ریحانه عابدنیا روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه افسردگی پس از زایمان شیوع نسبتا بالایی دارد و تعلل در درمان آن تاثیرات منفی بر روابط مادر و نوزاد خواهد گذاشت، افزود: امروزه افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی و معضل عمومی زندگی بشر، به شمار می رود.
وی اضافه کرد: این اختلال بین زنان همه کشورها با فرهنگ های مختلف وجود دارد و نمی توان آن را به منطقه ای خاص ارجاع داد. براساس مطالعات انجام شده زنان ۲ برابر مردان افسرده می شوند و این امر به دلیل عوامل تنش‌زایی مانند زایمان، عادت ماهیانه، درماندگی آموخته شده، تفاوت هورمونی، مهارت های ناکافی اجتماعی و تفاوت فشارهای روانی اجتماعی در زنان است.
عابدنیا اظهار داشت: هر تغییری، پیامدی در زندگی افراد دارد و از این رو تولد یک کودک، تغییر بزرگ و مهمی در خانواده به‌وجود خواهد آورد و حتی می‌تواند احساسات مادر و پدر را به اشکال مختلف تحت تاثیر خود قرار دهد و در آنها هیجان، لذت، شادمانی، ترس یا حتی غم بیافریند.
این روانشناس گفت: باید به این نکته توجه داشت که مجموعه احساسات غم‌انگیز پس از زایمان که به عنوان «افسردگی پس از زایمان» شناخته می‌شود، الزاما افسردگی نیست؛ طبق بررسی های به عمل آمده غالبا «اندوه» برای مادری که فرزند خود را تازه به دنیا آورده به سه گونه غم پس از زایمان، افسردگی پس از زایمان و جنون پس از زایمان، اتفاق می‌افتد که از مدت و شدت با هم تفاوت دارند.
غم پس از زایمان
این روانشناس بالینی افزود: در نوع «غم پس از زایمان»، بسیاری از تازه مادران، افسردگی خفیف و کوتاه مدتی را تجربه می‌کنند. پژوهش‌ها نشان داده که حدود ۷۰ تا ۸۵ درصد مادران این حالت را که به آن «غم پس از زایمان» می‌گویند، تجربه می‌کنند. نشانه‌های این حالت، ترکیبی از حس غم و اضطراب است که معمولاً در اولین روزهای پس از زایمان آغاز و بین ۷ تا ۱۰ روز ادامه می‌یابد.
وی ادامه داد: بخشی از حالت غم پس از زایمان، شبیه اندوهی است که برخی زنان و دختران در روزهای نخست دوره قاعدگی و به دلیل تغییرات هورمونی تجربه می‌کنند.
افسردگی پس از زایمان
این روانشناس بالینی گفت: حدود ۱۰ درصد از تازه مادران، شکل شدیدتری از اندوه را تجربه می‌کنند که به آن «افسردگی پس از زایمان» می‌گویند. نشانه‌های آن احساسات غم، اضطراب و بی‌قراری است که ممکن شدت آن عملکرد طبیعی فرد را در زندگی، مختل کند.
عابدنیا افزود: افسردگی پس از زایمان، ممکن است در هر زمانی طی ۶ ماه اول پس از زایمان پدید آید و اگر درمان نشود، می‌تواند تا یک‌سال یا حتی بیشتر هم به درازا کشد.
جنون پس از زایمان
این روانشناس با بیان اینکه جنون پس از زایمان در موارد نادر ممکن است برای مادران اتفاق افتد، افزود: برخی مادران، پس از تولد کودک، دچار بیماری به نام جنون پس از زایمان می‌شوند.
وی اضافه کرد: جنون پس از زایمان، اختلال روانی شدیدی است که هم نشانه‌ها، طول دوره و هم درمان آن با دو شکل قبلی، بسیار متفاوت است.
تشخیص غم پس از زایمان از افسردگی
عابدنیا گفت: بدیهی است تشخیص قطعی و نهایی هر اختلال جسمی و روانی، باید توسط متخصص روانپزشک انجام شود اما دانستن نشانه‌های انواع افسردگی های دوران بارداری و زایمان می‌تواند ، اضطراب والدین را کاهش دهد و در شرایط بحرانی، قدرت تصمیم‌گیری بهتری به آنان اعطا کند.
وی تاکید کرد: بسیار مهم است که تفاوت بین حالات طبیعی پس از تولد کودک را با حالاتی که ممکن است برای سلامت مادر و فرزندش خطری داشته باشد و به کمک و درمان نیاز دارد، دانست.
این روانشناس گفت: اگر مادر پس از زایمان، دچار غم و اضطراب شود و زیاد گریه کند یا قادر به خوابیدن نباشد اما این حالات بیش از ۲ هفته طول نکشد، نشانه آن است که او دچار غم پس از زایمان شده است. در این حالت، با حمایت اطرافیان در روزهای ابتدایی پس از زایمان و کمک به نگهداری نوزاد، پس از کمی استرس و ابراز هیجان، مادر حال بهتری پیدا می‌کند و مشکل برطرف خواهد شد.
وی ادامه داد: برخی مواقع احساس اندوه، تنها چند ساعت پس از تولد نوزاد پدید می‌آید و سپس از بین می‌رود.
نشانه‌های ابتلا به اختلال افسردگی
این روانشناس، بی خوابی یا پرخوابی، گریه و اندوه شدیدی که بیشتر ساعات روز ادامه داشته باشد، کاهش علاقه نسبت به انجام بسیاری از فعالیت‌هایی که پیش از آن انجام می‌شد، اشکال در تمرکز، پرخوری یا کم خوری، اضطراب، مشکلات خلق و تحریک‌پذیری مانند زود خشمگین و ناراحت شدن، احساس گناه مادر نسبت به نوزاد که نمی تواند آن طور که باید به نوزادش رسیدگی کند، حملات پانیک و افکار خودکشی را ازعلائم ابتلا به افسردگی مادران پس از زایمان برشمرد.
وی اضافه کرد: البته معمولاً تمام این موارد در یک فرد رخ نمی‌دهد و همچنان تأکید بر این است که برای تشخیص نهایی و درمان، حتماً به متخصص مراجعه شود.
درمان افسردگی پس از زایمان
عابدنیا افزود: درمان افسردگی پس از زایمان بستگی به نوع و شدت افسردگی در بیمار دارد. برای درمان افسردگی بعد از زایمان از روش های درمانی مانند روان درمانی، مشارکت در گروه درمانی، داروهای ضد افسردگی و دارو های ضد اضطراب استفاده می شود. حضور یک حمایت کننده در درمان این نوع افسردگی تاثیر شگرفی خواهد داشت.
وی گفت: برای درمان افراد مبتلا به جنون بعد از زایمان معمولا از داروهای قوی استفاده می شود و در بسیاری موارد حتی نیاز به بستری شدن دارد. برخلاف تصورات غالب، استفاده از داروهای مخصوص این اختلالات روانی زیر نظر پزشک مشکلی ندارد و بسیاری از مادران شیرده در طول دوران شیردهی از این داروها استفاده می کنند.
پیامدهای درمان نشدن افسردگی
این روانشناس بالینی اظهار داشت: غفلت از درمان افسردگی بعد از زایمان و عدم درمان آن برای مادر و نوزاد خطرناک است. در صورت مشاهده علائمی مانند ادامه پیدا کردن علائم افسردگی بیش از دو هفته، پایین آمدن عملکرد فرد به صورتی که قادر به انجام کارهای روزانه و طبیعی خود نیست، افکار مبتنی بر صدمه رساندن به خود یا نوزاد و احساس اضطراب و دستپاچگی زیاد، حتما برای معالجه باید اقدام کرد.
عابدنیا گفت: از جمله نکات مهمی که برای مقابله با درمان افسردگی بعد از زایمان باید مورد توجه مادر و اطرافیان قرار گیرد می توان به انتظارات واقع بینانه از مادر و نوزاد، فعالیت های بدنی، ورزش و پیاده روی و وجود افسردگی بعد از زایمان برای پدران، اشاره کرد و از این رو زن و شوهر باید برای بهبود رابطه زناشویی و افزایش صمیمیت با یکدیگر برای رفع این اختلال، تلاش کنند.
گفتنی است بسیاری از روانپزشکان معتقد هستند تجربه دوره بارداری تنها به مادر و نوزاد درون رحم آن تعلق دارد و هیچ فردی نمی تواند حالات آن دو نفر را در این دوران درک و تحمل کند از این رو به‌طور طبیعی پس از سپری شدن ۹ ماه پر از اضطراب و استرس و تولد نوزاد، برای بسیاری از مادران نوعی اختلال روان شناختی به عنوان افسردگی پس از زایمان به وقوع می پیوندد که می تواند تهدیدی برای امنیت و سلامت مادر و نوزاد آن به شمار رود.