بیت کوین یک پول یا ارز دیجیتالی است که به صورت الکترونیکی توزیع و استفاده می شود. شبکه این ارز دیجیتال به صورت غیر متمرکز و کاربر به کاربر است و هیچ شخص یا نهادی این شبکه را کنترل نمی کند.
مدتی است که خبرهایی از گوشه و کنار کشور شنیده می شود که مثلا چندین دستگاه استخراج ارز دیجیتال در فلان شهرستان توقیف شد یا چندین دستگاه استخراج بیت کوین و حتی مزرعه استخراج بیت کوین در فلان منطقه کشف شد. از طرف دیگر افزایش فعالیت های پول دیجیتال و بکارگیری دستگاه‌های معروف به ماینر باعث نگرانی وزارت نیرو در مصرف برق شده است.
چند سالی است که موضوع پول دیجیتال در کشور مطرح شده و موافقان و مخالفان با استناد به دلایل اقتصادی، حقوقی و اجتماعی در منافع و مضار آن بحث کرده اند ولی بحث‌ها بر سر فعالیت‌های بیت کوین و پول‌های دیجیتالی ادامه یافت تا این که هیات وزیران در ۱۳ مرداد تصویب کرد که استفاده از رمز ارزها با قبول مسئولیت خطرپذیری (ریسک) از سوی متعاملان صورت می‌گیرد، مشمول حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نبوده و استفاده از آن در مبادلات داخل کشور مجاز نیست.
براساس این مصوبه، استخراج فرآورده‌های پردازشی رمزنگاری شده رمز ارزها با اخذ مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجاز است و سازمان ملی استاندارد ایران نیز موظف شد تا با همکاری وزارت‌خانه‌های نیرو و ارتباطات و فناوری اطلاعات، برچسب انرژی و استانداردهای کیفیت توان الکترونیکی را در این زمینه تدوین و ابلاغ کند. اما برای بسیاری از شهروندان همچنان این سوال مطرح است که آیا در شرایط فعلی اقتصادی می توان در این حوزه سرمایه گذاری کرد و از سود آن مطمئن بود. احمد محمدی سهروردی، حقوقدان، کارشناس ارشد اقتصاد انرژی و استاد دانشگاه در این زمینه نکاتی را برای خبرنگار قضایی ایرنا بیان کرد.
این وکیل دادگستری سرمایه گذاری در بانک ها و موسسات مالی را با سرمایه گذاری در بیت کوین مقایسه کرد و با استقبال از مصوبه هیات دولت در به رسمیت شناختن معاملات رمز ارزها گفت که چرا دولت استفاده از بیت کوین را در تجارت داخلی ممنوع کرده و چرا ارزش این نوع از پول دیجیتالی هر روز افزایش می یابد.
محمدی در ابتدا به مساله سرمایه گذاری اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه نرخ تورم در کشور ما بالاست، به همین دلیل معمولا سرمایه گذاری در بانک ها توصیه نمی شود؛ مخصوصاً اینکه طبق مقررات اخیر بانک مرکزی، درصد سودی که باید به سپرده گذاران داده شود نباید بیش از ۱۵ درصد باشد؛ هرچند بانک ها با شیوه هایی این سود را ترمیم می کنند.
وی با ارائه مثالی توضیح داد: وقتی تصور کنیم تورم در کشور ما بالای ۳۰ درصد باشد و بانک هم سود ۱۸ درصدی بدهد، در واقع بانک نه تنها سودی به مشتری نداده که از ارزش پول آنها ۱٢درصد نیز کاسته است. بنابراین مهم این مساله نیست که یک میلیون تومان با سود ۲۰ درصد سپرده گذاری کنیم و سال بعد یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بگیریم؛ چون هر چند به مبلغ اولیه ما اضافه شده اما ارزش پول به ۹۰۰ هزار تومان کاهش یافته است.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: بنابراین سرمایه‌گذاری در بانک به عنوان سپرده گذاری، تحت هیچ شرایطی چه از نظر حقوقی و چه از نظر اقتصادی به مردم توصیه نمی شود. از طرف دیگر سیاست بانک مرکزی نیز همین است و علت کاهش سود این است که مردم سپرده‌های خود را از بانک ها آزاد کنند و در چرخه تولید قرار دهند.
استخراج بیت کوین جرم نیست
این عضو هیات مدیره انجمن آیین دادرسی مدنی گفت: مصوبه هیات وزیران در ۱۳ مرداد بیت کوین را به عنوان یک صنعت و تولید صنعتی به رسمیت شناخت و طبق این مصوبه وزارت صمت، مسئول صدور مجوز برای کسانی است که بیت کوین می‌خواهند استخراج نمایند بنابر این ما نباید استخراج بیت کوین را یک جرم تلقی کنیم.
محمدی از مشکلات مصرف برق در تولید بیت کوین سخن گفت و با اشاره به مصوبه اخیر هیات وزیران اضافه کرد: برای برون رفت از مشکل برق در مقررات اخیر تصویب شد که برق مصرفی آنها در ساعت های اوج مصرف نباشد و موجب اختلال برق مصرفی مردم نشود. از طرف دیگر این برق به نرخ ارز نیما توسط وزارت نیرو به ریال تبدیل شود. یعنی وزارت نیرو برق بیت کوین را با نرخ سامانه نیما تبدیل و محاسبه می کند و در این زمینه با نرخ صادراتی اعمال می شود.
این وکیل دادگستری از دغدغه های برخی دولتمردان گفت و افزود: مسئولان دولتی معمولا مخالف بیت کوین هستند و می‌گویند بانک مرکزی هیچ نظارتی بر کار آنها ندارد و از کجا معلوم که این سرمایه گذاری به سود منجر شود و چه بسا یک کلاهبرداری عظیم اینترنتی صورت گیرد.
احتمال کلاهبرداری در بیت کوین
این عضو هیات مدیره انجمن آیین دادرسی مدنی در این زمینه گفت: با توجه به محدودیت تعداد بیت کوین هایی که در دنیا وجود دارد و سیستم های امنیتی بالا احتمال اینکه آن را کلاهبرداری تلقی کنیم، نزدیک به صفر است. همچنین طبق مصوبه اخیر گفته شده کسانی که به این فعالیت ها می پردازند نباید به پشتیبانی بانک مرکزی دلگرم باشند. چون هیچ نظارت و تضمینی ندارد و باید طبق قاعده اقدام بپذیرند که اگر مشکلی پیش آمد باید خودشان آن را بپذیرند.
به گفته محمدی، قاعده اقدام یک قاعده عقلی است یعنی هر فردی سودی را می برد زیان آن نیز می برد. به عبارت دیگر اگر کسی کاری را علیه خودش انجام داد، باید ضرر آن را نیز خودش تحمل کند. بانک مرکزی در خصوص سود یا زیان بیت کوین اعلام می کند که مسئولیتی را بر عهده نمی گیرد.
محمدی گفت: درشرایط فعلی به نظرم نظارت نکردن بانک های مرکزی دنیانه تنها بد نیست بلکه برای گذر از شرایط تحریم و هژمونی دلار ابزار بسیار خوبی است. مثلاً برای دلار نظارت بانک مرکزی ایران چه سودی دارد؟ تنها نظارتی که بر دلار اعمال می شود از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکاست که از سال ۱۹۷۱ مصادف با ۱۳۵۰ شمسی رابطه دلار با طلایی که به ازای هر دلار قرار بود پشتوانه داشته باشد، قطع شد. یعنی از آن زمان تا کنون هیچ رابطه مستقیمی بین چاپ دلار و پشتوانه طلا وجود ندارد و دلار فقط یک کاغذی است که چاپ می شود.
بیت کوین بخشی از سبد ارز باشد
وی افزود: از تمام دلارهایی که تاکنون چاپ شده، بیش از دو سوم آنها در خارج از آمریکا در حال گردش است و هر دلاری که از طریق شبکه ها در گردش است، از طریق وزارت خزانه داری آمریکا کنترل می شود. حاکمیت اقتصادی آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم بر روی دلار باعث شد که همه معاملات تجاری عمده به دلار باشد و ابزار مهم و خطرناکی در دست آمریکاست که اقتصاد دنیا را کنترل می کند.
این کارشناس اقتصاد انرژی اینگونه نتیجه گیری کرد: در چنین شرایطی هر چقدر از دلار دورتر شویم و به جای آن از سبد ارزها استفاده کنیم به نفع ما خواهد بود و یکی از این ارزها می تواند بیت کوین باشد. چون امنیت بالا دارد و بانک های مرکزی دنیا نیز نظارتی بر آن ندارند و تجارت ما را تسهیل می کند؛ هر چند در مصوبه هیات وزیران آمده است که بیت کوین را نمی توان برای تجارت داخلی استفاده کرد.
وی معتقد است بیت کوین تجارتی معقول است که می تواند باعث اشتغال جوانان شود و از طرف دیگر با نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان استاندارد، هیچ مشکلی برای سرمایه گذاری در این زمینه وجود ندارد.
محمدی بلاک چین را نوعی فن آوری ارز دیجیتال دانست و گفت: تمام ارزهای دیجیتالی به یک نوع تولید می شوند و یک شبکه ای را ایجاد می کنند که بر اساس علم آمار و احتمال است. در بیت کوین این گونه است که یک عملیات بسیار دقیق توسط دستگاه های رایانه ای انجام می شود و باید یک رمزی را کشف کرد که احتمال کشف آن یک در شش تریلیون است.
تعداد بیت کوین ها
وی افزود: با توجه به اینکه دستگاه های غول پیکری در دنیا هر لحظه به امنیت این شبکه اضافه می‌کنند، احتمال اینکه یکی از این سکه ها را کشف کنید خیلی کم است. چون هر روز امنیت آن توسعه پیدا می‌کند. بنابراین پشتوانه رمز ارزها میزان امنیتی است که یک شبکه کاملاً هوشمند برای خود ایجاد کرده است.
محمدی گفت: تعداد سکه هایی که باید کشف و استخراج شوند کاملاً محدود است ولی امنیت آن توسعه می یابد. در حدود۲۱ میلیون بیت کوین در جهان وجود دارد و دلیل ارزش آن، افزایش تقاضا با توجه به عرضه محدود آن است و به همین دلیل قیمت آن هر روز افزایش پیدا می کند.
وی درباره امنیت سرمایه گذاری بیت کوین و امکان برگشت پول گفت: این مسئله به ماهیت پول برمی گردد. چون پول دارای ارزش ذاتی نیست بلکه ارزشی قراردادی دارد. زمانی بشر اجناس مورد نیاز خود را تهاتر می کرد، زمانی از کالای واسطه ای استفاده کرد و سپس به طلا و اسکناس رو آورد و بانک های مرکزی بوجود آمد که پشتوانه حمایت حاکمیتی کشور را داشت. رمز ارز نیز این گونه است که عقلای جهان به مرور آن را به عنوان یک ارزش تلقی می‌کنند.
این وکیل دادگستری گفت: وقتی عقلا چیزی را می پذیرند به مرور اقتصاددانان و حقوقدانان نیز آن را دنبال کرده و سیر طبیعی تجارت بشر این گونه بوده است. اگرچه اکنون بیت کوین فقط در تجارت خارجی وجود دارد ولی به مرور شامل تجارت داخلی خواهد شد. اکنون بیت کوین به صورت غیررسمی در تجارت داخلی وجود دارد. مثلا هتل های پنج ستاره بین المللی و داخلی، مسافران را با بیت کوین می پذیرند.
وی دوباره گریزی به مصوبه هیئت وزیران زد و گفت: در مصوبه اخیر اعلام شده که کاربرد داخلی بیت کوین ممنوع است. البته این نگرانی از آنجا ناشی می شود که بانک مرکزی نگران آن است که مردم هجوم آورده و ریال را به بیت کوین تبدیل کرده و ارزش پول ملی به صورت ناگهانی افت کند.
محمدی افزود: هرچند این دلیل، منطقی است ولی ممنوعیت، راه آن نیست بلکه باید تجارت آن را آزاد بگذارند و اینگونه نیست که مردم منابع ریالی خود را تبدیل کنند. یعنی مردم می توانند بیت کوین را استخراج کنند. چون با دستگاه های قوی رمزها را پیدا می کنند که به آن استخراج بیت کوین گفته می شود. این کار در فضای مجازی مانند آن است که معدنی را حفر کنید و سکه ای را پیدا می‌کنید ولی تفاوت آن این است که به صورت الکترونیک است.
وی افزود: وقتی در استخراج بیت کوین به عدد موردنظر می رسید، سیستم بیت کوین به صورت هوشمند عمل می کند و آن را به شما اختصاص می دهد. البته ممکن است به واحدی از بیت کوین دسترسی پیدا کنید که به آن ریز سکه گفته می شود.
ارزش هر بیت کوین
محمدی ارزش کنونی یک بیت کوین را در حدود ۱۱ هزار و ۸۰۰ دلار دانست که در هر نقطه از دنیا قابل خرید و فروش است و افزود: مصوبه اخیر هیات دولت در حکم قانون است مگر این که کسی ادعا کند که این مصوبه برخلاف قانون است که در آن صورت می تواند از دیوان عدالت اداری بخواهد تا آن را باطل کند.
وی تاکید کرد: دولت دو وظیفه عمده دارد. یکی وظیفه حاکمیتی و دیگری تصدی گری است. دولت با این مصوبه در هیچ یک از این جنبه ها وارد نشده و فقط از نظر حاکمیتی اعلام کرده که منافع عمومی دولت را اینگونه تضمین می‌کند که در این نوع تجارت نه وارد رقابت می شود و نه به درآمد آنها کار دارد. بنابراین دولت از ابتدا وظیفه خود را مشخص کرده است.