مقابله با حفر چاه های غیرمجاز از جمله دغدغه های نهادهای مسوول از قبیل آب منطقه ای و تشکیلات قضایی است اما بیش از آن راهکار اصلی مقابله با این پدیده ناهنجار، انجام اقدام های فرهنگی، اطلاع رسانی و آگاه کردن مردم از تبعات و ضررهای جبران ناپذیر این گونه رفتارها است.
حفر چاه‌های غیرمجاز به عنوان رفتاری خلاف قانونی از مشکلات تاثیرگذار بر تامین آب آشامیدنی به لحاظ کیفی و کمی است به طوری که کیفیت این مایه حیاتی را به مرور زمان کاهش می دهد.
حفر چاه غیر مجاز تنها یک حرکت ساده برای برداشت آب نیست، بلکه نوع حفر آن بدون در نظر گرفتن همه شرایط ایمنی و مصون‌سازی می‌تواند منجر به آلوده‌شدن منابع و سفره‌های آب زیرزمینی شود مساله ای که در استان سمنان به طور خاص در روستای کُرک شهر ایوانکی شهرستان گرمسار مشکل‌ساز شده و کیفیت و کمیت آب را در این منطقه تحت تاثیر قرار داده است.
اما فرونشست زمین به خصوص در دشت ها از دیگر پیامدهای حفر چاه های غیرمجاز در استان سمنان است.
از بین رفتن مخازن طبیعی آب های زیرزمینی و آسیب دیدن تأسیسات زیربنایی مستقر در دشت های استان سمنان، افزایش کف شکنی و جابجایی چاه ها که موجب صرف هزینه های بسیار زیادی نیز می گردد، افزایش عمق سطح ایستایی در چاه ها و به دنبال آن افزایش مصرف انرژی به منظور استحصال آب، از دیگر تبعات و عواقب برداشت بی رویه آب از سفره های آب زیرزمینی است.
خالی شدن سفره های زیرزمینی و کمبود آب، مهاجرت مردم به شهرهای بزرگ را به دنبال دارد، که این خود منجر به بروز ناهنجاری های اجتماعی و سیاسی - امنیتی در منطقه می شود و این مهاجرت ناشی از خشک شدن منابع آب موجود و فقدان امکان تأمین آب آشامیدنی، بهداشت و اشتغال در منطقه خواهد بود که جبران ناپذیر است.
اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی در سمنان باهدف رفع بحران های ناشی از افت سفره های آب زیرزمینی به طور جدی دنبال می شود و می تواند نقش بسزایی در توسعه پایدار این استان داشته باشد.
طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آبی برای جلوگیری از اضافه برداشت، جلوگیری از برداشت غیر مجاز و حفر چاه های غیر مجاز در تمام شهرستان های استان سمنان اجرا می شود.
تعیین تکلیف چاه‌های غیرمجاز
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان گفت: ۲.۱ میلیون مترمکعب آب از پُر و مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز در مراحل تعیین تکلیف آن‌ها در این استان صرفه‌جویی شد.
ایرج حیدریان افزود: از مجموع چهار هزار و ۴۵۹ حلقه چاه در استان سمنان، ۳۶۰ حلقه چاه مشمول قانون تعیین تکلیف چاه‌های فاقد پروانه بود که تاکنون ۲۵۵ حلقه چاه غیرمجاز از این تعداد، پر و مسدود شد.
وی تصریح کرد: ۴۰ حلقه چاه نیز از ۳۶۰ حلقه مشمول تعیین تکلیف چاه های فاقد پروانه، غیرفعال است.
حیدریان با اشاره به نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌ها به منظور جلوگیری از مصرف فراتر از حدمجاز، تصریح کرد: یک هزار و ۸۰۲ حلقه چاه در استان سمنان مشمول نصب کنترل هوشمند بود که تاکنون از این تعداد، یک هزار و ۶۱۴ حلقه چاه مجهز به کنتور هوشمند شد.
وی با بیان اینکه آب مورد نیاز در استان سمنان از چاه، قنات و چشمه‌ها تأمین می‌شود، خاطرنشان کرد: ۲۳۸.۴ میلیون متر مکعب آب این استان از منابع سطحی و ۹۴۴ میلیون متر مکعب از منابع آبی زیرزمینی تأمین می‌شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان یادآور شد: در استان ۷۳۱ میلیون متر مکعب از چاه‌ها، ۹۳.۵ میلیون متر مکعب از چشمه‌ها و ۶۰.۵ میلیون متر مکعب از طریق قنات‌ها از آب‌های زیرزمینی و سطحی برداشت می‌شود.
رنج روستاییان کُرک ایوانکی از حفر چاه‌های غیرمجاز
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سمنان با اشاره به تاثیر مخرب چاه‌های غیرمجاز در تامین آب آشامیدنی، گفت: این مساله به طور خاص در روستای کُرک شهر ایوانکی شهرستان گرمسار مشکل‌ساز است.
منصور کشاورزیان افزود: حفر چاه های غیر مجاز یکی از مشکلات همیشگی و اساسی در تامین آب روستاهای استان سمنان است.
وی بیان کرد: چاه های غیرمجاز که خود نوعی بداخلاقی و بی قانونی محسوب می شود، از مشکلات تاثیرگذار بر تامین آب آشامیدنی به لحاظ کیفی و کمی است به طوری که کیفیت این مایه حیاتی به مرور زمان کاهش می یابد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سمنان یادآور شد: ایجاد هم افزایی و باور عمومی برای حفاظت از منابع آبی باید در تمام اقشار به ویژه روستاییان فرهنگسازی شود.
وی با اشاره به ضرورت مصرف بهینه آب با نگاه مسوولانه تر در بین آحاد جامعه، تاکید کرد: نهادینه شدن احساس مسئولیت بین افراد و بهره بردن از توان و تاثیر تشکل‌ها و سازمان‌های مردم نهاد بیش از گذشته در این زمینه ضروری است.
کشاورزیان اظهارداشت: کنترل و نظارت در کنار مد نظر قراردادن اینکه حفاظت از منابع آب دسترسی همگان به آن را فراهم می کند، از دیگر راهکارهای جلوگیری از بحران کم آبی در استان سمنان و کشور است.
چاه‌های غیرمجاز و فرونشستی که بر سر دشت‌ها آوار می‌شود
دانشیار حوزه اقلیم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان در گفت و گو با ایرنا افزود: سطح ایستابی آب های زیرزمینی سطحی ثابت است اما زمانی که میزان برداشت آب های زیرزمینی بیش از حد باشد، تراز سطح ایستابی کاهش یافته و فضای به وجود آمده سبب نشست زمین می شود.
سعید کامیابی اظهارداشت: برداشت بی رویه آب های زیرزمینی با حفر چاه های عمیق و متعدد در مناطق سمنان عامل بروز فرونشست در دشت های این استان شده است.
دانشیار حوزه اقلیم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، مهمترین عامل بازدارنده تشدید فرونشست زمین را جلوگیری از برداشت بی رویه آب برشمرد و تصریح کرد: کنترل چاه های حفرشده و ممانعت از حفر چاه های جدید می تواند روند بروز این پدیده را کند کرد.
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی سمنان بیان داشت: بیشتر چاه های حفر شده در استان به منظور مصرف کشاورزی بوده و سامانه نوین آبیاری شرایط مساعدتری برای ذخیره منابع آب زیرزمینی با کاهش میزان مصرف مهیا می‌کند، بنابراین جایگزینی سامانه های نوین آبیاری به جای روش های سنتی و غرقابی توسط کشاورزان و روستاییان اطراف دشت های بحرانی راهبرد صرفه جویی در استحصال از آب های زیرزمینی برای مصرف در این بخش است.
کامیابی، مشارکت مردم در مدیریت منابع آب های زیرزمینی در کنار دستگاه های اجرایی را مهم برشمرد و گفت: صرفه جویی و کنترل میزان مصرف منجر به کاهش کاستی ها و ذخیره سازی منابع آب می شود.
دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، فرهنگسازی در مصرف بهینه آب های زیرزمینی، بازتاب پیامدهای منفی فرونشست زمین، اقدام های مستمر و موثر متولیان امر و مشارکت مردم را در کاهش پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی این مساله موثر دانست.
وی با بیان اینکه برداشت بی رویه آب های زیرزمینی، خالی شدن سفره های آب زیرزمینی را به دنبال دارد، گفت: این مساله نه تنها توسعه استان سمنان بلکه وضع موجود را نیز با خطر جدی روبرو می کند.
وی با اشاره به تبعات جبران ناپذیر برداشت بی رویه آب از سفره های آب زیرزمینی، تصریح کرد: خشک شدن چشمه، قنات‌ها و رودخانه ها، به خطر افتادن و از بین رفتن اراضی باغی و زراعی، افت کیفی منابع آب زیرزمینی و از طرفی حرکت آب های شور به سمت آب های شیرین، از مهمترین تهدیدهای جبران ناپذیر در افت سفره های آب زیرزمینی است.
احیاء و تعادل بخشی به منظور کسری ۱۵۰ میلیون مترمکعبی آب
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای استان سمنان، با اشاره به اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی، تصریح کرد: این طرح در سمنان با هدف رفع بحران های ناشی از افت سفره های آب زیرزمینی به طور جدی دنبال می شود و می تواند نقش بسزایی در توسعه پایدار این استان داشته باشد.
حیدریان خاطرنشان کرد: طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آبی برای حفاظت و صیانت از منابع آب های زیرزمینی استان سمنان، جلوگیری از اضافه برداشت، جلوگیری از برداشت غیر مجاز و حفر چاه های غیر مجاز در تمام شهرستان های استان سمنان اجرا می شود.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان سمنان نیز گفت: کاهش مخازن آب زیرزمینی در سمنان در حال تبدیل شدن به بحرانی است که ادامه این روند تبعات خطرناکی را برای این استان به همراه دارد.
محمدرضا خاموشی با اشاره به اینکه مخازن سفره های آب زیرزمینی سمنان ۱۵۰ میلیون متر مکعب کسری دارد، افزود: ایجاد فرونشست و آسیب های جدی به زیرساخت های توسعه ای این استان از پیامدهای این مساله است.
وی بیان کرد: یکی از راهکارهای وزارت نیرو صدور پروانه مصرف بهینه و تعدیل بخشی است یعنی متناسب با حجم بهره برداری کشاورزان، میزان آب دهی چاه ها کاهش پیدا کند و حجم برداشت در حد آب قابل برنامه ریزی کاهش یابد.
معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای استان سمنان یادآور شد: به این منظور، مقرر شد کشاورزان این استان راهکارهای پیشنهادی کاهش افت آب زیرزمینی هر دشت را اعلام کنند.
۹۸۹۱/۶۱۰۳