به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش ها خبری ایرنا، خبرگزاری ها، تارنماهای خبری- تحلیلی و رسانه های کشور طی 24 ساعت گذشته اظهارات اخیر «غلامحسین کرباسچی» دبیر کل حزب کارگزاران سازندگی با ارگان رسانه ای این تشکل را مورد واکاوی قرار دادند.
اظهارات آقای دبیر کل مبنی بر اینکه خاتمی هیچگاه رهبر اصلاحات نبوده و خودش هم چنین داعیه ای نداشته است و اصلاحات به یک رهبر تشکیلاتی نیاز دارد، امروز به طور گسترده و از زوایای مختلفی مورد توجه رسانه ها قرار گرفت.
این گزارش به بررسی تحلیلی گزارش ها و تحلیل های مرتبط با این موضوع در رسانه ها پرداخته است.
تلاش برای ابهام زدایی از اظهارات کرباسچی و تبری جویی کارگزاران از سوء برداشت «عبور از خاتمی»
اظهارات کرباسچی بلافاصله در برخی از رسانه ها به «عبور کارگزاران از اصلاحات» یا «عبور اصلاحات از خاتمی» تعبیر شد.
به عنوان نمونه تارنمای «دانا» در گزارشی با عنوان « کارگزاران دوباره «عبور از خاتمی» را کلید زد؟/ قهر کارگزاران از اصلاحات با چاشنی دعوای راهبردی» نوشت: جریان اصلاحات در بسیاری از تنگناها از رهبران خود عبور کرده است. موضوع عبور از لیدر موضوعی جدیدی در این جریان نیست اما باز هم به نوعی دیگر با سخنان دبیر کل حزب کارگزاران سازندگی این موضوع در جریان اصلاحات زنده شد.
ارایه تعبیرهایی از این دست در برخی رسانه های اصولگرایی موجب شد دیگر چهره های کارگزارانی برای رفع ابهام و سوء برداشت از اظهارات کرباسچی دست به کار شوند. به نوشته روزنامه «ایران»، سخنان منتشر شده به نقل از دبیرکل حزب کارگزاران در روزنامه سازندگی که می‌توانست بیش از هر چیز سبب خشنودی جریان‌های رقیب اصلاحات و حتی منتقدان درونی این جریان سیاسی باشد، خیلی زود از سوی اعضای شورای مرکزی این حزب و حتی خود غلامحسین کرباسچی رد شد.
به نوشته خبرگزاری «ایلنا»، «حسین مرعشی» سخنگوی حزب کارگزارن با بیان اینکه این موضع، نظر شخصی آقای کرباسچی بوده به این رسانه گفت: همچنان آقای خاتمی را رهبر اصلاحات می‌دانیم. ما برای آقای خاتمی احترام ویژه‌ای قائل هستیم و طبق مصوبات قبلی، آقای خاتمی را رهبر اصلاحات می‌دانیم و اگر آقای کرباسچی مقصودشان این بوده که آقای خاتمی رهبر اصلاحات نیستند، باید در کمیته سیاسی حزب در این باره بحث شود.
«محمد قوچانی» سردبیر روزنامه سازندگی و عضو حزب کارگزاران هم، در توضیح گفت‌وگوی اخیر کرباسچی با سازندگی به «اعتمادآنلاین» گفت: موضوعی که کرباسچی بیان کرد، تلاش و رایزنی به رهبری و محوریت رئیس دولت اصلاحات، برای بازسازی و نوسازی جبهه اصلاحات است. معنی این سخنان اصولا نمی‌تواند عبور از رئیس دولت اصلاحات باشد، چون همچنان محوریت این تلاشها اوست.
به نوشته روزنامه «شرق»، «محمد عطریانفر» فعال سیاسی اصلاح طلب هم در واکنش به مصاحبه اخیر کرباسچی گفت: من تمام این اخبار را تکذیب می‌کنم. برداشت‌ها، برداشت‌های ناصوابی است که از مصاحبه دبیرکل صورت گرفته است. ما همچنان به اصلاحات پایبند هستیم و از این جریان سیاسی اعلام خروج نکرده‌ایم.
واکنش به اظهارات دبیر کل کارگزاران، به انجام مصاحبه دیگری از سوی کرباسچی با خبرگزاری «ایرنا» هم انجامید که مورد توجه رسانه ها قرار گرفت. به نوشته «فرارو» کرباسچی درباره بخشی از سخنانش مبنی بر اینکه «رئیس دولت اصلاحات هیچ وقت رهبر جریان اصلاحات نبوده است»، یادآور شد: در مصاحبه گفتم خاتمی رهبر تشکیلاتی اصلاحات نبوده است ولی بارها وی را «رهبر نمادین اصلاحات» که تاثیرگذار هم است، قلمداد کردم. در بازنگری جدید (بازسازی جبهه اصلاحات) اگر وی بخواهد و اراده کند می‌تواند مدیریت تشکیلاتی را در دست بگیرد.
به نوشته «انتخاب»، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی با اشاره به برداشت های نادرست از مصاحبه اش با ارگان مطبوعاتی این حزب، گفت: اینکه می گویم اشکالات اصلاحات باید برطرف شود به معنای خروج از اصلاحات نیست؛ این را کسانی به «خروج» تعبیر کردند که آن معایب را دارند و نمی‌خواهند اصلاح شود توصیه می‌کنم اگر فردی شبهه ای دارد دوباره مصاحبه را بخواند.
خاتمی رهبر بلامنازع اصلاح طلبی است
بسیاری از اصلاح طلبان امروز در گفت و گو با رسانه های منتسب به این جریان، قطعیت زعامت خاتمی بر اصلاحات را مورد تاکید قرار دادند.
روزنامه «ستاره صبح» در همین ارتباط با «فاطمه راکعی» فعال سیاسی اصلاح طلب گفت و گو کرد و از قول او نوشت: به نظر من گریزی از خاتمی وجود ندارد. ایشان هم‌اکنون ستون جریان اصلاح‌طلبی در کشور است. از سویی گفتمان دیگری که بخواهد با گفتمان اصلاحات مقابله کند، وجود ندارد. خاتمی سمبل و نماد اعتدال و انسجام‌بخشی گروه‌های مختلف اصلاح‌طلب در کشور است.
«احمد شیرزاد» فعال سیاسی اصلاح طلب، هم در گفت و گو با ستاره صبح گفت: «خاتمی در طول سال های گذشته بیشتر به عنوان فردی ریش سفید که در مقاطع حساس نظراتش راهگشا است، ظاهر شده است. در مواردی هم به عنوان یک دعوت کننده و تشکیل دهنده شوراهای مهم مانند شورای هماهنگی اصلاح طلبان ایفای نقش کرده و اگر بخواهم عملکرد خاتمی را ارزیابی کنم، به عقیده من کارنامه ایشان مثبت بوده است.
«محمدصادق جوادی‌حصار» هم گفت: خاتمی با تشکیل شورای مشورتی و شورای عالی سیاستگذاری رهبر جبهه اصلاحات است.
«جواد امام»، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، درباره سخنان غلامحسین کرباسچی به خبرنگار سیاسی «برنا» گفت: آقای کرباسچی نظرات شخصی خود را بیان کردند چراکه وی سخنگوی اصلاح‌طلبان نیستند. خاتمی هیچگاه داعیه رهبری جریان اصلاحات را نداشته اما جریان اصلاحات، خاتمی را به عنوان رهبر پذیرفته است و اینکه برخی دوستان این موضوع را مطرح می‌کنند که خاتمی را به عنوان رهبر قبول ندارند، باید اعلام کنند. خاتمی که داعیه رهبری نداشته اما جریان اصلاحات برای وی نقش محوری قائل است.
«الیاس حضرتی» دبیر کل حزب اعتماد ملی هم در گفت و گو با «خبرآنلاین» گفت: نظرات آقای کرباسچی محترم است اما از یک زاویه‌ای اصلاحات دارای رهبران شاخصی است. آقایان خاتمی از رهبران اصلاحات هستند؛ مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از جمله افرادی بود که همیشه مشورت‌هایش مورد پذیرش اصلاح‌طلبان قرار می‌گرفت که به هر حال ایشان به رحمت خدا رفتند. آقایان موسوی خوئینی‌ها و عبدالله نوری نیز از افراد تاثیر گذار هستند. اما در میان همه این افراد، آقای خاتمی نماد این مجموعه محسوب می‌شود.
کارگزاران تکلیفش را روشن کند
محتوای منتشر شده در بسیاری از رسانه های اصلاح طلب ناظر بر این مضمون شفاف بود که «کارگزاران تکلیف و موضع خود را مشخص کند».
روزنامه «اعتماد» در یادداشتی به قلم «جواد امام» نوشت: چنانچه می‌دانیم صحبت‌های آقای کرباسچی، حتی لزوما نظرات و مواضع حزب کارگزاران سازندگی هم نیست؛ چراکه در حال حاضر، علاوه بر آنچه به نقل از آقای کرباسچی منتشر شده، صحبت‌های آقایان مرعشی و قوچانی و برخی دیگر از اعضای این تشکیلات نیز منتشر شده که به‌روشنی در نقطه مقابل سخنان آقای کرباسچی است و به نحوی 180 درجه مخالف آن است که این مساله نشان‌دهنده آن است که صدای واحدی از حزب کارگزاران شنیده نمی‌شود و لازم است این حزب، ابتدا تکلیفش را با خود و اعضایش روشن کند و بعد از آن، اقدام به موضع‌گیری در رابطه با فعالیت کلیت جریان اصلاحات یا تشکل‌ها و دیگر گروه‌های سیاسی کند.
«احمد حکیمی پور» هم در یادداشتی در این روزنامه در نقد کارگزاران نوشت: حزب کارگزاران مناسبات را به پشت‌پرده می‌کشاند و مناسبات محفلی را دنبال می‌کند؛ هرچند که خود آقای کرباسچی اینچنین رفتار و اخلاقی ندارد اما به هر حال عملکرد حزب کارگزاران در درون جبهه اصلاحات قابل نقد است. در نتیجه اگر قرار باشد جبهه اصلاحات و عملکردش نقد شود، بهتر است هر تشکل و حزب و هر فرد، ابتدا عملکرد خود را نقد کند.
روزنامه «آفتاب یزد» در گزارشی با عنوان «کارگزاران؛ متشتت و سردرگم» نوشت: غلامحسین کرباسچی که همانند احمدی‌نژاد می‌خواهد گاهی دیده شود تا فکر نکند در انزوا قرار دارد بعد از آنکه اظهاراتش با این حجم از واکنش‌های منفی مواجه شد، در گفتگویی با ایرنا درصدد برآمد تا مصاحبه قبلی خود را ترمیم کند، اما بازهم سیاسانه بر اینکه کسی رهبر اصلاحات نیست، تاکید کرد.
به نوشته این روزنامه، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی برخلاف اظهارات مرعشی که گفته‌های کرباسچی را شخصی می‌داند، اظهار داشت: «نظر حزب چیزی جز بحثی که کردم نیست. اینکه به شکل مبهم دائما حرف از اصلاحات بزنیم به چه معناست؟ هر شخص یا حزبی نمی‌تواند خود را اصلاح طلب یا رهبر اصلاحات معرفی کند. ابتدا باید تعریف روشنی از اصلاحات ارائه کرد و هر گروهی که این تعریف را قبول دارد را اصلاح طلب دانست و بعد مشخص شود که روش و عملکرد اصلاحات در جامعه چیست. آیا از طریق انتخابات است یا راه‌های دیگری دارد.»
در ادامه آمده است: اما وقتی مرعشی به عنوان سخنگوی کارگزاران بر این نکته تاکید دارد که اظهارات کرباسچی شخصی است نه حزبی ولی وی اظهارات خود را موضع حزب می‌داند، می‌توان به یک نتیجه دیگر هم رسید و آن این که ظاهرا در خود حزب نیز تشتت و اختلافات زیادی رخ داده است!
انتقاد از شخص کرباسچی
برخی به همین بهانه به شخص کرباسچی انتقاداتی جدی وارد کردند و کنش سیاسی او را زیر سوال بردند.
به نوشته روزنامه «دنیای اقتصاد»، آقای کرباسچی جزو آن نفراتی است که نظراتی را بیان می‌کند که بعدا باید این نظرات را توصیف و تبیین کند. متاسفانه بیانات او معمولا شفافیت لازم را ندارد به گونه‌ای که بعد از هر اظهارنظری باید راجع به آن در نوبت‌های متفاوت توضیحاتی بدهد. این نقد جدی به شخصیتی مثل کرباسچی در کسوت دبیرکل یک حزب وارد است که چرا اظهاراتی دردسر ساز بیان می‌کند که نیاز به توضیحاتی بعد از آن دارد. مطمئنا کسی در جایگاه ایشان، نظراتشان می‌تواند تبعات سیاسی زیادی داشته باشد، بنابراین باید به گونه‌ای صحبت کنند که از حرف‌های او سوءتعبیر نشود و یا اینکه مواضعش را صریح و رک بگوید.
«علی تاجرنیا»، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، نیز در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی «برنا» در این باره گفت: کرباسچی صحبت‌ها و رفتارهای خاصِ سیاسی دارند که مقداری سوال برانگیز شده است. در چندین مقطع شاهد کنش‌های سیاسی توسط وی بوده‌ایم. یکی از معروف‌ترین آن در انتخابات 88 بود که کرباسچی ریاست ستاد کروبی را برعهده داشت اما گفت من به موسوی رای می‌دهم.
روزنامه «ستاره صبح» چنین بحث هایی را ورود به عرصه جدید یعنی نشانه رفتن قلب جریان اصلاحات دانست و نوشت: برخی با اشاره به اثرگذاری های خاتمی در جریان اصلاحات و تحولات داخلی کشور به ویژه دو انتخابات پیشین مجلس و ریاست جمهوری معتقدند که پروژه عبور از خاتمی از پیش پروژه ای شکست خورده است و کسی یا جریانی نمی تواند رهبری خاتمی بر جریان اصلاحات را منکر شود.
کرباسچی منظور بدی نداشت
برخی اصلاح طلبان اما از رویکردی مثبت به اظهارات کرباسچی نگاه کردند. « حسین نورانی‌نژاد» سخنگوی حزب اتحاد ملت در گفت و گو با خبرگزاری «ایسنا» گفت: انتقادات اخیر کرباسچی به جریان اصلاح‌طلبی از درون جبهه اصلاحات است و نظر وی و حزب کارگزاران در راستای تقویت جبهه اصلاحات است. آنچه که در مصاحبه آقای کرباسچی وجود دارد اصلا بحث خروج از جبهه اصلاحات نیست؛ بلکه ایشان انتقاداتی را به نحوه مدیریت جبهه مطرح کردند. این انتقادات خوب است و به بهتر شدن عملکرد جبهه کمک می کند. این انتقادات به گردش اطلاعات و تحلیل بهتر اوضاع منجر می شود.
روزنامه «اعتماد» هم در یادداشتی نوشت: منظور آقای کرباسچی مساله عبور از خاتمی نیست. باتوجه به تجربه کار سیاسی بلندمدت آقای کرباسچی، چنین برداشت‌هایی از صحبت‌های ایشان ناروا و ناصحیح است؛ در حالی که ایشان بیشتر بر ساماندهی جریان اصلاحات تاکید داشته و هدف‌شان از بیان این مسائل، نقد درون‌گفتمانی اصلاحات بوده و نمی‌توان برداشت‌های منفی از این سخنان دریافت کرد. صحبت‌های ایشان یک مشکل دیرینه در درون اصلاحات است و کمتر به‌صورت جدی به این مسائل پرداخته شده و مورد رسیدگی قرار نگرفته است.
روزنامه «آرمان ملی» هم در گزارشی با عنوان «می خواهند کارگزاران را تخریب کنند»، برداشت ها از اظهارات کرباسچی را اشتباه دانست و نوشت: نکته قابل تامل آنجاست که برخی چهره‌های سیاسی به تحلیل آنچه پرداختند که از کذب بودن آن خبر نداشتند اما به‌صورت مشخص در توضیح خود به ضعف‌های جبهه اصلاحات اشاره کردند. مانند صادق زیباکلام که چنین توئیت زد: «خروج سازندگی از جبهه اصلاحات را با همه تلخیش می‌توانم درک کنم. این فقط کرباسچی و مرعشی نیستند که بی‌برنامگی، بی‌هدفی، بی ارادگی، بی‌مسئولیتی و بی‌عملی رهبری اصلاحات بالاخص جناب خاتمی آنها را بالمره ناامید و به آخر خط رسانیده است. اما باید از این عزیزان پرسید که آیا خروج از اصلاحات راه درستی است؟»
نقد هم باید سازنده باشد
برخی رسانه ها هم به رغم اینکه نقد کرباسچی را وارد و آن را منبعث از مباحثات درون جریانی دانستند، ولی نحوه بیان او را مورد انتقاد قرار دادند.
روزنامه «اعتماد» در سرمقاله خود به قلم «صادق جوادی حصار» با به رسمیت شناختن حقوق شهروندی و ملی افراد در پذیرش یا رد رهبری خاتمی بر جریان اصلاحات، از لزوم رعایت ملاحظات در این زمینه گفت و آورد: این موارد و سوالات و بعضا ابهامات باید با توجه به منظومه سیاسی امروز جمهوری اسلامی به گونه‌ای مطرح شود که منافع ملی در جریان آن آسیب نبیند. باید بدانیم که وظیفه ما امروز این است به گونه‌ای سخن بگوییم که به انسجام اصلاح‌طلبان آسیبی وارد نشود. نباید برآیند رفتارها و گفتارهای ما به گونه‌ای باشد که بتوان از آن برداشت بی‌سرانجامی و درهم آمیختگی جریان اصلاحات را کرد چرا که در چنین شرایطی قدرت اصلاحات و اصلاح‌طلبان در پیگیری مطالبات شهروندان کاهش محسوسی پیدا خواهد کرد.
در ادامه می خوانیم: باید نظرات و ایده‌های کارگزاران را شنید و آن را به حیطه آزمایش برد و از ایده‌های مثبت آنان استفاده کرد و نقص‌ها را نیز یادآور شد تا پیرایشی در شأن جریان اصلاحات برای بازسازی برخی نقاط ضعف‌ها صورت بگیرد. باید در عرصه اصلاح‌طلبی همواره به دفاع از سخن نو برخاست و هراسی از شنیدن نظرات بر دل‌ها نیفتد.
«مصطفی درایتی» فعال سیاسی اصلاح طلب هم در سرمقاله روزنامه «آرمان» نوشت: مجموعا این طور صحبت‌ها را خیلی برای جریان اصلاحات مفید نمی‌دانم. به هر صورت نقطه قوت جریان اصلاحات اکنون در برابر جریان اصولگرا این است که شخصیت‌های برجسته‌ای دارند که می‌توانند محور باشند و از تفرق و اختلاف اینچنینی جلوگیری کنند. نباید با دست خودمان به ایجاد اختلاف در بین این جریان مبادرت کنیم که یقینا به نفع این جریان نیست. البته گاه اظهارنظرهایی در جامعه مطرح می‌شود که به نظر می‌رسد هم برای گوینده مضر است و هم برای کارگزاران. یعنی باید کمی برداشت جامعه را دقیق‌تر ارزیابی کرد. اگر این دقت در ارزیابی جامعه شکل بگیرد اینگونه اظهارنظرها یقینا نخواهد شد.
ماهی گیری اصولگرایان از آب گل آلود
رسانه های اصولگرا اظهارات کرباسچی را دستمایه هجمه و حمله بی امان به اصلاح طلبان قرار دادند.
«خبرگزاری تسنیم» در گزارشی آنچه «اعتبار نداشتن خاتمی در طیفی از اصلاحات» خواند را «تاوان رادیکالیسم خاتمی» خواند.
به نوشته این رسانه، واقعیت‌های سیاسی در ایران در حال تحمیل روزافزون خود به رادیکالیسم خاتمی است؛ او که زمانی با 20 میلیون رأی، یک پدیده در دموکراسی ایران محسوب می‌شد، حالا حتی در جبهه متبوع خودش یعنی اصلاح‌طلبان، دست‌کم از ناحیه یک طیف مهم، اعتبار لازم را برای حضور به‌عنوان یک شخصیت محوری ندارد، و این تاوان رادیکالیسم در ایران است، رادیکالیسمی که اصلاح‌طلبان را به ارتجاع و افرادی همچون احمدی‌نژاد را به انتحار کشانده است.
روزنامه «روزان» هم در گزارش خود با عنوان «آغازی برای یک پایان» نوشت: بر اساس اظهارات کرباسچی و موضع گیری حزب اتحاد ملت در برابر آن، به نظر می رسد که این دو حزب اثرگذار از حضور در شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان راضی نیستند و این می تواند به معنای آغازی بر پایان شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان باشد.