حریم شهر فرصت یا تهدید؟

حاشیه نشینی از معضلات گریبانگیر کلانشهرها در دهه های اخیر است و نبود برنامه ریزی برای جلوگیری از مهاجرت روستائیان منجر به گسترش حاشیه نشینی می شود.
بر اساس آمار موجود، حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت ۸۰ میلیون نفری کشور حاشیه نشین هستند و در این میان کلانشهر سه و نیم میلیون نفری مشهد نیز با یک میلیون جمعیت حاشیه نشین مواجه است.
از این رو روز پنجشنبه با حضور صاحبنظران، مدیران و کارشناسان مرتبط همایشی با عنوان "نقش مشارکتی و هم افزایی دستگاه های متولی صیانت از حریم مشهد" برگزار و بر لزوم هم افزایی و هماهنگی دستگاه های مختلف نظیر شهرداری ها، دهیاری ها، سازمان جهاد کشاورزی، دستگاه های خدمت رسان و سایر نهادهای مرتبط در حفظ و ساماندهی حریم این کلانشهر تاکید شد.
حریم ۸۶ هزار هکتاری مشهد
معاون شهرسازی شهرداری مشهد در این همایش گفت: براساس نقشه های هوایی پنج ساله مشهد زمین های اطراف این شهر تبدیل به سکونتگاه ها شده و در طرح جامع نیز به اجبار به داخل محدوده افزوده شده اند.
محمد رضا حسین نژاد افزود: مدیریت شهری نیز نمی تواند حریم و غده های چسبیده به شهر را نادیده بگیرد و برای سامان بخشی این محلات ناگزیر به اقداماتی هستیم که در این خصوص هم ظرفیتهای قانونی و هم نواقص قانونی وجود دارد.
وی اظهار داشت: مشهد ۳۰ هزار هکتاری در حال حاضر ۸۶ هزار هکتار حریم دارد که برای ساماندهی حریم آن رفتارهای قهری جواب نمی دهد و در کنار ظرفیتهای قانونی باید افق بلندتری وجود داشته باشد و در حریم  شهر حتی یک وجب زمین نباید بدون تکلیف باقی بماند.
وی گفت: در زمینه سکونتگاه های غیررسمی اصلاح کالبد و توانمندسازی مدنظر است که اصلاح کالبد میلیاردها تومان هزینه برای شهرداری در بر دارد.
حسین نژاد افزود: در طرح های هادی باید افق مناطق چسبیده به شهر دیده شود تا کالبد آن هماهنگ با شهر عمل کند.
وی اظهار داشت: ۱۲۸ روستا با افزون بر ۲۰۰ هزار نفر جمعیت در حریم کلانشهر مشهد وجود دارند.
پرهیز از عمل جزیره ای
فرماندار شهرستان مشهد نیز در این همایش گفت: بخش عمده ای از مشکلات کلانشهرها در صیانت از حریم، جزیره ای و بخشی کار کردن دستگاه های مختلف است.
محمد رضا هاشمی افزود: بخشی فکر کردن منجر به نادیده گرفته شدن حریم شده است، اگر نظارتها واقعی باشد ساخت و ساز خارج از حریم انجام نمی شود.
وی اظهار داشت: در زمینه صیانت از حریم شهر دستگاه های متولی بسیار نظیر شهرداری ها، دهیاری ها، آب منطقه ای و دستگاه های خدماتی دخیل هستند لذا اگر در بین این دستگاه ها هم افزایی نباشد حاشیه نشینی شکل می گیرد.
وی با بیان اینکه  حاشیه شهرها بستر وقوع جرایم هستند گفت: از ۱۸ آسیب برجسته کشور، پنج آسیب در حاشیه مشهد وجود دارد که زیبنده این شهر نیست.
هاشمی افزود: حدود ۱۲۰ روستا در حریم شهر مشهد وجود دارد و اکنون باید هم افزایی بین دهیاری ها و شهرداری مشهد وجود داشته باشد تا در آینده شاهد توسعه بی رویه شهر مشهد و سکونتگاه های غیر رسمی نباشیم.
وی اظهار داشت: حاشیه نشینی زیبنده مشهد نیست باید از گسترش آن جلوگیری شود که یکی از راهکارهای آن توجه به مناطق روستایی است.
وی با بیان اینکه با طرح مثلت اقتصادی می توان از رشد حاشیه نشینی و ساخت و سازهای غیراصولی جلوگیری کرد گفت: برای اشتغال و توسعه روستاها از محل تسهیلات اشتغال و توسعه روستایی در سال جاری، ۸۵۰ میلیارد ریال تسهیلات برای شهرستان مشهد تخصیص یافته که تاکنون ۳۵۰ میلیارد ریال آن جذب شده است.  
لزوم تدوین سند پهنه بندی و بلندمرتبه سازی
رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این نشست گفت: حریم شهر مشهد در طرح جامع سوم سه برابر شده و به ۸۷ هزار هکتار رسیده و محدوده این شهر نیز ۳۵ هزار هکتار است.
محمد هادی مهدی نیا افزود: در طرح جامع مشهد تدوین سه سند کاربردی پهنه بندی حریم، سند بلندمرتبه سازی، و تراز مالی و فیزیکی ضروری است که هنوز این اسناد تدوین و تعیین تکلیف نشده است.
وی اظهار داشت: شورای عالی معماری و شهرسازی پس از ابلاغ طرح جامع مشهد در سال ۹۵، برای تدوین این اسناد سه ماه به اداره کل راه و شهرسازی مهلت داد تا این سندها را تهیه کند اما امروز سه سال از آن تاریخ  گذشته ولی هنوز این اسناد تعیین تکلیف نشده اند و ۸۷ هزار هکتار از اراضی در حریم این کلانشهر رها شده است.
وی گفت: دومین کلانشهر مذهبی دنیا را نمی توان بدون سند بلندمرتبه سازی رها کرد.
مهدی نیا افزود: تعیین ضابطه بلندمرتبه سازی نیز برای این شهر از ضروریات است و وظیفه شهرداری ها در حریم شهر حفاظت از اراضی پیرامون شهر برای ذخیره آینده است.
وی با بیان اینکه رویکرد طرح سوم جامع شهر مشهد، توسعه درون زاست، اظهار داشت: چهار درصد جمعیت کشور در مشهد و حریم این شهر سکونت دارند و نرخ رشد جمعیت بین  سالهای ۹۰ تا ۹۵ در مشهد حدود ۱.۷ درصد و در کشور ۱.۲ دهم درصد و در روستاهای حریم مشهد ۱۱.۸ درصد بوده است.
وی گفت: تراکم جمعیت مشهد نیز حدود ۹۰ نفر در هکتار است لذا هماهنگی حداکثری تحت محوریت واحد برای صیانت از حریم ضروری است.
مهدی نیا افزود: در مواجهه با حریم مشکل حاشیه نشینی فقط با رفتارهای قهری و بخشنامه رفع نمی شود و باید با اقدامات ضابطه مند حریم و حاشیه شهر را سامان بخشید.
یک سوم از جمعیت کلانشهر سه و نیم میلیون نفری مشهد در مناطق حاشیه ای این کلانشهر سکونت دارند و طی ۵۰ سال اخیر ۸۰ سکونتگاه روستایی وارد محدوده شهری مشهد شده‌ اند.
۷۵۰۵/۶۰۵۳