کلبه درویشی سعدی برای کسانی که خانه و کاشانه و خانواده خود را رها کرده اند و تمام درآمد روزانه‌شان را که از جمع‌آوری و فروش ضایعات و سایر مشاغل کاذب است دود می کنند خوابگاه شبانه شده است.
مجسمه سعدی در میدانی است که مردم این میدان را کلبه سعدی می گویند و در نقشه ها و مکاتبات رسمی به نام میدان گلستان شناخته می شود.
زیر این مجسمه، خوابگاه درماندگان و معتادان و جویندگان نان است.
البته در برخی دیگر از نقاط شهر شیراز هم محل تجمع این افراد است و مسئولان شهری شیراز می‌گویند که بودجه نگهداری از این افراد را که تعدادشان حدود دو هزار نفر تخمین زده می‌شود ندارند.
فروردین و اردیبهشت هر سال به دلیل حضور پرتعداد گردشگران، مسئولان شهری شیراز به جمع‌آوری این افراد همت می‌کنند اما در ۱۰ ماه دیگر سال شهر از وجودشان پر می‌شود به گونه‌ای که می‌توان ردشان را در هر پارک،میدان و زمین خالی گرفت.
کلبه سعدی که در سال های اخیر نام میدان گلستان بر آن نهاده شده و مجسمه شیخ اجل در مرکز آن خودنمایی می‌کند نیز از وجود این معتادین متجاهر و بی‌خانمان‌ها در امان نمانده است.
کلبه سعدی در مسیر اصلی دسترسی به مجموعه و آرامگاه سعدی و باغ دلگشا قرار دارد و روزانه هزاران نفر گردشگر داخلی و خارجی از این مسیر برای رفتن به این اماکن فرهنگی و تاریخی عبور می‌کنند.
همسایه‌های سعدی
خبرنگار ایرنا گشتی شبانه در محلی که به کلبه سعدی معروف است زده و با تعدادی از بی‌خانمان‌ها و معتادینی که در این محل شب را به صبح می‌رسانند هم کلام شده است.
تعدادی از این افراد که شب را در کلبه سعدی به صبح می‌رسانند معتاد و برخی دیگر نیز به گفته خودشان کارگر هستند که از استان های دیگر به این شهر آمده‌اند.
متوسط سن این افراد حدود ۳۰ سال تخمین زده می‌شود و بعضی از این افراد زن و بچه دارند اما آنها را رها کرده اند و سالها است که خبری از خانواده‌هایشان ندارند.
دوری از سحر
عبدالحسین یکی از این افراد است که می‌گوید ۷ سال است که دخترش سحر را ندیده است.
او می‌گوید که زنش به دلیل اعتیاد از او طلاق گرفته و تنها دخترش به نام سحر را نیز با خود برده است و عبدالحسین نیز به دلیل اینکه دار و ندارش را دود کرده و پس‌اندازی نداشته پیگیر حضانت و نگهداری فرزندش نشده است.
از زمانی که سحر را رها کرده ۷ سال میگذرد و دخترش اکنون باید ۱۲ سال سن داشته باشد.
عبدالحسین زمانی که از سحر حرف می‌زند قطره اشکی در گوشه چشمان خمارش جمع می‌شود که با دست سیاه و کبودش اشک را پاک می‌کند.
او خیابان را خانه خود می‌داند و امیدی هم به ترک هروئین ندارد و می‌گوید که چندین بار ماموران شهرداری او را گرفته اند و به کمپ برده‌اند اما یا فرار کرده و یا بعد از بازگشت دوباره به سمت مصرف مواد رفته است.
نان خالی و ماست
رحمان یکی دیگر از این افراد است که شب ها را در گوشه‌ای از میدان کلبه به صبح می‌رساند،او می‌گوید که زمانی که پول داشته باشد سطل ماستی می خرد و با نان می‌خورد و در اغلب موارد با خرید یک نان شکم خود را سیر می‌کند.
درآمد رحمان از فروش ضایعات،پاک کردن شیشه اتومبیل شهروندان در سر چهارراه تامین می‌شود اما همه آن را خرج خرید جنس می کند.
یادش نمی‌آید آخرین باری که حمام رفته کی بوده اما زمانی که قصد حمام داشته باشد از حمام عمومی محله سعدی استفاده می‌کند یا هرجا لوله آبی ببیند تنی به آب خواهد زد.
امید از ایرانشهر
امید،نام یکی دیگر از این افراد است که به گفته خودش از ایرانشهر واقع در استان سیستان و بلوچستان به شیراز آمده است و روزها در این شهر کارگری می کند و شب‌ها را در کلبه سعدی به صبح می‌رساند.
امید سه دختر دارد و به دلیل اینکه شغل مناسبی در ایرانشهر نداشته به شیراز آمده است و در حال حاضر درآمدش به اندازه‌ای نیست که بتواند خانهای اجاره کند و شب‌ها را در آنجا به صبح برساند.
او به اینکه در فصل تابستان هوای ایرانشهر بسیار گرم است و نمی‌توان در این فصل سال در آنجا کارگری کرد اشاره و عنوان کرد که به همین دلیل به اجبار به شیراز آمده است.
دو نفر دیگر از این افرادی که سنی حدود ۵۰ سال داشتند و لباس محلی استان سیستان و بلوچستان پوشیده بودند نیز در کلبه سعدی مشغول استراحت بودند و دستگاه پیکوری(برای کارهای بنایی) نیز در کنار این افراد قرار داشت که نشان از کارگر بودن آنها داشت.
یکی دیگر از افرادی که در این محل قرار داشت و به نظر معتاد می‌آمد ،کیفی زیر سر گذاشته و در حال استراحت بود.
فردی دیگر نیز زیر مجسمه سعدی خوابیده و به نظر می‌آمد او نیز معتاد باشد.
اغلب این افراد از استان‌های دیگر کشور نظیر سیستان و بلوچستان،کرمانشاه،لرستان و ... به شیراز آمده بودند.
برخی از آنها این محل را برای استراحت امن‌تر از سایر نقاط شیراز می‌دانند و می‌گویند که کلبه سعدی نزدیک به کلانتری محل است و کمتر افراد خطرناک در آن تردد می‌کنند و به همین دلیل از شر مزاحمت‌های بی‌خانمان‌های دیگر راحت‌اند.
وجه اشتراک همه این افراد بی‌خانمانی است،یکی دیگر از این افراد به خبرنگار ایرنا گفت: امثال من در سطح شهر شیراز زیاد است و کافی است که نیمه شب سری به برخی نقاط مانند ترمینال کاراندیش شیراز و یا پارک ولیعصر این شهر بزنی تا بینی چه تعداد از این افراد بی‌خانمان شب را در زیر سقف آسمان به صبح می‌رسانند.
یکی دیگر از معتادانی که میهمان شبانه کلبه سعدی است می گوید که روزها ضایعات از سطح شیراز جمع‌آوری می‌کند و با فروش آن خرج مواد خود را تامین و غذایش را نیز از داخل سطل زباله رستوران‌ها پیدا می‌کند.
گلایه‌های نماینده ولی فقیه در استان فارس
وجود پرتعداد این افراد در شهر شیراز و جمع‌آوری و ساماندهی مقطعی معتادین متجاهر،تنها در فروردین و اردیبهشت‌ماه موجب شد امام جمعه این شهر نیز لب به گلایه بگشاید.
نماینده ولی فقیه در استان فارس،اخیرا در نشست شورای فرهنگ عمومی این استان،گفت: باید از این سردرگمی بیرون آییم و به سمت تمدن سازی نوین اسلامی که رهبر انقلاب فرموده‌اند پیش رویم و در ادامه با همکاری یکدیگر مسائل جامعه را حل کنیم به گونه‌ای که وقتی کسی به عنوان توریست وارد کشور ایران می‌شود فقط ساختمان‌های قشنگ و تاریخی را نبیند و درک کند که ایرانی‌ها توانسته‌اند زندگی خود را متناسب با روزگار امروز به گونه‌ای سامان دهند که کار زمین مانده‌ای وجود ندارد و یک تمدن پیشرفته که نیازهای انسان امروز را پاسخ می‌دهد برپا شده است.
آیت الله لطف الله دژکام بیان کرد: وضع ما اینگونه نیست و متأسفانه امروز به جایی رسیده است که فقط مثلاً در اردیبهشت ماه که اوج فصل آمدن گردشگران داخلی و خارجی به شیراز است در کوچه‌های بافت تاریخی این شهر معتادان متجاهر را به صورت موقت جمع می‌کنیم؛ تداوم این وضعیت بس است.
امام جمعه شیراز افزود: امروزه وضعیت محلاتی چون سنگ سیاه و بافت تاریخی شیراز مناسب نیست و زمانی درست می‌شود که در طول سال این محلات پاک باشد.
هتل و آزار روحی
عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر شیراز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: شیراز به هتلی برای معتادان متجاهر تبدیل شده است.
سعید نظری افزود: حضور معتادان متجاهر در شهر، سبب افسردگی و آزار روحی مردم شده است.
نظری با بیان اینکه درمان معتادان متجاهر یک اقدام انسانی است افزود: برخی از معتادان متجاهر پس از ترک اعتیاد به لحاظ روحی امکان بازگشت به جامعه و توانمند شدن ندارند، به همین منظور باید تدابیر اساسی و خلاقانه‌تری برای آنها اندیشید.
نظری از نبود سیاست‌های قابل ارزیابی برای پرداخت اعتبارات شهرداری با هدف کاهش معتادان متجاهر انتقاد کرد و افزود: باید سهم هر کدام از نهادهای متولی درمان و ساماندهی معتادان متجاهر مشخص و اعتبار پرداختی از سوی شهرداری صرف کاهش معتادان متجاهر شود.
عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر شیراز افزود: صرف پرداخت اعتبار نمی‌تواند باعث حل مشکل معتادان متجاهر شود و باید نقشه راهی داشته باشیم که بتوان برای مدت مشخص، نتیجه مشخص را اخذ و ارزیابی کرد.
گمنام ها و خطرات زیاد
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: این اداره زیرنظر فرمانداری و معاون خدمات شهری شهرداری شیراز مشغول به فعالیت است و گمنام‌ترین نیروهای شهرداری در این ارگان با خطرات زیادی در حوزه جمع‌آوری و ساماندهی معتادان متجاهر،متکدیان و کودکان کار فعالیت می‌کنند.
یوسف آفرینی افزود: نگاه مثبت و امروزی فرماندار،شهردار و معاونت خدمات شهری شهرداری شیراز باعث شده اقدامات این اداره علاوه بر جمع‌آوری و ساماندهی به سمت کارهای علمی،فرهنگی و روانشناسی نیز پیش رود که در دورههای گذشته این مجال کمتر ایجاد شده بود.
آفرینی با بیان اینکه این اداره بطور مستقیم در جمع‌آوری معتادین متجاهر وساماندهی این قشر مسئولیت دارد،گفت: نیروهای شهرداری که در این اداره مسئول جمع‌آوری معتادین متجاهر هستند کار بسیار دشواری دارند زیرا از کوچه پس کوچه‌های تاریک این شهر این افراد را جمع‌آوری کرده و بعد از غربالگری به مراکز درمانی و کمپهای ترک اعتیاد زیرنظر بهزیستی ارجاع می‌دهند.
او ادامه داد: شهرداری شیراز ساختمان کمپ ماده ۱۶ ویژه ترک اعتیاد معتادین متجاهر را در شیراز ساخته و اکنون با ظرفیت ۴۰۰ نفر زیرنظر بهزیستی فعالیت می‌کند که البته می‌توان با حداکثر ظرفیت برای ترک ۶۰۰ نفر معتاد متجاهر نیز از آن استفاده کرد.
آفرینی اضافه کرد: شهرداری شیراز ساختمان مرکز بانوان ماده ۱۶ را نیز با ظرفیت ۱۵۰ نفر در این شهر دایر کرده است که این مرکز حدود ۹ ماه است که آماده شده و نیازمند تخصیص بودجه برای نگهداری این افراد از سوی دستگاه‌های متولی است.
وی عنوان کرد: حدود ۱۰ درصد از جامعه آماری معتادین متجاهر شیراز را بانوان تشکیل می‌دهند که مرکز بانوان ساخته شده در شیراز به شرط اینکه راه‌اندازی شود بطور کامل پاسخگو خواهد بود.
جا نداریم
وی در ادامه تعداد معتادین متجاهر شیراز را بیشتر از ظرفیت کمپ ماده ۱۶ این شهر دانست و اظهار داشت: در حال حاضر در شیراز بیش از ۲۰۰۰ نفر معتاد متجاهر وجود دارد و به همین دلیل که ظرفیت ساماندهی تمام این افراد در شیراز نیست روزانه شاهد تردد بسیاری از این افراد در سطح این کلانشهر هستیم.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز معتقد است که بودجه‌ای که بهزیستی و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در شیراز برای ساماندهی معتادین متجاهر تامین کرده پاسخگوی تمام معتادین متجاهر این شهر نیست.
وی اضافه کرد: شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر و بهزیستی فارس اواخر سال گذشته بودجه مناسبی برای ساماندهی ۲۰۰۰ هزار نفر معتاد متجاهر و نگهداری آنها به مدت شش ماه جذب کردند که این موعد هفته گذشته به پایان رسید.
آفرینی بر افزایش بودجه شیراز در این بخش از سوی مسئولان کشوری تاکید کرد و گفت: اگر بودجه مورد نیاز برای نگهداری ۲۰۰۰ نفر معتاد متجاهر در طول سال در کلانشهر شیراز تامین شود قطعا شهر از وجود این معضل اجتماعی عاری خواهد شد.
وی بر حمایت‌های پس از خروج معتادین متجاهر از کمپها نیز تاکید کرد و افزود: برنامهریزی فرهنگی برای صیانت از ترک و همچنین اشتغالزایی این قشر اهمیت زیادی دارد تا چرخه بازگشت آنها به دامان اعتیاد به درستی کنترل و از آن جلوگیری شود.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز در پاسخ به این سوال که چه میزان بودجه برای جمع‌آوری و ساماندهی معتادین متجاهر شیراز در طول سال نیاز است،بیان کرد: شاید این رقم دقیق نباشد اما حدس می‌زنم با رقمی معادل ۱۵ میلیارد تومان می‌توان معضل وجود معتادین متجاهر در سطح شهر شیراز را در طول سال حل کرد.
وی با بیان اینکه بودجه مورد نیاز فعال بودن کمپ ماده ۱۶ را بهزیستی و شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر کشور باید تامین کنند،گفت: علیرغم تلاش زیادی که دستگاه‌های مختلف این استان و شیراز نظیر بهزیستی،شورای مبارزه با مواد مخدر،نیروی انتظامی،بسیج و ... انجام می‌دهند اما هنوز آمار موجود در این زمینه مطلوب نیست.
آفرینی عنوان کرد: شیراز شهری مهاجرپذیری است و معتادین شهرهای دیگر کشور خصوصا جنوب ایران به سمت شیراز سرازیر میشوند و این باعث شده تعداد زیادی مهاجر معتاد در این کلانشهر وجود داشته باشد که علت آن نیز آب و هوای خوب و مردم رئوف و مهربان این شهر است و به همین دلیل نیاز است که مسئولان کشوری در خصوص تقسیم اعتبارات مبارزه با این آسیب اجتماعی نگاهی ویژه به کلانشهر شیراز داشته و اعتبار بیشتری به این شهر تخصیص دهد.
استقبال از زندگی در خیابان
او در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به این سوال خبرنگار ایرنا که آیا گرمخانه‌های شیراز در حال حاضر نیز فعال است یا خیر گفت: گرمخانه اکنون در شیراز دایر نیست چون این اماکن برای زمستان تعریف شده و در آب و هوای مطلوب تابستان نیازی به گرمخانه نیست هرچند هم اگر بود استقبالی از آن نمی‌شد.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز افزود: وضعیت مطلوب برای معتادین متجاهر اینگونه است که در خیابان شب را به صبح بگذرانند زیرا اجازه مصرف مواد مخدر در گرمخانه به آنها داده نمی‌شود.
وی ادامه داد: اگر معتادین متجاهر نسبت به استفاده از گرمخانه‌ها در فصل تابستان و سایر فصول سال استقبال کنند این آمادگی وجود دارد که این مکان‌ها در تمام طول سال دایر باشد.
او در ادامه عنوان کرد: در حال حاضر ظرفیت اسکان ۲۰۰ نفر زن و مرد معتاد متجاهر در گرمخانه‌های شیراز وجود دارد اما باید توجه داشت که این مکان‌ها هیچ ارتباطی با درمان معتادین متجاهر نداشته و همچنین این قشر نیز استقبالی برای استفاده از این محل نیز ندارند.
آفرینی بیان کرد: شهرداری شیراز محلی برای اسکان بهبود یافتگان سوء مصرف مواد مخدر و کسانی که از کمپ خارج میشوند واقع در بلوار مدرس نرسیده به پل غدیر ایجاد کرده که با ظرفیت اسکان ۵۵ نفر هم اکنون دایر است تا آن دسته از این افراد که جایی برای اسکان ندارند در این محل شب را به صبح برسانند که در این مکان یک وعده غذای گرم و حمایت‌های دیگری نیز به این افراد داده می‌شود.
شهرداری متولی اشتغالزایی نیست
وی در پاسخ به این سوال که چه اقداماتی در حوزه اشتغالزایی و توانمندسازی این افراد بعد از ترک انجام شده،گفت: شهرداری متولی اشتغالزایی نیست و این وظیفه را باید سایر دستگاه‌هایی که در این حوزه وظیفه دارند انجام دهند.
او در این باره بیشتر توضیح داد و افزود: در حوزه اشتغالزایی بعد از ترک معتادین متجاهر با کمک معاونت پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان فارس ۲۰ شغل و با تلاش خیرین این استان نیز برای حدود ۳۰ نفر دیگر از بهبود یافتگان سوء مصرف مواد مخدر شغل ایجاد شده است.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز اضافه کرد: بهزیستی استان فارس وامهایی برای بهبود یافتگان سوء مصرف مواد مخدر در نظر گرفته است و همچنین اداره تعاون کار و رفاه اجتماعی و کمیته امداد نیز ماهیانه تعدادی از این افراد را جذب بازار کار می‌کند.
وی معتقد است که ادارات کل و دستگاه‌هایی که در استان فارس و شیراز من جمله شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر،نیروی انتظامی و بهزیستی متولی این موضوع هستند تمام تلاش خود را برای کاهش معضلات ناشی از وجود معتادین متجاهر در سطح شیراز انجام می‌دهند و نیاز است که دستگاه‌های فرادستی این نهادها در تهران با توجه به اینکه شیراز مقصد مهاجرت این قشر است،این کلانهشر را در حوزه تخصیص اعتبارات به همین میزان بیشتر ببینند.
خطرات خیابان در کمین کودکان
وی به اقدامات این اداره در حوزه جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار نیز اشاره کرد و گفت: فعالیت‌های فرهنگی،هنری،ورزشی و اجتماعی برای کودکان کار شیراز نظیر تشکیل تیم‌های ورزشی و تمرین مداوم و هفتگی ،کارگاه داستان نویسی خلاق و ارائه بسته‌های حمایتی به خانواده کودکان در نظر گرفته شده تا از به خیابان آمدن کودکان جلوگیری شود زیرا خطرات زیادی در خیابان کودکان را تهدید می‌کند.
نیک اندیشان، جای نیکوکاری اینجاست
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری شیراز به لزوم توجه و مشارکت خیرین در عرصه آسیب‌های اجتماعی تاکید کرد و گفت: شیراز سومین حرم اهل بیت(ع) است و به لحاظ میراث باستانی و تاریخی نیز جایگاه فرهنگی ممتازی در سطح ایران و جهان دارد و به همین دلیل این شهر مقصد میلیونها گردشگر داخلی و خارجی در طول سال است و نیاز است که در کنار ویژه دیدن شیراز در بخش اعتبارات ملی،خیرین و نیک اندیشان استان فارس نیز همانطور که درعرصههای دیگر نظیر مدرسه سازی و درمان مشارکت کرده‌اند برای حفظ سلامت جامعه و تهی شدن کوچه و پس کوچه‌های این شهر از آسیب‌های اجتماعی به این بخش کمک کنند.
وی ادامه داد: در شهرهای دیگر کشور نظیر تبریز این کار انجام شده و بیشترین سهم در حوزه کاهش آسیب‌های اجتماعی متعلق به خیرین است و این کار نتیجه بسیار خوبی نیز در پی داشته است و شهر از وجود بسیاری از این نابسامانیها رهایی یافته است.
آفرینی عنوان کرد: خیرین شیرازی و استان فارسی جسته و گریخته کارهایی در حوزه آسیب‌های اجتماعی انجام دادهاند اما هنوز این اقدامات تا سطح توقعی که از نیک اندیشان این خطه می‌رود فاصله دارد و قطعا اگر خیرین به این حوزه بیایند می‌توان به راحتی بودجه نگهداری و ترک معتادین متجاهر شیراز را در طول سال تامین کرد و نیاز است که این موضوع در جلسات مجمع خیرین فارس مطرح و برای آن کاری انجام شود.
رئیس اداره پیشگیری و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی شهرداری گفت: از مسئولان کشور توقع می‌رود که به دلیل اینکه شیراز در حوزه اعتیاد مهاجرپذیر است و همچنین شهری زیارتی و توریستپذیر و آبروی ایران زمین است در حوزه آسیب‌های اجتماعی نیز ویژه دیده شود.
۹۸۷۳ /۱۸۷۶
گزارش از محمدامین افشارپور