من به عنوان رئیس جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم و همهٔ استعدادها و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایی که برعهده گرفته‌ام به کار گیرم و خود را وقف خدمت به مردم و اعتلای کشور، ترویج دین و اخلاق، پشتیبانی از حق و عدالت، گسترش عدالت سازم و از هرگونه خودکامگی بپرهیزم و از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است، حمایت کنم... این مطلب گزیده ای از متن سوگندنامه ای است که روسای جمهور در مراسم تحلیفشان باید در خانه ملت آن را قرائت کنند.
ماه مرداد یادآور وقایع مهم و حماسی در تاریخ معاصر ایران است؛ وقایعی همچون سالروز صدور فرمان مشروطیت، تنفیذ و تحلیف روسای جمهور. مراسم تحلیف یا سوگند نامه از مهم ترین وقایعی به شمار می رود که در آن رییس جمهور منتخب باید در خانه ملت سوگند یاد کند و به تعهدات خود در طول چهار سال خدمت پایبند بماند. در واقع تحلیف عنوان مراسمی است که در آن چهره‌ها و شخصیت‌های مهم در خانه ملت ایران گردهم می‌آیند تا شاهد سوگند رئیس جمهوری نزد نمایندگان مردم و آغاز رسمی فعالیت دولت منتخب باشند. تا کنون هفت رییس جمهور در دوره های متخلف پس از دریافت حکم تنفیذ خود به وسیله مقام معظم رهبری در مراسم تحلیف سوگند یاده کرده اند که تمامی فعالیت های آنان در راستای اهداف انقلاب و نظام جمهوری اسلامی باشد. در این مراسم رئیس جمهور منتخب برپایه اصل ۱۲۱ قانون اساسی سوگند یاد می‌کند و در پایان سوگندنامه را امضاء می‌کند. مراسم تحلیف ریاست جمهوری در شرایط عادی و نبود تعطیلی در روز مورد نظر در ۱۴ مرداد همزمان با سالروز صدور تاریخی فرمان مشروطیت در ایران انجام می‌شود. پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در این نوشتار سعی کرده تا به مرور برخی از مهم ترین سخنان روسای جمهور در مراسم تحلیفشان بپردازد.
نخستین مراسم تحیلف رییس جمهوری در ایران ۱۳۵۸
ابوالحسن بنی صدر به عنوان نخستین رییس جمهوری پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران شناخته می شود. او توانست با کسب اکثریت آرا بر این مسند تکیه کند و با دریافت حکم تنفیذ از طرف امام خمینی(ره) رییس جمهوری رسمی ایران شود. بنی صدر با حضور در خانه ملت برای اجرای مراسم تحلیف تنها به ادای سوگند اکتفا کرد و سخن دیگری نگفت.
مراسم تحلیف محمدعلی رجایی ۱۳۶۰
پاسداری از ارزش‌ها در سراسر زندگی ما بوده و انگیزه ما هم همین است. جامعه روحانیت نیز در این وظیفه یاری می‌کند. دغدغه ما امروز این است که در دنیای پر از فساد امروز، جمهوری اسلامی چه اقداماتی برای حفاظت از اسلام دارد. این جملاتی بود که محمدعلی رجایی در مراسم تحلیف خود بیان کرد. رجایی در ۱۲ مرداد ۱۳۶۰ خورشیدی با حضور در مجلس شورای اسلامی سوگند یاد کرد که درراه پاسداری از ارزش ها تمام توان خود را به کار گیرد.
آیت الله خامنه ای و سومین مراسم تحلیف ۱۳۶۰
با به شهادت رسیدن محمد علی رجایی آیت الله خامنه ای به عنوان رییس جمهوری انتخاب شدند. در واقع این نخستین باری بود که در تاریخ جمهوری اسلامی ایران فردی روحانی سکان اجرایی کشور را بر عهده می گرفت. مراسم تحلیف آیت الله خامنه ای با سخنانی همراه بود که ایشان با بیان این نکته که مهم ترین اصل در انتخابات رای دادن مردم به جریان خاصی است، گفتند: رای به روحانیت، رأی به استقلال، رأی به اسلام رأی به هویت اسلامی این انقلاب است. ایشان در ادامه اظهار داشتند:حفظ خطوط اصلی این انقلاب به عهده رئیس جمهور است و مسئولیت مجلس نسبت به دولت، ارشاد وهدایت است.
در قسمتی از سخنان ایشان در مراسم تحلیف می خوانیم: دوره ای بر این جمهوری گذشته که رئیس جمهور تصور می‌کرده ریاست جمهوری یعنی سلطنت، اگرمجلس به دولت کمک نکند، رئیس جمهور در انجام وظایفی که سوگند می خورد، ناتوان خواهد بود و کمک مجلس به رئیس جمهور غیر از ارشاد و راهنمائی است، این کمک کمک عملی است. آیت الله خامنه ای یادآور شدند که مجلس عالی ترین ارگان‌ها است و سرنوشت کشور و ملت و آینده و تاریخ کشور به دست مجلس است.
مراسم تحلیف چهارمین ریاست جمهوری ۱۳۶۴
آیت الله خامنه ای توانستند برای بار دوم با کسب اکثریت آراء به عنوان رییس جمهوری انتخاب شوند. ایشان با دریافت حکم تنفیذ به وسیله امام(ره) در مرداد ۱۳۶۴ راهی مجلس شورای اسلامی شدند تا ادای سوگند کنند و به فعالیت های خود ادامه دهند. آیت الله خامنه ای جملات خود را با بیان این جمله آغاز کردند: ملت‌های مسلمان جهان می خواهند امیدها و آرزوها و نقشه ترسیم شده در ذهنشان از حکومت اسلام را در نظام جمهوری اسلامی ایران مجسم ببینند. همه ملت‌هایی که فریاد حق‌طلبانه ملت ایران به آنها امید بخشیده و امکان مقابله با قدرت‌های جهانی و ایستادن روی پای خود و اداره یک جامعه وجه صحیح را بر آنها روشن و مسلم کرده از مسئولان کشور توقع و انتظاراتی دارند.
ایشان در سخنی دیگر فرمودند: مسئولان نظام جمهوری اسلامی کار خود را با توقعات و امیدهای ملت ایران و ملت های مسلمان جهان آغاز می‌کنند. مرکز و سرچشمه مسئولیت‌های اجرایی در جمهوری اسلامی ریاست‌جمهوری است. سوگند رئیس جمهور یک سوگند شرعی است و یک سوگند جدی و صرف تشریفات نیست.
ایشان بیان داشتند: قانون اساسی ابزارهای لازم برای عمل به سوگند رئیس جمهور را مشخص کرده است که اگر ابزارهای مشخص شده در قانون اساسی برای انجام وظایف ریاست جمهوری وجود داشته باشند، عمل به سوگند امکان پذیر است.
تحلیف پنجمین دوره ریاست جمهوری ۱۳۶۸
در این مراسم آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان چهارمین رییس جمهور برگزیده با این جملات سخنان خود را آغاز کرد: پاسداری از ارزش‌ها در سراسر زندگی ما بوده و انگیزه ما هم همین است. جامعه روحانیت نیز در این وظیفه یاری می‌کند. دغدغه ما امروز این است که در دنیای پر از فساد امروز، جمهوری اسلامی چه اقداماتی برای حفاظت از اسلام دارد. آیت الله هاشمی رفسنجانی در سخنانی گفت: در محیط آزاد وآزادمنشی واحساس امنیت مردم می شود کار کرد. هر مقدار به ناحق آزادی مردم را محدود بکنیم ضرر می‌کنیم. کشورهای استعماری هیچ وقت برای رضای خدا یا به خاطر وجدان یا به خاطر منافع مردم دیگر حاضر نیستند که در روابط سیاسی شان تابع اصول وقواعدی باشند.
او در قسمتی دیگر بیان داشت: تامین استقلال اقتصادی کشور جزو قسم های ماست. از لحاظ سیاسی باید به گونه ای حرکت کنیم که جنگ اتفاق نیفتد. آسان ترین کار که من مرتب در بحث های انتخاباتی ام و بعد گفته‌ام راه انداختن کارخانه‌هاست. استقلال اقتصادی جزء آرمان های همه ماست.
دومین تحلیف آیت الله هاشمی رفسنجانی ۱۳۷۲
آیت الله هاشمی رفسنجانی توانست برای بار دوم عنوان رییس جمهور را از آن خود کند. او در ۱۲ مرداد ۱۳۷۲ خورشیدی در مجلس شورای اسلامی بار دیگر سوگند یاد کرد که درراه اسلام و ارزش های آن از هیچ کوششی دریغ نورزد. او در این مراسم گفت: می‌دانم که این قسم، قسم دشواری است و بدون کمک و یاری خداوند به طور جدی از عهده این قسم بر نمی‌آییم. اجرای این قسم برای یک نفر به تنهایی مقدور نیست. در سیاست‌ها و قوانین و نظارت‌ها و گزینش‌ها، این مساله به تنهایی امکان‌پذیر نیست و شدیدا نیازمند راهبران انقلاب هستیم.
او همچنین در سخنانی دیگر همکاری و تفاهم در رسیدن به آزادی و دموکراسی را مهم دانست و افزود: گاهی اقداماتی اقدامات انجام شده برای اعتلای کشور آنچنان در گرد و غبار طوفان‌های جو و شعار و ادعاها و عوام فریبی ها گم می شود که پیدا کردن آن برای مردم دشوار است. برای تحقق آزادی‌ها و دموکراسی و حقوق فردی و اجتماعی مردم و اعتلای کشوربه یک همکاری و تفاهم و تعاون بسیار جدی نیاز داریم. عدالت یعنی برنامه ریزی کرده و مزد واقعی کارگرو هزینه واقعی زندگی مردم را بپردازیم. کارگزار و رئیس جمهور کشور باید خود را فراموش کند.
مراسم تحلیف سید محمد خاتمی رییس جمهور منتخب ۱۳۷۶
انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری در حالی برگزار شد که سید محمد خاتمی با کسب آرای بالا توانست از رقبای خود پیشی گرفته و رئیس‌جمهور شود. مراسم تحلیف او در ۱۳ مرداد در مجلس شورای اسلامی با حضور نمایندگان و مقامات کشوری و لشکری برگزار شد. محمد خاتمی در سخنانش تلاش برای پاسداری از نظام و افزودن بر اعتبار و اقتدار آن را بسیار لازم دانست و گفت: ارتقای زندگی معنوی و مادی مردم رشید ایران مسؤولیتی مهم برای همه کسانی است که به اسلام و انقلاب و ایران دل بسته‌اند. عمل صالح قوه مجریه و رسالت رئیس جمهوری اسلامی، تلاش برای نهادینه کردن حاکمیت قانون و در صدر آن، قانون اساسی برای خدمت به مردم است. ارتقای سطح دخالت و مشارکت صاحبنظران در فرایند تصمیم‌سازی و تصمیم گیری دولت، هم انجام وظایف و تکالیف متقابل دولت و ملت را تسهیل خواهد نمود و هم مهمترین حق مردم یعنی تعیین سرنوشت را محقق خواهد کرد. حکومت موظف است فضای امنی برای برخورد اندیشه‌ها و رأی‌ها در چارچوب ضوابطی که اسلام و قانون اساسی مشخص کرده است فراهم سازد. دولت باید ظرفیت و فرهنگ مشارکت پذیری، نقد و اصلاح را در جامعه گسترش دهد و خود پیشگام و سرمشق تحمل و جلب مشارکت باشد.
او در سخنان خود در مراسم تحلیف بیان داشت: با اعتقاد و تأکیدی که بر ضرورت قانونمند شدن هرچه بیشتر امور و رفتارهای فردی و اجتماعی‌از سوی دولت می‌شود، امکان هماهنگی بیشتر میان قوای مجریه، مقننه و قضائیه فراهم خواهد شد. انجام تعهدهای قانونی، هم یک ضرورت و تکلیف اسلامی، انقلابی و ملی است و هم نیازمند وجود مقتضیات و ابزارها و لوازم قانونی و یاری و مساعدت عمومی. در نظام اسلامی باید عدالت و مصلحت بشری تأمین شود و برای تحقق این دو باید خِرَد بکار افتد. جامعه بهره‌مند از مواهب معنوی و مادی که چهرة جذاب و توانمند اسلام و انقلاب در آن بخوبی ترسیم شده است، خود جامعه‌ای سرمشق برای جهان کنونی نیز خواهد بود. توسعه بدون عدالت و عدالت بدون توسعه یا سر از شکاف های عمیق اجتماعی درمی‌آورد و یا به توسعه فقر می‌انجامد. نیاز اصلی ما تنها توسعه همه جانبه، پایدار و متوازن است که باید در همه عرصه‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و علمی تحقق یابد. حمایت از آزادی و حرمت اشخاص و حقوق ملت که سوگند ریاست جمهوری آن را بمنزلة وظیفه‌ای اساسی برعهده رئیس جمهور می‌گذارد، از جمله ضرورتهای برآمده از کرامت انسان در آیین الهی است.
عزت مسؤولان در این است که خود را خدمتگزار مردم بدانند و آن را رویه جاری خود قرار دهند. دولت، گفت و گوی میان تمدن ها را در دنیای کنونی امری ضروری می‌داند و از هرگونه رفتار و اعمال تشنج‌آمیز پرهیز خواهد داشت. پرهیز از خودکامگی و نگاهداری قدرت به‌عنوان امانتی مقدس از جمله مسؤولیتهای رئیس جمهور است. دولت مقتدر و منتخب ملت، دولتی فراگیر و مشارکت جوست. دولت اسلامی خدمتگزار مردم است، نه ارباب آنان و در همه حال در برابر ملت پاسخگوست. مردم باید باور کنند که حق تعیین سرنوشت دارند و حکومت هم حدودی دارد. مردم ارزنده‌ترین و مهمترین سرمایه نظام ما هستند و حضور همیشگی آنان در همه صحنه‌های اداره کشور، ضرورتی گریزناپذیر است.
تحلیف دومین دوره ریاست جمهوری سید محمد خاتمی ۱۳۸۰
۱۷ مرداد ۱۳۸۰ خورشیدی مراسم تحلیف دور دوم ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی رئیس جمهوری ایران در مجلس شورای اسلامی برگزار شد و محمد خاتمی برای بار دوم به عنوان ششمین رییس جمهوری ایران برگزیده شد. او در مراسم تحلیف در خانه ملت با ایراد سخنانی گفت: در آیین ما آحاد جامعه نسبت به حکومت دارای حقند و استیفای حقوق آنان وظیفه حکومت است. از حقوقی که بر اصحاب حکومت است آن است که امتیازها و افتخارها آنان را تغییر ندهد، بلکه موهبت ها آنان را به بندگان خداوند نزدیکتر و مهربان تر کند. مسأله اصلی کشور ما استقرار مردم‌سالاری دینی است که هدف و حاصل انقلاب بزرگ اسلامی بوده است.
مردم‌سالاری دینی جوهر قانون اساسی است و معنای آن اصلاح مداوم عملکرد نظام سیاسی در جهت رأی مردم است، نه اصلاح و کنترل مردم در جهت خواست حکومت و نقد ناپذیری آن. انعطاف نداشتن یک نظام سیاسی و اجتماعی نسبت به دگرگونی های محیطی، مانع بزرگی است که امروز از آن تحت عنوان تصلب ساختاری نام برده می‌شود و نظام سیاسی را به ناتوانی در فهم عمیق و به موقع تحولات گوناگون گرفتار می‌کند. اعتدال حرکتی منفعلانه، عافیت‌جویانه و محافظه کارانه در برابر تحولات پرشتاب جامعه و جهان نیست. پایبندی به احکام الزام‌آور قطعی و بدیهی اخلاقی باید اصیل‌ترین معیار و ملاک زندگی اجتماعی‌ما باشد.
مراسم تحلیف محمود احمدی نژاد ۱۳۸۴
مراسم تحلیف احمدی‌نژاد در ۱۵ مرداد در مجلس شورای اسلامی برگزار شد و در آن روز آیت الله محمود هاشمی‌شاهرودی کنار رییس جمهوری منتخب ایستاد تا او در پیشگاه ملت سوگند یاد کند. احمدی نژآد پس از ادای سوگند گفت: خدمتگزاری مهمترین وظیفه دولت و مقوم دو اصل عدالت و مهرورزی است. مدیران و کارگزاران دولت اسلامی هیچ شأنی جز خدمتگزاری ندارند. اگر مشکل اشتغال و بدنبال آن معیشت، ازدواج و مسکن حل شود، بسیاری از مشکلات اجتماعی، فرهنگی و آموزشی حل خواهد شد. مهمترین خدمت دولت باید رفع مشکل بیکاری و تأمین معیشت باشد.
او در بخش دیگر سخنان خود بیان داشت: ماندگاری ما در ماندگاری فرهنگ ماست. فرهنگ ما انسان عزیز تربیت می کند نه انسان ذلیل. همه سیاست ها باید درجهت حفظ عزت و کرامت ملت ایران باشد. عدالت، صلح و عزت را برای همه می خواهیم. این جزء لاینفک سیاست ماست. ملت ما هیچگاه از عزت خود و عدالت نمی گذرد. عدالت خواهی، صلح طلبی و تهدیدزدایی سه عنصر مهم در سیاست خارجی ماست. بنای دولت اسلامی بر استفاده از تمامی عناصر پاک، مؤمن، شجاع، کارآمد و مردمی است.
مراسم تحلیف محمود احمدی نژاد ۱۳۸۸
محمود احمدی نژاد در ۱۳۸۸ خورشیدی باز هم رئیس جمهور برگزیده شد و آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی حکم دهمین دوره ریاست جمهوری اسلامی او را تنفیذ کردند. احمدی‌نژاد در ۱۴ مرداد ۱۳۸۸ در مجلس شورای اسلامی مراسم تحلیف خود را که با حضور روسای قوه مقننه و قضاییه، رییس دفتر رهبر معظم انقلاب اسلامی، اعضای هیات دولت، شورای نگهبان و دیگر شخصیت های نظام به جا آورد و گفت: خود را به همه مطالبات و آرمان‌های به حق ملت در برابر خدا، نمایندگان ملت متعهد می‌داند و تردید ندارد که نمایندگان نیز خود را در برابر آنها متعهد می‌دانند. او در بخشی دیگر گفت: عظمت کار ملت را می‌توان در شدت و غلیان عصبانیت غیرقابل کتمان دشمنان قسم‌خورده ارزشهای انسانی به خوبی مشاهده کرد. فرهنگ؛ حفظ هویت و اصالت و ارزش های ما مستلزم حفظ عناصر ممتاز فرهنگی ماست. باید روش های کارآمدتری برای حضور ناصر صاحب اندیشه و فن در عرصه‌های سیاست گذاری، برنامه‌ریزی و اجراء فراهم شود.
تنوع فرهنگی از زیبایی‌های بی‌بدیل ایران زمین و سرمایه ملی ماست، حفظ و بالندگی آن وظیفه‌ای همگانی است. ملت ایران می‌تواند الهام‌بخش و حرکت‌آفرین در منطقه و جهان باشد و این نیازمند دریغ‌نکردن فرصت ها از آحاد مردم است. امور اجتماعی؛ خانواده رکن اصلی و پایه‌ای در تربیت و بالندگی انسانها و آرامش و امنیت کشور است. همه باید برای حفظ حرمت و کیان خانواده تلاش کنند. همه باید احساس آرامش و امنیت داشته باشند. آزادی ودیعه‌ای الهی و ارمغان انقلاب عظیم اسلامی است، همه باید از اوج آن صیانت و مراقبت کنیم.
او در ادامه افزود: تولید ثروت به عنوان یک امر ارزشمند و خدمت ملی باید مورد حمایت همه جانبه باشد. ریشه تورم و توزیع ناعادلانه ثروت باید خشکانده شود. رانت‌خواری و ویژه‌خواری که موجب تبعیض، نابودکننده انگیزه‌های سالم و سازنده و منشأ فساد است باید برچیده شود. ملت ایران اهل منطق و گفت‌وگو و تعامل سازنده است. اساس سیاست خارجی ایران ارتباطات گسترده و سازنده با تمام ملتها و دولتهای مستقل براساس عدالت و احترام و دوستی است. ملت ایران نه برای اخم‌ها و تشرهای کشورهای مداخله جو ارزشی قائل است و نه برای تبریک ها و لبخندهای آنها.
یازدهمین تحلیف رییس جمهوری ۱۳۹۲
حجت الاسلام حسن روحانی در یازدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری با شعار دولت تدبیر و امید و کسب بیشترین آراء توانست به عنوان رییس جمهوری نظام انتخاب شود. روحانی در ۱۳ مرداد ۱۳۹۲ خورشیدی با حضور در مجلس شورای اسلامی به ریاست علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، در حضور مردم و نماینگان آنها مراسم تحلیف را به جا آورده و سوگند یاد کرد. او در سخنانی گفت: مردم شریف ایران به اعتدال‌گرایی و دوری از افراط و تفریط رأی مثبت دادند. کانون فکری و اجرایی دولت بر محور اعتدال و عقلانیت بنا خواهد شد. این جملات بخشی از سخنان او بود که در این روز گفت. حسن روحانی همچنین اعتدال‌گرایی را به معنای توازن میان آرمان و واقعیت و ترجیح منافع ملی بر منافع حزبی و جناحی دانست و گفت: اعتدال‌گرایی بر اجماع ملی، قانون‌گرایی و بردباری در تعاملات سیاسی تأکید می‌کند. بنیان این مرام فکری و عملی، فاصله گرفتن از تخیل و توهم و تمرکز بر تفکر، برنامه، شفافیت و استفاده از تخصص‌هاست. دولت تدبیر و امید نهایت اهتمام خود را به کار خواهد گرفت تا بر مبنای اهداف و روش‌های عقلایی و متناسب با واقعیت‌های موجود، اعتدال را شالوده عملکرد و مدیریت کشور قرار دهد، تهدیدها را کاهش داده و فرصت‌ها را افزایش دهد. اعتدال‌گرایی بر اخلاق و مدارا اصرار می‌ورزد و از طریق گفتگو، تفاهم و تدوین برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت سعی خواهد نمود شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی را به حداقل ممکن برساند.
دومین دوره تحلیف حسن روحانی۱۳۹۶
حسن روحانی که توانست برای بار دوم عنوان رییس جمهوری را از آن خود کند در مراسم تحلیفش پس از ادای سوگند در سخنانی گفت: امروز ۱۴ مرداد است و ۱۱۱ سال پیش در چنین روزی ایران تازه ای از میان آشفتگی های فراوان سر برآورد و حماسه ای نو آفرید. نهضت مشروطیت ایران به عنوان نخستین قیام ملی مردم خاورمیانه پیروز شد و دو مفهوم بنیادین حکومت قانون و حاکمیت ملی را برای ملت و دولت ما به ارمغان آورد و در واقع نخستین قیام ملی مردم آسیا برای آزادیخواهی در این قاره کهن بود.
رییس جمهور دوازدهم همچنین تصریح کرد: از آن روز تا به امروز ۱۱۱ سال گذشته و برنامه مشروطیت برای محدود کردن اختیارات پادشاهان ایرانی با فرازونشیب فراوان روبرو شد که در نهایت متأسفانه به انحراف کشیده شد و ملت ایران برای برپا داشتن اصول آزادی، حکومت قانون، حاکمیت ملی و اعتقادات خود فداکاری های فراوانی کرد و در نهایت انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید.
وی ادامه داد: منتخب ملت باید به درستی بداند که از میان چه خواسته هایی برآمده و چه عهدی با مردم دارد که باید تا پایان به برنامه و وعده های خود وفادار بماند. گرچه مسئولیت من برخاسته از آرای اکثریت مردم است اما امروز به عنوان رئیس جمهوری اسلامی ایران مکلف به استیفای حقوق و مصالح همه مردم هستم و انجام این تکلیف بدون همراهی و همکاری همه ارکان نظام و حضور و مشارکت آحاد ملت میسر نخواهد بود.