نباید این نکته مهم را از نظر دور داشت که دوره‌های آموزش عالی آزاد منجر به صدور مدرک تحصیلی نمی‌شود. در کنار دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دولتی و غیردولتی، تعدادی از موسسات آموزش عالی آزاد با مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت همراه با صدور گواهی پایان دوره اقدام می‌کنند.
بر اساس آئین‌نامه راه‌اندازی موسسات آموزش عالی، این دوره‌ها برای کمک به ارتقای سطح دانش و فرهنگ در جامعه، ایجاد زمینه مناسب برای افزایش دسترسی به آموزش عالی، تعمیم و توسعه آموزش عالی کاربردی و تخصصی، کاهش تقاضای اجتماعی برای ورود به آموزش عالی رسمی و ارائه آموزش‌های مداوم برای دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی است.
آموزش عالی آزاد در قالب دوره‌های تخصصی و کاربردی کوتاه‌مدت اجرا می شود و به دانش‌آموختگان این دوره‌ها گواهی گذراندن دوره بدون استفاده از عناوین رسمی دانشگاه مانند کاردانی، کارشناسی و سایر مقاطع یا معادل این دوره ها اعطا می‌شود.
دوره های آزاد مقطع تحصیلی ندارد
با این حال سال‌هاست تعداد زیادی از موسسات با ادعای دریافت مجوز از وزارت علوم اقدام به برگزاری دوره هایی می‌کنند که در آن دانش‌پذیران می‌توانند یک مقطع تحصیلی را بگذرانند در حالی که «حسین سیمایی صراف» معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیش از این به ایرنا گفته بود: با صراحت اعلام می‌کنیم دوره‌های مدیریت ارشد کسب و کار (MBA) و دکترای مدیریت حرفه‌ای کسب و کار (DBA) که مؤسسه‌های آموزشی آزاد برگزار می‌کنند و ادعای صدور مدرک تحصیلی برای آنها دارند در واقع دانشگاهی نبوده و منجر به صدور مدرک تحصیلی مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نمی‌شود.
سیمایی صراف همچنین تاکید کرده بود که MBA و DBA دوره‌های آموزش آزاد است و برای ارتقای سطح سواد عمومی نیازی نیست حتماً به یک مقطع تحصیلی وارد شد، همانطور که برای دوره‌های نقاشی، زبان و هنر هم کلاس‌های آموزش آزاد برگزار می‌کنند اما صرفاً مدرک شرکت در دوره صادر می‌شود.
بر اساس پیگیری های میدانی دفاتر آموزش عالی غیردولتی و نظارت و ارزیابی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، این موسسات متخلف به گونه‌ای اقدام می‌کنند که به نظر می‌رسد با برگزاری ۲۰، ۴۰، ۵۰ حتی ۱۰۰ ساعت از این کلاس‌ها، در واقع دوره دانشگاهی برای متقاضیان برگزار می‌کنند در حالی که اینگونه نیست.
برخی مؤسسه‌های خصوصی آموزش آزاد که رشد قارچ‌گونه و غیرمجاز هم دارند سال‌هاست با ارسال پیامک‌های تبلیغاتی، اقدام به تبلیغ برگزاری دوره های یادشده به شرط صدور مدرک تحصیلی می‌کنند. این درحالیست که وزارت علوم بارها بر ممنوعیت چنین تبلیغاتی تاکید دارد.
صدور مجوز برای ۱۱۰ موسسه آموزش عالی آزاد
مدیرکل دفتر آموزش عالی غیردولتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفت و گو با خبرنگار دانشگاه و آموزش درباره فعالیت موسسات آموزش عالی آزاد و برگزاری دوره های آموزشی از سوی این مراکز اظهار داشت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای حدود ۱۱۰ موسسه آموزش عالی آزاد مجوز فعالیت صادر کرده که از این تعداد ۲۰ موسسه غیرفعال اند.
«فرزانه شمیرانی» در مورد میزان ساعاتی که برای برگزاری دوره های این موسسات در نظر گرفته شده است، افزود: در تعریف دوره های مدنظر موسسات آموزش عالی دو فاکتور اصلی باید رعایت شود، نخست ساعات برگزاری این دوره ها است که تنها برای برخی از این مراکز حداقل ۴۰۰ ساعت است و اکثر موسسات زیر ۳۶۰ تا ۳۵۰ ساعت باید دوره برگزار کنند.
شمیرانی به فاکتور دوم در فعالیت این مراکز اشاره کرد و گفت: دوره هایی که مراکز آموزش عالی آزاد برگزار می کنند به هیچ عنوان مقطع دانشگاهی به حساب نمی آید.
مدیرکل دفتر آموزش عالی غیردولتی وزارت علوم در ادامه با اشاره به تغییر شرایط ارائه مجوز به این مراکز و صدور مدرک تحصیلی برای دانش‌پذیران خاطرنشان کرد: پیش از ارائه مجوز برای دوره‌های مراکز آموزش عالی ابتدا عناوین این دوره‌ها را با سر فصل رشته‌های درسی بررسی می‌کنیم که شباهتی بین عنوان دوره‌ها و رشته‌ها وجود نداشته باشد تا برای دانش‌پذیران ادعای گذراندن یک مقطع تحصیلی پیش نیاید و مدعی گذراندن واحدهای درسی نشوند.
راه‌اندازی سامانه الکترونیک
شمیرانی از راه اندازی یک سامانه الکترونیک برای مراکز یاد شده و دانش‌پذیران خبر داد و افزود: مجوز فعالیت این مراکز به همراه کد رهگیری همچنین اسامی و مدارک دانش‌پذیران در این سامانه بارگذاری شده است. مدارک تحصیلی دانش‌پذیران با کاغذهای هولوگرام‌دار و بر اساس اسامی که از آنها در سایت وارد کرده‌ایم، صادر می‌شود.
وی افزود: به محض مشاهده کاغذهای هولوگرام‌دار در سامانه الکترونیکی و مطابقت با مشخصات دانش‌پذیران، پشت گواهی پایان دوره‌ها امضاء می‌شود. گواهی‌های پایان دوره پیش از این به صورت دستی امضاء می‌شد؛ هم اکنون با صدور گواهی‌های هولوگرام‌دار امکان تقلب وجود ندارد.
این مسئول وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در مورد توقف صدور مجوز برای این مراکز آموزش عالی اظهار داشت: تا اسفندماه ۹۶ صدور مجوز برای مراکز آموزش عالی متوقف شده بود اما با بررسی‌های به عمل آمده مشخص شد توقف صدور مجوز برای این مراکز، فعالیت موسسات غیرمجاز را افزایش داده است.
مدیرکل دفتر آموزش عالی غیردولتی وزارت علوم ادامه داد: بر اساس آمار و اطلاعاتی که از دوره‌های فعال شده برای مراکز آموزش عالی کشور دریافت کردیم، دفتر گسترش آموزش عالی وزارتخانه قانع شده که بار دیگر مجوز فعالیت برای این مراکز صادر شود.
شمیرانی گفت: در دوره جدید صدور مجوز برای مراکز آموزش عالی آزاد، فعالیت دوره‌هایی که پیش از این در کشور راه‌اندازی نشده‌اند، در اولویت قرار گرفته‌اند.
این مسئول وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همچنین از برخورد وزارتخانه با مراکز غیرمجاز در قالب هماهنگی با مراجع قضایی خبر داد و تاکید کرد که شناسایی و برخورد با این موسسات در دستور کار است.