دیدار هفته گذشته رئیس جمهوری با وزیر، معاونان و مدیران ارشد وزارت امور خارجه فرصتی بود تا حجت الاسلام «حسن روحانی» بار دیگر ضمن اشاره به اینکه اساس جمهوری اسلامی ایران نظر مردم است، خاطرنشان کند: «نمی‌توانیم مخالف خواست مردم ساز جداگانه‌ای بزنیم.»
رئیس جمهوری در تبیین این گزاره خود به اصل ششم و پنجاه و نهم قانون اساسی اشاره کرد و گفت: «تضمین جمهوری اسلامی ایران برای قرن‌ها در تاریخ آینده، با اجرای درست اصل ۶ قانون اساسی است و اگر از اصل ۶ فاصله گرفتیم باید دیر یا زود خداحافظی کنیم. اصل ۵۹ قانون اساسی به عنوان بند کمکی اصل ۶ است و این اصول جمهوری اسلامی ایران را برای همیشه تضمین می‌کند. یعنی با اجرای اصل ۵۹ و ۶ و تعهد به این اصول و البته همه اصول قانون اساسی اگر همه جهان کنار هم باشند نمی‌توانند نظام جمهوری اسلامی را تغییر دهند.»
سخنان رئیس جمهوری به عنوان مجری قانون اساسی بار دیگر ضرورت مرور نقش و جایگاه آرای مردم در قانون اساسی، کلام بنیانگذار انقلاب و رهبر انقلاب اسلامی را یادآور شد.
نکته قابل تامل اینکه اصل یکصد و هفتاد و هفتم قانون اساسی دو رکن اصلی نظام یعنی جمهوریت و اسلامیّت آن را همیشگی و غیر قابل تغییر می‌داند. لذا در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هیچ‌کس و هیچ قانونی نمی تواند خللی به این دو رکن وارد کند و هر اقدامی در راستای تضعیف هر یک از این دو رکن، خلاف قانون اساسی و آرمان‌های انقلاب است.
جایگاه مردم در قانون اساسی
یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی مردم ایران قانون اساسی جدید کشور در ۱۷۵ اصل تدوین و به همه‌پرسی عمومی گذاشته شد. قانون‌گذار در اصول یکم، پنجاه و ششم و پنجاه و نهم قانون اساسی ضمن اشاره به منشاء حاکمیت در نظام جمهوری اسلامی به نوعی درباره نقش و جایگاه مردم هم سخن می‌گوید.
اصل اول قانون اساسی تصریح می‌کند: «حکومت ایران جمهوری اسلامی است که ملت ایران، بر اساس اعتقاد دیرینه‌اش به حکومت حق و عدل قرآن، در پی انقلاب اسلامی پیروزمند خود به رهبری مرجع عالیقدر تقلید آیت الله العظمی امام خمینی، در همه پرسی دهم و یازدهم فروردین ماه یک هزار و سیصد و پنجاه و هشت هجری شمسی برابر با اکثریت ۹۸/۲ درصد کلیه کسانی که حق رای داشتند، به آن رای مثبت داد.»
اصل پنجاه و ششم قانون اساسی می گوید: «حاکمیت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او، انسان را بر سرنوشت اجتماعی خویش حاکم ساخته است. هیچ کس نمی‌تواند این حق الهی را از انسان سلب کند یا درخدمت منافع فرد یا گروهی خاص قرار دهد و ملت این حق خداداد را از طرقی که در اصول بعد می‌آید اعمال می‌کند.»
در اصل پنجاه و نهم قانون اساسی هم آمده است: «در مسایل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آراء مردم صورت گیرد. درخواست مراجعه به آراء عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.»
مهمترین اصل این منشور اما اصل ۶ است که به صورت صریح و روشن نقش و جایگاه مردم در نظام جمهوری اسلامی را مشخص می‌کند. طبق این اصل امور کشور باید به اتکا آراء عمومی اداره شود از راه انتخابات: انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شوراها و نظایر این ها، یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین می‌گردد.
رای مردم در کلام بنیانگذار و رهبر انقلاب
۲۵ خرداد ۱۳۵۸ یعنی چهار ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره) در جمله‌ای تاریخی جایگاه رای مردم در نظام تازه تاسیس جمهوری اسلامی را مشخص می‌کند؛ «میزان رای ملت است.» این تنها تاکید امام درباره نقش و جایگاه رای مردم در نظام جمهوری اسلامی نیست. ایشان در سخنان دیگری در این زمینه فرمودند: «به انتخابات نظر کنید می‌فهمید که ایران پایدار خواهد ماند. ممکن است عده ای در خارج مفت بگویند ولی ملت واقعی ها را می بیند. این مردم هستند که در صحنه اند و نباید کاری بشود که مردم متزلزل گردند. دنیا روی ملت‌ها حساب می کند... د. وقتی می‌توانند کودتا یا حمله کنند که ملت در صحنه نباشند.»
«در ایران اسلامی، مردم تصمیم‌گیران نهایی تمامی مسائلند.» جستجوی کلید واژه رای و مردم در کلام بنیانگذار جمهوری اسلامی از این دست جملات تعداد زیادی را به دست می دهد که حکایت از نقش بی بدیل مردم در ایجاد، تکوین و تحکیم جمهوری اسلامی در دیدگاه او دارد.
پس از امام خمینی (ره) مقام معظم رهبری هم در شرایطی مردم را صاحب انقلاب و نظام دانسته و بر ضرورت حضور مردم تاکید کرده اند. ایشان سال ۷۹ و در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری تاکید کردند: «نظام اسلامی بدون تمایل مردم، بدون رای مردم، بدون خواست مردم تحقق پیدا نمی کند. امکان عمل پیدا نمی کند.»
ایشان در جای دیگری فرمودند: «بدون آرای مردم، بدون حضور مردم و بدون تحقق خواست مردم، خیمه نظام اسلامی، سرپا نمی شود و نمی‌ماند.»
جمهوری اسلامی به عنوان نظام مردم سالار با تکیه بر اصول دین اسلام، تن به برخی ایدئولوژی‌های افراطی نداده است و تجربه همانگونه که رئیس جمهوری هم بر آن تاکید کرد؛ راه تحکیم نظام مراجعه همیشگی به مردم است.