زبان هر ملتی نه فقط وسیله ارتباط و مایه وحدت اقوام مختلف آن کشور؛ که هویت بخش و معرف آن فرهنگ در سطح جهان است. آموزش زبان هر کشوری در خارج از مرزها نیز ضمن کمک به گسترش فرهنگ آن کشور و بهبود روابط در دو سطح رسمی و مردمی، نشانه اقتدار ملی است.
زبان فارسی یکی از زبان های شاخه هندواروپایی است که مردمان از حدود چهار هزار سال پیش در بخشی از جغرافیایی که اکنون به نام ایران می شناسیم، با آن سخن می گفته اند. این زبان در گذر زمان، مراحلی را پشت سر گذاشته که شامل فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی نوست. زبانی که امروزه به آن سخن می گوییم در کتب تاریخ ادبیات و دستورهای تاریخی فارسی دری خوانده می شود و دنباله فارسی میانه زرتشتی است و به نوشته ذبیح الله صفا، مورخ ادبی مطرح، در جلد اول تاریخ ادبیات ایران از زمان حکومت صفاریان در قرن سوم هجری قمری (۲۵۶ ه. ق) در ایران پا گرفت.
منوچهر رضاوندی، استاد دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی مشهور به سوآس /School of Oriental and African Studies وابسته به دانشگاه لندن است و از ۳۰ سال قبل در این مرکز زبان فارسی آموزش می دهد، وی دانش آموخته نمایش و ادبیات فارسی در ایران است و دوره کارشناسی ارشد تربیت معلم با تخصص آموزش دوزبانه‌ها/PGCE را در دانشگاه متروپلیتن انگلیس گذرانده است. او هر سال تابستان به تهران می آید و ضمن استراحت و دیدار وطن، به مراکز آموزش زبان فارسی سری می زند. همزمان با اختتامیه هشتادوهفتمین دوره دانش افزایی بنیاد سعدی (۱۶ مرداد) با وی گفت‌وگو کردیم.
رضاوندی در مورد آموزش زبان فارسی در سوآس می گوید: آموزش زبان فارسی در این مرکز از مقطع آغازین (ابتدایی) تا دوره پیشرفته است، هر سال معمولا ۱۵ تا ۱۸ فارسی آموز وارد این دوره ها شده و شمار آنها در مقاطع بالاتر کاسته می شود.
وی در مورد دلیل این امر توضیح داد: دلیل آن نه خود زبان بلکه انگیزه دانشجویان از آموختن زبان فارسی است؛ زیرا شمار زیادی از آنان به دلیل داشتن دوست یا همسر ایرانی فارسی یاد می گیرند و وقتی ارتباط بین آنها شکل می گیرد دیگر سر کلاس نمی آیند.
رضاوندی در مورد مهم ترین موانع آموزش زبان فارسی در مراکز خارج از کشور توضیح داد: مهم ترین مانع برای کسانیکه فارسی تدریس می کنند، نبود کتاب های آموزش زبان فارسی است. اولین مشکل مولفان کتاب ها این است که وقتی کتاب را نوشته اند، فرد ایرانی در ذهن آنها بوده؛ برای نمونه اگر خواسته اند حرف گ را آموزش دهند تصویری از گوش را نشان داده و حرف گ را در آن رنگی کرده اند ولی این کتاب ها برای کودکانی مفید است که زبان مادری آنها فارسی است. در نتیجه کتاب برای بیگانه نوشته نشده است.
مشکل دیگر کتاب های آموزش زبان فارسی وجود جمله های بسیار بلند و ترکیبی است؛ طوری که پیدا کردن معنای یک جمله طولانی دشوار می شود و این امر شیوه درستی برای آموزش نیست. همچنین در بعضی از این کتاب ها از زبان گفتار استفاده می شود که زبان شکسته نادرستی است و به نادرستی رواج یافته.
وی که خود کتابی سه‌جلدی در زمینه آموزش زبان فارسی نوشته، با انتقاد از کتاب هایی که داخل کشور در زمینه آموزش زبان فارسی نوشته می شود گفت: این کتاب ها معمولا صفحه‌آرایی زیبا و چشمگیر دارند و رنگی هم هستند و با بهترین کاغذها چاپ شده اند، ولی کمکی به آموختن زبان نمی‌کنند.
این استاد مرکز سوآس مشکل دیگر در زمینه آموزش زبان فارسی را ناآشنایی بعضی استادان با زبان و فرهنگ دانشجویان فارسی‌آموز دانست و گفت: این اساتید معمولا دانشجو را نمی شناسند، اما باید شناختی از دانشجو و تا حدی دستور زبان مادری او داشته باشند.
وی در مورد شیوه آموزش خود گفت: من با آموزش الفبا شروع نمی کنم، بلکه فقط چند حرف را آموزش می دهم و در کنار آن در مورد دستور زبان با دانشجویان گفت وگو می کنم؛ مثلا جمله چیست، چند بخش دارد، فعل چیست و مانند آن.
رضاوندی در مورد کرسی های آموزش زبان فارسی در انگلیس نیز گفت: کرسی آموزش زبان فارسی در دانشگاه های مختلفی در انگلیس وجود دارد و من هم گاه با آنها همکاری داشته ام، امروز دانشگاه های مطرحی مانند آکسفورد، کمبریج، ادینبورگ در اسکاتلند، کینگز و وست مینستر آموزش زبان فارسی دارند؛ زیرا دانشجویان علاقه‌مند رشته های هنر و تاریخ خاورمیانه، اسلام شناسی، ایران شناسی، شرق شناسی یا دیگر رشته های علوم انسانی مرتبط معمولا فارسی می آموزند و این آموزش ها دست کم تا مرحله بعد از متوسط در دانشگاه هایی که گفتم برقرار است.