حضور زنان در ورزشگاه سال هاست در راهروهای تعصبات سلیقه ای دست به دست می چرخد و همواره مورد آماج مخالفان قرار گرفته است؛ حقی که نه در قانون منعی بر آن است و نه در شریعت حکمی مبنی بر غیر مجاز بودن آن دیده می شود.
در کش و قوس اعلام مخالفت ها و موافقت ها با حضور زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور در ورزشگاه، پای فدراسیون بین المللی فوتبال به این حضور باز شد و «جیانی اینفانتینو» رئیس کل فیفا در نامه‌ای از فدراسیون فوتبال ایران درخواست کرد تا حضور زنان در ورزشگاه‌ها را در مرحله مقدماتی جام جهانی 2022 تضمین کند.
در نامه اینفانتینو به فدراسیون فوتبال ایران آمده است: افسوس، ایران موفق به تحقق وعده های حسن روحانی رئیس جمهوری این کشور در ماه مارس 2018، برای اجازه زنان در مسابقات فوتبال نشد. بنابراین از فدراسیون فوتبال ایران و مقامات دولتی می خواهم به همه زنان ایرانی و خارجی اجازه خرید بلیط و حضور در مسابقات مرحله مقدماتی جام جهانی قطر در سال 2022، که از سپتامبر 2019 شروع می شود را بدهند.
فیفا در نهایت خواستار این شد که این مساله پیش از بازی اول ایران در انتخابی جام جهانی در ورزشگاه آزادی که مهر ماه مقابل تیم کامبوج برگزار می شود، حل و فصل شود و عنوان کرد که «مهدی تاج» رییس فدراسیون فوتبال ایران در نامه‌ای موافقت خود را برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها در انتخابی جام جهانی اعلام کرده است.
محرومیت یا حضور، مساله این است
خوشحالی از این نامه و احتمال باز شدن فضای حضور زنان در ورزشگاه چند صباحی بیشتر طول نکشید که خبر آمد حضور زنان تنها در بازی های بین المللی آن هم با تدابیر خاص انجام می شود و در بازی های ملی و داخلی وضع به همان منوال سابق بازمی گردد.
موضوعی که «بهناز میرمطهریان» خبرنگار ایران ورزشی را برآن داشت با ارسال ایمیلی به فیفا، از آنان بپرسد که آیا آیین‌نامه انضباطی جدید فیفا فقط به بازی‌های ملی و بین‌المللی مربوط شودیا خیر؟
پاسخ شفاف سخنگوی فیفا به این پرسش خبرنگار، حکایت از سخت شدن کار فوتبال ایران دارد آن جا که فیفا در خصوص ورود زنان به ورزشگاه به صراحت عنوان کرد فدراسیون‌ها باید آیین‌نامه داخلی‌شان را مطابق این آیین‌نامه تغییر دهند. یعنی اگر زنان در بازی‌های لیگ هم به ورزشگاه نروند، فوتبال ایران با محرومیت روبه‌رو می‌شود.
سخنگوی فیفا در بخشی دیگر از پاسخ خود نوشت: طبق ماده 1/14 اساسنامه فیفا، همه اعضا موظفند به‌طور کامل از اساسنامه، مقررات، بخشنامه‌ها و تصمیماتی که در هر زمانی توسط فیفا گرفته می‌شود، تبعیت کنند، همچنین تصمیماتی که در دادگاه عالی ورزش (CAS) مورد تجدید نظر قرار گرفته است. بنابراین همانطور که اشاره شد در بند 71 آیین‌نامه انضباطی فیفا، همه اعضا موظفند مواد قانونی آیین‌نامه خود را بر اساس آیین‌نامه فیفا تنظیم کنند تا هماهنگی لازم بین تصمیمات اعضای فیفا حاصل شود.
در بخش دیگری از ایمیل هم آمده که تبعیت از پاراگراف 3 ماده 62 آیین‌نامه انضباطی فیفا ضروری است. بندی از آیین‌نامه به محرومیت بازیکنان بعد از دریافت کارت قرمز اشاره دارد. در این بند از آیین‌نامه آمده در صورتی که بازیکن رفتار نامناسبی از خود نشان دهد این محرومیت می‌تواند از یک بازی به تعداد بازی‌های بیشتری افزایش یابد.
چتر گسترده قانون بر سرحضور زنان در ورزشگاه
اصل 20 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، یکسانی زن و مرد را طبق اسلام این گونه عنوان می کند: همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند. بر همین اساس، اجرای بدیهی ترین حقوق انسانی و شهروندی تکلیفی است که قانون بر عهده دولتمردان قرار داده است.
در این میان، ورزش به عنوان یکی از ساز وکارهای حفظ سلامت جسمی و روحی افراد جامعه به شمار می رود که زنان و مردان از حقوقی برابر در استفاده از آن برخوردارند و همین امر، دولت‌ها را مکلف به تامین زیرساخت های آن کرده است. آن هم در برهه ای از زمان که حضور مردم در میدان های ورزشی، مسابقه، تمرین و فعالیت ورزشی به منزله رشد و بالندگی آن جامعه و نشان از سلامت و امنیت جسمی افراد تلقی می شود.
در بررسی فهوا و محتوای قانون در خصوص حضور زنان و مردان در میادین ورزشی همانند آن چه در اصل 20 بر آن تاکید شده، تبعیضی وجود ندارد و زنان و مردان می توانند با حفظ شئونات اسلامی، در تمامی فعالیت های ورزشی همگام با مردان حضور داشته و به تشویق همنوعان خود بپردازند وسلب این حق، سلب حقوق اساسی مردم است. در بررسی فهوا و محتوای قانون در خصوص حضور زنان و مردان در میادین ورزشی هم همانند آن چه در اصل 20 بر آن تاکید شده، تبعیضی وجود ندارد و زنان و مردان می توانند با حفظ شئونات اسلامی، در تمامی فعالیت های ورزشی همگام با مردان حضور داشته و به تشویق همنوعان خود بپردازند وسلب این حق، سلب حقوق اساسی مردم است. بر همین اساس، ایجاد بسترهای لازم در جهت حضور زنان در میدان های ورزشی وظیفه دولتمردان به شمار می رود.
همت دولتمردان برای حضور ورزشی زنان در گذر زمان
با توجه به فضای خاص فرهنگی موجود در ورزشگاه ها، پس از پیروزی انقلاب اسلامی از حضور زنان به این فضا جلوگیری شد تا به گفته مسوولان حریم این سرمایه های اجتماعی حفظ شود. در سال 1373 برای نخستین بار، مسوولان ورزشی با ارسال درخواستی، تقاضای حضور زنان در مسابقات فوتبال المپیک 1996 آتلانتا برای تماشای بازی تیم امید ایران کردند که با این موضوع مخالفت شد و موضوع حضور زنان در ورزشگاه به وضعیت مسکوت خود ادامه داد.
سرانجام ده سال پس از این ماجرا، زنان برای مشاهده بازی ایران و بحرین در مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ در استادیوم آزادی حضور یافتند و در کنار «سید محمد خاتمی» رییس دولت اصلاحات به تماشای بازی نشستند وبدین گونه شاهد حضور زنان در میادین ورزشی بودیم.
در سال ۱۳۸۵ و در دوره ریاست جمهوری «محمود احمدی‌نژاد»، درخواست امکان حضور زنان در ورزشگاه ها به صورت جدی از سوی وی با ارسال نامه‌ای به رییس سازمان تربیت بدنی مطرح شد که این نامه با اظهارنظرهای متفاوتی در میان مسوولان کشور و نمایندگان مجلس شورای اسلامی همراه شد و در نهایت با توجه به نظر آنان و مراجع تقلید، باز هم این پروژه مسکوت باقی ماند.
در دولت یازدهم حضور زنان در ورزشگاه به شدت مورد پیگیری قرار گرفت و تلاش شد بسترهای این حضور فراهم شود اما لاینحل ماند، موضوعی که «شهیندخت مولاوردی» معاون پیشین رییس جمهوری در امور زنان و خانواده درباره آن اذعان داشت: سعی داشتیم با رعایت یک ساز و کار شرعی، قانونی و عرفی زمینه حضور سالم زنان در ورزشگاه‌ها را فراهم کنیم که هم به این مطالبه پاسخ داده باشیم و هم نگرانی قشر متدین جامعه در رابطه با این مسئله مرتفع شود. بر این اساس به‌دنبال طراحی چنین ساز و کاری بودیم که متاسفانه اساساً اجازه عملیاتی شدن و ادامه این مسئله داده نشد.
تدبیر دولت دوازدهم در امیدافزایی به حضور زنان در ورزشگاه
دولت دوازدهم هم در سال های پشت سر گذاشته خدمت، تمام تلاش خود را برای حضور زنان در ورزشگاه به کار برده و در پاره ای این تلاش ها نتیجه بخش بوده است اما همچنان تا تعالی کامل موانع بسیاری پیش رو دارد.
در خصوص تلاش دولت برای ورود زنان به استادیوم، «مسعود سلطانی فر» وزیر ورزش دولت دوازدهم، گفت: این کار را باید با کمی صبر و حوصله جلو ببریم. این حق خانواده‌های ما هست که واقعا از این شور، نشاط و شعفی که در مسابقات مختلف ورزشی و در اماکن ورزشی به وجود می‌آید بهره‌مند شوند. با صبر و حوصله و هماهنگی بین همه عوامل دست‌اندرکار این مشکل را حل می کنیم.
وی همچنین تصریح کرد: ما برای حضور بانوانمان ورودی جدا، معبر جدا، مکان جدا، سرویس و خدمات جدا فراهم و همه این موارد را در استادیوم‌های خود پیش‌بینی می‌کنیم. الان در سینماها خانم‌ها و آقایان می‌روند کنار هم می‌نشینند و کسی مانع آنها نمی‌شود. در استادیوم‌ها اما می‌گوییم معبر جدا، ورودی جدا، مکان جدا، سرویس و خدمات جدا، انتظامات جدا در یک گوشه استادیوم مشخص می‌کنیم، اینها هم می‌روند می‌نشینند.
«معصومه ابتکار» معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده، فرد دیگری است که همواره به این موضوع توجه و عنوان کرده است: امیدواریم با پیش‌بینی انجام‌شده و اقداماتی که از سوی وزارت ورزش و جوانان صورت گرفته، مانند مناسب‌سازی‌های انجام‌شده، ایجاد ورودی‌های جدا، مسیر جدا، محل نشستن جدا و صحبت‌هایی که با هواداران داشته‌ایم، بتوانیم به این امر (ورود زنان به ورزشگاه) کمک کنیم.
روز گذشته، «لعیا جنیدی» معاون حقوقی نهاد ریاست جمهوری هم از موافقت دولت برای حضور زنان در ورزشگاه های فوتبال خبر داد و درباره اینکه گفته می‌شود شرط حضور زنان در ورزشگاه‌ها بستگی به نظر دولت دارد و این موضوع تا چه حد در کابینه پیگیری شده است تصریح کرد: دولت موافق ورود خانم‌ها به ورزشگاه‌ها است و می‌دانم وزرات ورزش و جوانان هم همیشه پیگیر این موضوع بوده است. با این حال برای ورود خانم‌ها باید یک هماهنگی بین قوا به وجود بیاید.
دولت موافق ورود خانم‌ها به ورزشگاه‌ها است و وزرات ورزش و جوانان هم همیشه پیگیر این موضوع بوده است. با این حال برای ورود خانم‌ها باید یک هماهنگی بین قوا به وجود بیاید.او درباره نظر قانون درخصوص ورود زنان به ورزشگاه‌ها هم اظهار داشت:کاری به بیرون که چه اتفاقی افتاده است ندارم. از نظر من چیزی که به موجب صریح قانون منع نشده اصل بر جواز است و این یک حکم حقوقی است. هیچ حقوقدانی نمی‌تواند این حکم را زیر پا بگذارد زیرا این حکم روشن است.
معاون حقوقی نهاد ریاست جمهوری یادآور شد: عدم ورود زنان به ورزشگاه منع صریح نیاز ندارد و هنگامی که این منع وجود ندارد، اصل بر جواز است و من منعی برای ورود زنان به ورزشگاه ندیده‌ام.
گرچه به نظر می‌رسد مجموعه تلاش‌هایی در این زمینه در حال انجام است، اما باید توجه کرد که وعده ابتدایی دولت صدور اجازه حضور زنان در استادیوم‌های ورزشی و به طور خاص‌تر، تماشای بازی‌های فوتبال از نزدیک بود اما آن چه که این روزها شاهد آن هستیم حضور زنان در سالن های ورزشی بسکتبال و والیبال است که صدور مجوز این حضور هم صرفا برای خوشایند فدراسیون های جهانی و تماشای حضور زنان در ورزشگاه ها در تصاویر جهانی بوده است و همچنان زنان از حضور در رشته هایی همچون فوتبال محروم مانده اند.
زنانی که امروز در تمامی عرصه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حضوری پررنگی دارند و حتی کم توجهی به آنان در حوزه ورزش، مانع از افتخارآفرینی نشده و تلاش کرده اند تا توانمندی خود را به منصه ظهور برسانند.
پس دولت مکلف است تا با برنامه ریزی و سیاستگذاری مناسب، فضای ورزشگاه ها و میادین ورزشی را به نوعی تعبیه کند تا مناسب حضور نیمی دیگر از جمعیت کشور هم قرار گیرد؛ حضوری که هم می تواند به منزله مشوق بیشتر برای پیروزی ورزشکاران در صحنه های رقابتی شود و هم مانع محرومیت فوتبال ایران خواهد شد.
گزارش از فاطمه دهقان نیری