چارچوبی دقیق و جامع برای دیالوگ به‌مثابه گفتمان، کلیه تعاملات گفتاری قرآن کریم را مقایسه، تحلیل و طبقه‌بندی کند.

(۱۴) راهنمای ربانی در تشیع نخستین: سرچشمه‌های عرفان در اسلام، نویسنده:محمدعلی امیرمعزی، مترجم:نورالدین الله‌دینی، ناشر: نامک

امیر معزی استاد کرسی شیعه‌شناسی در دانشگاه سوربن است و کتاب حاضر از پراهمیت‌ترین آثار او و یکی از مهمترین آثار در پژوهش‌های شیعه‌شناسانه محسوب می‌شود. عمده مزیت آن استفاده درخور شان از منابع دست اول و دقتی است که در باب تطور معنایی لغاتی مانند امام و... داشته است و آن را به اثری ممتاز تبدیل ساخته است.

(۱۵)  سلوک اخلاقی: طرح‌های عارفان و حکیمان، نویسنده:امیر غنوی، ناشر: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

کتاب حاضر، در سه فصل سامان یافته است. فصل اول به بحث از کلیاتی اختصاص دارد که ناظر بر مجموع کار است؛ مباحثی در تفاوت رویکرد فلسفی و عرفانی و تعامل میان آن دو، پیدایش نحله‌های تلفیقی و در نهایت تعیین اسلوب مناسب برای نقد طرح‌های سلوکی حکیمان و عارفان. طرح‌های عارفان در فصل دوم بررسی شده که بخش نخست آن گفت‌وگویی است از پیشینه‌ها و ریشه‌های این طرح‌ها در قرآن و حدیث و همچنین سنت عارفان در برخورد با آیات و روایات. فصل سوم از طرح‌های معدود حکیمان حکایت دارد.

(۱۶) سمبول‌های بنیادین: زبان جهان شمول علم مقدس، نویسنده:رنه گنون، مترجم:دل‌آرا قهرمان، ناشر: حکمت

کتاب حاضر اثری مهم در سمبولیسم و مهم‌ترین و جامع‌ترین کتابی است که در این موضوع در اندیشه سنت‌گرایی نوشته شده و همواره مرجع همه نوشته‌های بعدی در این باب بوده است. فصل‌های این کتاب حاصل جمع‌آوری مهم‌ترین مقاله‌های رنه گنون در این باب است که پس از درگذشت او همگی در این کتاب جمع آمده‌اند. گنون در بخش‌های جداگانه‌ای، در مجموع ۷۵ فصل، به انواع سمبول‌های جهان، سمبول‌های مرکز، سمبول‌های شکل‌های کیهانی، سمبول‌های محور، سمبول‌های گذر، سمبول‌های قلب و انواع سازه‌ها و سلاح‌های سمبولیک می‌پردازد و تفسیر و تبیینی خواندنی از آن‌ها مطابق آموزه‌های ادیان و سنت‌های اصیل به دست می‌دهد. بیشتر سمبول‌هایی که طبق گزینش موضوعی نویسنده بررسی و مطالعه شده‌اند، از حیث پیوندشان با آموزه‌های عقلانی و معرفتی و از حیث پیوندشان با نهادهای اجتماعی و معنوی و دینی نیز مهم و برجسته‌اند.

(۱۷) شریعتی در افق اندیشه‌ها، ویراستار:امیر رضایی، ناشر: قصیده‌سرا

کتاب حاضر، جلد نخست از مجموعه سخنرانی‌هایی است که طی نشست‌های سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸ در دفتر پژوهش‌های فرهنگی دکتر علی شریعتی برگزار شده است. هدف از این نشست‌ها برای دفتر این است که اندیشه شریعتی از افق‌ها و زوایای مختلف مورد نقد و بررسی قرار گیرد تا از رهگذر آن پرتو جدیدی بر اندیشه شریعتی افکنده شود.

(۱۸)  شریعتی در دادگاه تاریخ، نویسنده: سید حمید روحانی، ناشر: بنیاد تاریخ پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی

سید حمید روحانی نگاه متفاوت و حاشیه ‌سازی به مرحوم علی شریعتی و نقش او در تاریخ معاصر ایران دارد. کتاب حاضر از این حیث که از سوی حمید روحانی نگاشته می‌شود از جهت بررسی مدعایت او حائز اهمیت و توجه است.

(۱۹) اسلام و سرمایه‌داری، نویسنده: ماکسیم رودنسون، مترجم: محسن ثلاثی، ناشر: اندیشه احسان

این کتاب روی مساله حاد کنونی انگشت می‌گذارد: چه رابطه‌ای بین اسلام، توسعه اقتصادی و سرمایه‌داری در جهان اسلام وجود دارد؟ این جامعه‌ها «عقب‌مانده» اند یا «توسعه‌نیافته»؟ آیا، اسلام سدی در برابر احکام اجتماعی یا حتی سوسیالیسم است؟ با رد این نظریه که گویا این کشورها قواعد ویژه‌ خود را دارند که هنوز به‌طور قاطعی با قاعده‌هایی که بر غرب حاکم است، تفاوت داشته یا این‌که به‌موجب این قواعد «شرق بغرنج» به یمن رمزگشایی سوره‌های قرآن نورانی خواهند شد، رودنسون ترجیح می‌دهد برای تحلیل خود از علوم اجتماعی استفاده کرده و خط راهنمای اندیشه‌ مارکسیستی غیر دُگماتیک را برگزیند.

(۲۰) امر قدسی و حکمت دیونیزوسی: تحلیل و بررسی تطبیق مولانا و نیچه، نویسنده: مجید هوشنگی، ناشر: نگاه معاصر

در این کتاب مولف به تحلیل و پژوهش تطبیقی میان ایده‌های مولانا و نیچه در حوزه سخن از امر قدسی و حکمت دیونیزوسی می‌پردازد.

(۲۱) ایران بین ناسیونالیسم اسلامی و سکولاریسم: انقلاب مشروطه ۱۲۸۵، نویسنده:ونسا مارتین، مترجم:محمدابراهیم فتاحی‌ف ناشر: نشر نی

نویسنده در این کتاب در صدد است نقش مجادلات اسلامی در واپسین سال‌های سده نوزدهم و اوایل سده بیستم و پیوند آن با اندیشه سکولار را تحلیل کند و سپس دسته‌بندی این مجادلات را در شهرهای تبریز، شیراز، اصفهان و بوشهر بررسی نماید. همچنین چگونگی درک و دریافت از اندیشه سیاسی انقلاب در گسترش مباحث مربوط به دین اسلام و سکولاریسم در کتاب شرح داده می‌شود.

(۲۲) ایوب نبی: از نگاه اسلام و یهودیت، نویسنده: حسین مناحی زاده، ناشر: نگار تابان

در این کتاب به بررسی تطبیقی شخصیت ایوب نبی و آموزه‌های حکایات ایشان در عهد قدیم و قرآن از دیدگاه اسلام و یهودیت، پرداخته می‌شود. حضرت ایوب (ع) یکی از پیامبران ادیان ابراهیمی است که براساس قرآن خدا ایوب (ع) را مورد آزمایش قرار می‌دهد؛ اموالش ربوده می‌شود، پسرانش کشته می‌شوند اما ایوب (ع) از عبادت خدا بازنمی‌گردد. سرانجام ایوب برکت از دست رفته خود را دوباره به دست می‌آورد و این در حالی است که دانشمندان یهودی مدعی هستند که کل داستان حضرت ایوب (ع) افسانه است.

(۲۳) بهاءولد: (زندگی، سلوک و اندیشه)، نویسنده: کاظم محمدی، ناشر: نجم کبری

کتاب بهاءولد به بررسی و سیر تحلیلی زندگی و اندیشه پدر مولانا می‌پردازد. بهاءُالدّین وَلَد، محمد بن حسین خطیبی بکری (۵۴۳–۶۲۸ق/۱۱۴۸–۱۲۳۱م)، معروف به بهاء ولد، سلطان‌العلما، عارف، واعظ، از مشایخ تصوف است که گفته می‌شود که پدر جلال‌الدین محمد مولوی است. 

(۲۴)  تاویلات باطنی در شهود معنوی رنگ و نور، نویسنده: کاظم محمدی، ناشر: نجم کبری

کتاب حاضر، شرحی است بر رساله نوریه و در واقع تمهیدی است بر شناخت هرچه بهتر و بیشتر بنیادهای فکری و طریقتی مکتب عرفانی کبرویه از طریق بیان مفاهیم مندرج در آثار اهل عرفان و بزرگان اهل قلم تربیت شده در مکتب کبرویه. کُبرویه یکی از سلسله‌های تصوف در ایران است که در قرن هفتم هجری رواج داشته‌است. این سلسله منسوب به شیخ نجم الدین کبری است. پیروان این طریقت در زمان خوارزمشاهیان و ایلخانان در بیشتر در مناطق شرقی ایران از خراسان تا ماوراءالنهر زندگی می‌کردند اما در مناطق آسیای صغیرو شام نیز پیروانی داشت.[۱] پیروان این طریقت تأکید ویژه‌ای بر شریعت و جدا نساختن ظاهر و باطن، خلوت نشینی، ذکر و تبعیت مطلق از پیر دارند.

(۲۵) حقوق انسان و سب و بهتان (آخرین درس‌های خارج فقه)، نویسنده: آیت الله العظمی حسینعلی منتظری، ناشر: سرایی

این کتاب به مجموعه آخرین درس‌های خارج فقه آیت‌الله منتظری در خصوص موضوعات حقوق انسان و مسئله سب و بهتان می‌پردازد. این کتاب از حیث حساسیت موضوع و مرور واپسین سالهای درس خارج فقه مدرس، از جهت بررسی و شناخت متاخرترین آرای اجتهادی آیت الله منظری حائز اهمیت است.

(۲۶) دایره‌های ترس، نویسنده: نصر حامد ابوزید، مترجم: ادریس امینی، ناشر: نگاه معاصر

کناب دایره های ترس، زنان در گفتمان دینی اثر حامد ابوزید و ترجمه ادریس امینی می باشد. این کتاب دارای دو بخش که بخش اول شامل سه فصل و بخش دوم دارای چهار فصل و  ۲۷۶ صفحه می باشد.فصل دوم بخش اول به گفتمان نوزایش و گفتمان فرقه گرا می پردازد. در فصل سوم‌بخش اول به فقدان بعد اجتماعی در گفتمان دینی می پردازد و بدون در نظر گرفتن زمینه و بستر اجتماعی، بحث مسایل زنان بر لغزش بحث جنسی مونث گرفتار می شود. در بخش و فصل های دیگر کتاب به موضوعاتی همچون مسلمانان و خطاب الهی، حقوق زنان در اسلام، اسلام دموکراسی و زنان و احوال شخصیه پرداخته می‌شود.

(۲۷) فلسفه دین، نویسنده: چارلز تالیا فرو،مترجم: یاسر میردامادی، ناشر: ققنوس

کتاب فلسفه دین چارلز تالیا فرو یکی از مهمترین کتابهای تالیفی تالیا فرو است. تالیا فرو فیلسوف آمریکایی و استاد فلسفه کالج سنت اولاف مینه‌سوتای آمریکا است. پژوهش‌های او عمدتاً در حوزه فلسفه دین و الهیات است. از جمله مهمترین کتابهای قبلی ترجمه و منتشره از او در فضای الهیات و فلسفه دین در ایران می‌توان به کتاب فلسفه دین در قرن بیستم، صفات خدا، زمینه‌های بحث فلسفی در ادیان جهان اشاره کرد. مترجم در این کتاب به سراغ یکی از مهمترین کتابهای تالیا فرو، رفته است.