طرح فرزان سال ۸۶ با هدف بازسازی ۱۱ هکتار در بافت قدیم شهر بیرجند شروع شد، از ابتدا هدف مسئولان اجرایی این طرح خرید تمام ملک‌هایی بود که در محدوده این ۱۱ هکتار قرار داشت و به همین دلیل شرکت عمران و مسکن سازان به نمایندگی از شرکت مادر تخصصی شروع به خرید خانه‌هایی کرد که مالکان آنها تمایل به فروش داشتند، در مدت ۶ سال خانه‌های مختلفی به صورت پراکنده خریداری و تخریب شد اما سال ۹۲ به دلیل طولانی شدن طرح، تمایل برخی مالکان به ساخت و ساز کم و به دلیل مشکل تامین اعتبار برای این پروژه ، طرح فرزان بازنگری و خرید ملک‌ها اولویت بندی شد.
این طرح نافرجام به جایی رسید که حتی مسئولان امر هم در برهه‌ای از آن به عنوان یک جراحی بدون هدف در شهر بیرجند یاد کردند و به این نتیجه رسیدند که باید طرح بازنگری شود.
در تمام دولت‌ها به مساله بافت‌های فرسوده توجه شده است اما این مساله روز به روز پیچیده‌تر و از ابعاد بحرانی‌تری برخوردار می‌شود.
در حال حاضر بحث بازآفرینی شهری از برنامه‌های مهم وزارت راه و شهرسازی است که در دو بخش پروژه‌های زیربنایی و روبنایی با تخصیص اعتبارات لازم اهداف مدنظر دنبال می‌شود.
از همین رو طرح فرزان نیز به عنوان یک محله هدف در بازآفرینی شهری دوباره به کانون توجه مسئولان تبدیل شده است و استاندار خراسان جنوبی با حضور در محله خیرآباد مشکلات و چشم‌انداز پیش‌روی این طرح را مورد ارزیابی قرار داد.
محمد صادق معتمدیان با این هدف که بتواند به یک ایده و الگویی دست پیدا کند تا مردم و دولت باهم کنار آمده و طرح را به سرانجام برسانند وارد این محله شد.
وی ابتدا از نهاد توسعه محله در خیرآباد بازدید کرد. در این بازدید مسئول نهاد توسعه محله خیرآباد سند توسعه‌ای را عرضه کرد و گفت: مردم انتظار دارند با عملی شدن این سند توسعه بخشی از مشکلات محلات حل شود.
غلامرضا حسین پور احداث سالن ورزشی، پنج ایستگاه پاتوق برای جوانان، پارک محله، بازگشایی معبر ۱۴ متری منتهی به بلوار حضرت ابوالفضل( فرزان)، احداث پارکنیگ طبقاتی و دیواره صخره نوری در کانال کبوترخان را از جمله پیشنهادات در قالب این سند توسعه مطرح کرد.
یکی از ساکنان این محل نیز با اصرار زیاد استاندار را دعوت به بازدید کوچه‌های قدیمی کرد.
فرزان اصالت را از ما گرفت
حسین افروز همانطور که از کوچه‌های باریک، خانه‌های خشتی و گلی را نشان می‌داد گفت: این محله بیش از ۱۱۰ سال قدمت دارد و مسئولان با اجرای طرح فرزان اصالت را از ما گرفتند.
وی مشکلاتی از قبیل گرد و خاک را در این محله یادآور شد و افزود: کودکان قدیم در همین کوچه‌ها انواع و اقسام بازی‌های محلی را انجام می‌دادند اما الان کودکان امنیتی برای بازی در کوچه ندارند.
این شهروند ساکن خیرآباد به رشادت‌های اهالی محل در زمان انقلاب اشاره کرد و گفت: بزرگان زیادی در این محله رشد یافته‌اند و خیرآباد از اصیل‌ترین محله شهر بیرجند است.
وی با بیان اینکه برخی خانه‌ها در قالب طرح فرزان تخریب شده است به وجود ویرانه‌هایی اشاره کرد که امنیت را از اهالی محل ربوده است.
افروز تصریح کرد: این خانه‌ها مالکیت شخصی دارد اما رها و به پاتوق معتادان تبدیل شده است.
وی با هدایت مسئولان به داخل یکی از این خرابه‌ها گفت: شب‌ها اینجا پاتوق معتادان است و ساکنان همجوار از دستشان امنیت ندارند.
استاندار خراسان جنوبی و سایر مسئولان با وجود تاریک شدن هوا اما به کمک نور تلفن همراه وارد یکی از این خرابه‌ها شده و از نزدیک وضعیت آن را مشاهده کردند.
بوی تعفن آزار دهنده از این بیغوله به مشام می‌رسد و در کنج دیوار خرابه به اندازه‌ای که یک انسان مچاله جا بگیرد بساط معتادان پهن است.
صدای رئیس شورای شهر بیرجند به گوش می‌رسد که باید دادستانی را وارد کار کنیم و با حکم دادگاه این قبیل خانه‌ها تخریب شود.
تعریض معبر مجاور کانال درخواست جدید ساکنان فرزان
بعد خروج مسئولان از این خرابه هنوز گوشه و کنار صدای ساکنان به گوش می‌رسد که از این وضعیت محله گلایه‌مند هستند اما یک فرد دیگر خود را به استاندار رسانده و آن طرف کانال کبوترخان را نشان می‌دهد.
او اصرار دارد که چند دقیقه‌ای مسئولان در همین مکان بایستند و به ترافیک خیابان نگاه کنند. درخواست وی این است که شهرداری با تملک ۱۳ منزل حاشیه خیابان نسبت به تعریض آن اقدام و معبر را بازگشایی کند تا مشکلات ترافیک محله حل شود.
شهردار و رئیس شورای شهر تلاش دارند تا او را قانع کنند که اجرای چنین پروژه ای برای اتصال به بلوار حضرت ابوالفضل نیاز به احداث دوربرگردان داشته و اعتبارات زیادی را می طلبد که در شرایط فعلی بودجه‌ها پاسخگویی چنین طرحی نیست.
یکی دیگر از درخواست‌های اهالی ایمن سازی دیوارهای نیمه تخریب در حاشیه خیابان تازه بازگشایی شده فرزان است و تامین روشنایی آن که مقرر شد راه و شهرسازی برای آن تدبیر بیاندیشد.
آنچه از این بازدید حاصل شد آن بود که با توجه به اعتماد ایجاد شده بین مردم بعد از راه اندازی نهاد توسعه محله در قالب طرح فرزان، نشستی مشترک بین شرکت عمران و مسکن سازان و استانداری برگزار شود تا ایده‌هایی برای نوسازی مسکن این محله مطرح و پروژه فرزان دوباره از سر گرفته شود.
گزارش میدانی از عصمت برزجی
۹۸۹۳* ۶۰۵۴