اکنون ۱۳۵ میلیون هکتار اراضی مرتعی و جنگلی در کشور وجود دارد که ۱۴ میلیون و ۳۱۹ هزار هکتار آن را پوشش جنگلی تشکیل می‌دهد که وظیفه حفاظت از آنها بر عهده سه هزار و ۸۰۰ نیروی حفاظتی است، با یک حساب سرانگشتی مشخص می‌شود که به طور متوسط هر یک نفر از این نیروها باید از ۴۰ هکتار محفاظت کند که قطعا کاری بسیار دشوار و حتی گاه نشدنی است، شاید به همین دلیل است که در ۴۰ سال گذشته ۱۹ نفر از این حافظان به دلیل درگیری با قاچاقچیان چوب و تخریب‌کنندگان جنگل و مراتع جان خود را از دست دادند که متاسفانه تعدادی از آنها به دلایل مختلف از جمله نبودن قانونی قوی در راستای حمایت از آنها شهید محسوب نشدند.
این سبزپوشان در حالی جان خود را برای حفاظت از گونه‌های حیوانی و گیاهی کف دست می‌گیرند که صدایی از آنها شنیده نمی‌شود، فقط در زمان انتشار اخبار شهادت و یا درگیری با متخلفان برای چند روز تیتر خبرها می‌شوند و دوباره در دنیای سکوت خود فرو می‌روند.
این «عاشقان طبیعت»، مردانه و بی هیچ چشم‌داشتی پای عقیده خود که همانا محافظت از سرمایه‌های ملی و حتی جهانی است، ایستاده‌اند و به رسالت خود باور دارند.
اهمیت این بخش تا این حد است که مقام معظم رهبری نیز همواره بر حفاظت از عرصه‌های طبیعی و محیط‌زیست تاکید دارند و حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی را پشتوانه اصلی خودکفایی و استقلال کشور می‌دانند، به اعتقاد ایشان سیاست، اقتصاد و پیشرفت برای این است که انسان‌ها زندگی سالم و مطلوبی داشته باشند اما اگر محیط زیست تخریب شد، همه اینها باطل خواهد شد.
سخنان رهبری درباره منابع طبیعی نشان‌دهنده اهمیت بی‌بدیل حفاظت از عرصه‌های طبیعی است و در این میان اهمیت حافظان این عرصه‌ها نیز بیش از پیش روشن می‌شود.
البته وضعیت این‌چنینی جنگل‌ها و حافظان آن فقط مختص کشور ما نیست بلکه دنیا با این معضل مواجه است، از همین رو روز جهانی جنگل‌بان برای اولین بار در ۳۱ جولای ۲۰۰۷ (۹ مرداد) توسط اتحادیه بین‌المللی جنگلبانان (International Ranger Federation IRF) و به مناسبت پانزدهمین سال تاسیس آن نامگذاری شد.
اتحادیه بین‌المللی جنگلبانان یک سازمان غیرانتفاعی است که به منظور افزایش سطح آگاهی و حمایت از کار و فعالیت‌های با اهمیت برای حفظ میراث طبیعی که توسط جنگلبانان و محیط‍‌بانان در حـال انجام است، ایجاد شده، این سازمان در سال ۱۹۹۲ تاسیس شد و حدود ۶۳ انجمن از ۴۶ کشور در سطح ۶ قاره در آن عضو هستند.
زمانی که چنین اتحادیه‌هایی شکل می‌گیرد یعنی اینکه کار از تلنگر گذشته و باید به فکر چاره بود.
مجازات جایگزین حبس برای مجرمان منابع طبیعی
فریدون یونس زاده جنگل‌بان شهرستان رشت در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: قوانین مربوط به منابع طبیعی و حفاظت از این عرصه‌ها از سال ۴۲ تنظیم و تدوین شده و تاکنون هیچ تغییری نداشته است در حالی‌که در صورت به روزرسانی قوانین بسیاری از مشکلات جنگلبانان برطرف می‌شود.
وی ادامه داد: نبود امکانات برای گردش در جنگل و آتش‌سوزی از جمله برخی تهدیدهایی است که دامن جنگل‌های کشور را گرفته و متاسفانه هنوز امکانات کافی برای خاموش کردن آتش در اختیار سازمان‌های متولی و جنگلبانان نیست و همچنان به روش سنتی عمل می‌کنیم.
این جنگل‌بان اظهار داشت: تجهیزات مورد نیاز برای حفاظت از عرصه های جنگلی مانند خودرو و موتورسیکلت بسیار کم است و همان‌ها هم فرسوده و کار از افتاده‌اند.
یونس زاده درباره قوانین موجود برای جنگلبانان گفت: نیاز است برای دفاع از پرونده‌های قضایی مرتبط با جنگل‌ها و منابع طبیعی، شعبه مستقل قضایی در هر استان تشکیل شود تا کار با سرعت بیشتری پیش رود، همچنین بهتر است برای مجرمان به جای مجازات حبس، فعالیت‌های اجتماعی مانند نهال‌کاری و یا کمک به جنگلبانان تعیین شود.
وی با اشاره به وضعیت معیشتی و نوع قرارداد شغلی جنگلبانان اظهار داشت: اغلب این نیروها قراردادی هستند که در برخی مواقع تا ماه‌ها حقوق دریافت نمی‌کنند.
او ادامه داد: جنگلبانان حتی تجهیزات اولیه برای دفاع فردی ندارند، در بیشتر مواقع به دلیل صعب‌العبور بودن مسیر جنگل‌ها مجبورند تا محل مورد نظر پیاده بروند که منجر به درگیری با قاچاقچیان حرفه‌ای و صدمات جانی می‌شود.
این جنگل‌بان با اشاره به کمبود نیروی انسانی برای محافظت از جنگل‌ها گفت: یک نیرو، حدود ۴۵ هزار هکتار را محافظت و مدیریت می‌کند که کار بسیار دشواری است و به دلیل گستردگی مناطق، شمار نیروهای انسانی در این عرصه اندک است.
باید ساختار سازمانی یگان حفاظت تصویب شود
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور نیز در گفت‌وگو با ایرنا گفت: جنگلبانان از نیروهای حفاظت جدا نیست، استان‌های کشور دارای جنگل و مراتع زیادی است که این نیروها از آنها حفاظت می‌کنند.
علی عباس‌نژاد ادامه داد: اکنون در ۱۳۵ میلیون هکتار اراضی جنگلی و مرتعی، سه هزار و ۸۰۰ نفر نیروی حفاظتی در کشور فعالیت می‌کند که در ۴۰ سال گذشته ۱۹ نفر بیشتر در استان‌های غربی و شمالی به دلیل درگیری با قاچاقچیان چوب، متعرضان و تخریب‌کنندگان جنگل و مرتع به شهادت رسیدند که به دلیل نبودن قانون بسیاری از جنگلبانان شهید محسوب نشده‌اند.
به گفته فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور به طور متوسط هز یک نیرو وظیفه حفاظت از ۴۰ هزار هکتار را بر عهده دارد که نسبت به استاندار جهانی بسیار کم است.
عباس‌نژاد با اشاره به مسائل موجود در خصوص فعالیت جنگلبانان و نیروهای حفاظت، گفت: جنگل‌بان شبانه‌روز خود را در عرصه‌های طبیعی می‌گذراند بنابراین باید ثبات شغلی و یا امکانات حداقلی داشته باشد، در صورتی‌که تاکنون ساختار سازمانی یگان حفاظت جنگل‌ها و مراتع در دولت تصویب نشده است تا حقوق حقه (بالاتر از حقوق قانونی) نیروهای حفاظت پرداخت شود.
وی با بیان اینکه استقبالی برای حضور نیروها در یگان حفاظت نیست، اظهار داشت: با وجود تمامی مشکلات و تهدیداتی که این افراد دارند هیچ مزایایی فراتر از نیروهایی که با هیچ خطری روبه‌رو نیستند، وجود ندارد و قوانینی نیز تصویب نشده است، همچنین برای حفاظت مستمر و موثر نیازمند آموزش، جذب نیروهای گزینش شده و تامین مالی در حد معمول هستیم که اکنون هیچ‌کدام از این موارد تامین نشده است.
عباس‌نژاد تصریح کرد: سال گذشته، مقداری تجهیزات گروهی و انفرادی خریداری شد اما امکانات نسبت به وسعت جنگل بسیار کم است و نیاز است امکانات لازم تامین شود، با توجه به تعرض زیاد اراضی در کشور به طور متوسط برای حداقل هر ۱۰ هزار هکتار باید یک نیرو داشته باشیم که برای ۱۳۵ میلیون هکتار حداقل ۱۳ هزار نفر نیرو لازم است اما اکنون از یک سوم نیز کمتر است.
وی تصریح کرد: قانون حمایت قضایی از نیروها در به‌کارگیری سلاح گرم تصویب نشده زیرا شورای نگهبان نواقصی به این قانون گرفته است که در حال اصلاح است و عملا اسلحه‌ای در اختیار جنگلبانان نیست اما تجهیزات دفاع شخصی در حد مقدورات در اختیار آنها قرار گرفته است.
نیازمند بودجه متمرکز هستیم
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور اظهار کرد: باید در موضوع حفاظت، بودجه متمرکز و مقرری تخصیص داده شود تا بتوانیم از طریق موسسات حفاظتی و مراقبتی زیر نظر ناجا نیروی حفاظت جذب کنیم و شرکت‌ها موظف به آموزش نیروها باشند و در طول ماموریت نیز از آنها حمایت شود.
وی با بیان اینکه اکنون بودجه کافی در اختیار سازمان جنگل ها مراتع و آبخیزداری نیست، افزود: عموما برخی استان‌ها با شرکت‌های خدماتی قرارداد حفاظتی دارند که مجوز حمل تجهیزات انفرادی ندارند و همچنین توانایی آموزش به سایر نیروها را نیز ندارند که در نهایت شرایط نامطلوبی ایجاد می‌شود.
عباس‌نژاد ادامه داد: در برخی استان‌ها که از شرکت‌ها و موسسات حفاظتی مصوب استفاده کرده‌اند شرایط خوبی ایجاد شده و برنامه‌ریزی صورت گرفته است تا در آینده تمامی قراردادها با موسسات حفاظتی که کار آنها حراست است، منعقد شود و آنها مکلف به تجهیز و آموزش نیروها باشند، همچنین برای نیروهای سازمانی نیز دوره‌های آموزشی همراه با تجهیزات و امکانات لازم ارائه شود.
وی تاکید کرد: سازمان برنامه‌ریزی‌هایی انجام داده تا «ساختار سازمانی یگان حفاظت» تصویب شود و در نتیجه تصویب، به موضوعات حقوقی و سختی کار این قشر رسیدگی می‌شود که نیازمند همکاری مسئولان است زیرا منابع طبیعی موضوع مهمی هم برای مقام معظم رهبری و مسئولان است که بارها بر آن تاکید کرده‌اند.